Voorlopig geen verplichte vaccinatie voor zorgpersoneel in ons land, cijfers tonen dat verplichte vaccinatie te vroeg komt

De Interministeriële Conferentie (IMC) heeft zich vandaag gebogen over de vraag of de vaccinatie van de zorgkundigen ook in ons land verplicht wordt. Uiteindelijk beslisten de federale en regionale ministers om de sector te blijven sensibiliseren “zolang er ruimte is voor verbetering”.  De Belgische ziekenhuizen hadden zelf opgeroepen tot die verplichting. Ook Margot Cloet van Zorgnet-Icuro is al langer voorstander, net als professor Marc Noppen, CEO van het UZ Brussel.

Maar volgens de autoriteiten is de manoeuvreerruimte om de zorgverleners te sensibiliseren en zo de vaccinatiegraad te verhogen nog altijd aanwezig. In Wallonië is het aantal gevaccineerden zo gestegen van 74 tot 79 procent in een maand tijd.

De ministers sluiten een verplichting wel niet uit, maar dan pas als tweede stap, als sensibilisering niet meer voldoende is, klinkt het. 

Ze hebben ook een verfijning van de cijfers gevraagd vooraleer de vaccinatiegraad per instelling eventueel wordt gepubliceerd. Die maatregel werd onlangs verdedigd door minister van Volksgezondheid Frank Vandenbroucke. De verfijning moet het mogelijk maken om exact te weten hoeveel zorgverleners er nog aan het werk zijn in de verschillende zorginstellingen.

Volgens motivatiepsycholoog Maarten Vansteenkiste (UGent) is het effectief te vroeg voor een verpilchte vaccinatie. 

74 procent van de gevaccineerde Belgen vindt dat de vaccinatie van gezondheidswerkers verplicht moet worden. Dat blijkt uit de laatste motivatiebarometer. Onder de gevaccineerde gezondheidswerkers is het draagvlak voor een verplichte vaccinatie lager, maar nog steeds 64 procent. Onder gezondheidswerkers die het vaccin nog niet hebben gekregen, is 92 procent gekant tegen een verplichte vaccinatie.

Nu enkele Europese landen het vaccin verplichten voor werknemers in de zorg komt ook hier de vraag op tafel. De grootschalige bevraging is voorgelegd aan 25.056 mensen, maar ook een groep van 4.771 gezondheidswerkers werd bevraagd over hun bereidheid om zich te laten inenten en de mogelijke verplichting om zich te laten inenten tegen Covid-19. 

Een meerderheid van de gevaccineerden is voorstander van zo’n verplichting: 74 procent van de algemene bevolking en 64 procent van de gezondheidswerkers. Maar een grote meerderheid van de vaccinweigeraars toont zich dan weer tegenstander. Het gaat om 78 procent van de algemene bevolking en maar liefst 92 procent van de gezondheidswerkers.

Onderzoeker Maarten Vansteenkiste leert uit de cijfers dat het belangrijk is om niet te snel over te schakelen naar een verplichting, omdat andere motivatiestrategieën zoals sensibilisering en een empathische benadering leiden tot een positievere motivatie. “Zoniet dreigt een verplichting weerstand uit te lokken.”

Een betere voedingsbodem voor verplichte vaccinatie kan ontstaan wanneer een breed publiek debat is gevoerd, waarbij voor- en tegenstanders onder gezondheidswerkers en de algemene bevolking aan bod zijn gekomen. Zo kunnen verschillende groepen elkaars mening leren kennen, “wat een basisvoorwaarde is om te komen tot wederzijds begrip.”

Deskundigen kunnen groepsgesprekken organiseren met vaccinweigeraars en -twijfelaars, en personen die hun vaccintwijfel overwonnen hebben. Eerdere data tonen dat een grote meerderheid van vaccintwijfelaars en -weigeraars hun twijfel achter zich laat en zich op termijn laat vaccineren. 

Maar er is ook een risico verbonden aan dergelijke groepsgesprekken indien ze worden opgezet om vaccinweigeraars of -twijfelaars te overtuigen. “Deze agenda schemert door en zorgt voor druk, die twijfelaars net verder wegdrijft”, aldus de onderzoekers. Gespreksbegeleiders laten twijfelende of weigerende personen best in hun waardigheid, maar informeren tegelijkertijd aan de hand van wetenschappelijk gegevens over de voor- en nadelen van vaccinatie voor henzelf en de bredere samenleving. 

Wanneer een verplichting toch op tafel komt, is het best die te kaderen als logisch gevolg van een nieuwe sociale norm waarbij je niet laten vaccineren gevolgen heeft voor anderen. “Je als gezondheidswerker laten vaccineren is geen louter individuele kwestie, maar een maatschappelijke keuze met gevolgen voor anderen”.

Een mogelijke toekomstige verplichting wordt het best helder uitgelegd met een duidelijk tijdspad, begeleidende gesprekken en een nieuwe uitnodiging tot vaccinatie. Het is nodig om nadruk te leggen op de gevolgen van een weigering en de mogelijkheid te duiden tot heroriëntatie naar een job waarbij zorgmedewerkers niet langer met kwetsbare doelgroepen in contact komen.