Taskforce publiceert routeplan: halen we derde prik straks bij apotheek?

Onze vaccinatiecampagne staat in juli en augustus in het teken van tweede prikken toedienen, toch wordt er nu volop nagedacht over een derde prik. De taskforce vaccinatie, de groep experts onder leiding van Dirk Ramaekers, heeft een ‘blue print’ klaar voor wat er na de zomer komt. Het document werd deze vrijdagnamiddag online gepubliceerd.

Vooraleer we overgaan tot de derde prikken, stelt de taskforce een overgangsfase van september tot november voor, waarbij ook kinderen en bijvoorbeeld Belgen in het buitenland gevaccineerd kunnen worden. In die periode kunnen de vaccinatiecentra stilaan gesloten worden, om nog één of twee centra per provincie te houden.

De bedoeling zou zijn om voor de derde prik veel diversere kanalen te gebruiken om de mensen te prikken. Niet enkel via woon-zorgcentra of ziekenhuizen kunnen ouderen en kwetsbare patiënten ingeënt worden, ook huisartsen en thuisverplegers zullen prikken kunnen toedienen, zoals nu al gebeurt bij de griepvaccinatie. Opmerkelijk is dat de taskforce voorstelt om, zoals in sommige buurlanden, stadsapotheken te overwegen als extra vaccinatielocatie. Ook op het werk en op school moet er geprikt kunnen worden. Het huidige uitnodigingssysteem zou blijven bestaan.

Als het gaat over welke doelgroepen een derde prik moeten krijgen, stelt de taskforce stelt drie scenario’s voor. In het eerste zou iedereen weer een prik moeten gaan halen, aflopend volgens leeftijd. In het tweede wordt er rekening gehouden met harde, wetenschappelijke criteria, zoals het bepalen van een leeftijdsgrens of enkel mensen die bijvoorbeeld in een eerste fase AstraZeneca hebben gekregen. Een derde optie is om alleen te gaan voor mensen die het hoogste risico lopen, zoals rusthuisbewoners, zorgpersoneel en mensen met onderliggende aandoeningen. 

De wetenschappelijke kennis over een derde prik evolueert snel, vandaar dat de taskforce expliciet stelt dat het document de komende weken aangepast zal worden aan de actuele inzichten.

Verhoging antilichamen

Intussen is wel duidelijk dat een derde, zogenoemde ‘boosterprik’ de immuniteit verder kan opkrikken en bestendigen. Pfizer/BionTech kwam donderdagavond met ‘bemoedigende resultaten’ van een eerste zeer beperkt onderzoek, bij tien à twintig mensen. De effecten zijn van die aard dat de producent het ‘volste vertrouwen’ heeft dat bredere studies die trend zullen bevestigen. Het aantal antilichamen verhoogde bij de proefpersonen met vijf tot tien keer. Het bedrijf gaat nu een aanvraag indienen bij de Amerikaanse autoriteiten om toestemming te vragen om een derde dosis toe te dienen. 

“Zeker voor kwetsbare personen lijkt me dit absoluut noodzakelijk”, zegt Johan Neyts, viroloog aan het Rega-instituut. Het gaat dan in eerste plaats om ouderen, maar ook om bijvoorbeeld nierpatiënten, mensen die chemotherapie volgen of een transplantatie hebben ondergaan en medicatie krijgen om afstoting tegen te gaan. 

Algemene bevolking

Maar wat met de algemene bevolking? Volgens een studie van Pfizer/BioNTech in Israël zou de immuunrespons op het vaccin na zes maanden afnemen. “Maar daarover bestaat nog niet echt duidelijkheid”, zegt Neyts. Zelf verwijst hij naar een publicatie in het vakblad Nature vorige week. “Uit die diepere analyse kunnen we besluiten dat de bescherming bij gezonde mensen allicht langdurig standhoudt.” Neyts pleit er daarom voor om niet meteen de algemene bevolking een derde keer te prikken. “Die vaccins zouden in eerste plaats moeten gaan naar landen waar er nu nog amper bescherming is. In bijvoorbeeld Congo, Zuid-Afrika of Indonesië houdt het virus momenteel lelijk huis. Ook voor onze eigen bescherming is dat belangrijk, want daar kunnen nieuwe varianten ontstaan.”

In Frankrijk zijn al derde prikken mogelijk voor specifieke doelgroepen. “Mensen die een niertransplantatie hebben ondergaan, hebben in sommige gevallen helemaal geen antistoffen in het bloed, ondanks twee vaccinaties”, zegt vaccinologe Isabel Leroux-Roels (UGent). “Het is te begrijpen dat zij om een derde prik vragen. Intussen gaat het debat daar al over een vierde prik”. In Groot-Brittanië zijn er dan weer plannen om in het najaar de bevolking vanaf de 50 jaar een derde spuitje te geven. Ook Israël is bezig een derde prik te plannen, zo klinkt het in de blue print.

Ook voor het AstraZeneca of Johnson&Johnson is het boostereffect te verwachten, zeggen de experts. Tegelijk kan de combinatie van twee verschillende vaccins kan het beschermende effect net versterken. De ideale periode voor een derde prik is na zes maanden na de tweede geeft Neyts aan. “Een vaccinatie zet je immuunsysteem in werking. Na die periode is de immuunrespons uitgerijpt, het uitgelezen moment om als het ware een herinnering te sturen.”

Na zomerreces

Over wie er juist wanneer en waar een prik moet krijgen, moet de politiek beslissen, allicht pas na het zomerreces, op basis van de laatste wetenschappelijke inzichten. Zo lang wilde de taskforce niet wachten om zich al voor te bereiden. Bij de start van de vaccinatiecampagne in januari lag er amper een voorbereiding klaar. Vaccinatiecentra werden holder de bolder opgericht, het uitnodigingssysteem kende veel kinderziektes. Het document van de taskforce moet die toestanden vermijden.