Een deel van de overstromingen kon misschien voorkomen worden: ‘Stuwdam van Eupen werd veel te laat opengezet’
Kon een deel van de overstromingen voorkomen worden? In de vallei van de Vesder is steeds meer kritiek op hoe de stuwdam van Eupen is opengezet. Veel te laat namelijk. ‘Het was een tsunami.’ De burgemeester van Verviers vraagt een parlementaire onderzoekscommissie.
De overstromingen van vorige week hebben het leven gekost aan 31 personen. Het zwaarst getroffen zijn de gemeenten langs de rivier de Vesder. Naar schatting meer dan twee op de drie doden komen uit dit gebied. In Pepinster en Verviers moeten ongeveer 9.000 mensen op zoek naar een ander onderkomen, zei de korpschef van de politiezone Vesder dinsdag in Terzake.
De ontredderde bewoners en enkele burgemeesters stellen zich ernstig vragen bij het beheer van twee stuwdammen die meer stroomopwaarts op de Vesder liggen, die van Gileppe en vooral die van Eupen, ook wel de Vesder-stuwdam genoemd. Die laatste heeft het grootste waterreservoir van België. Waarom is ze niet voor de hevigste buien al geleidelijk leeg gelaten, in plaats van ze helemaal open te draaien in de nacht van woensdag op donderdag?
“Het was een tsunami”, zegt Muriel Targnion, de burgemeester van Verviers. “Het was een golf van drie of vier meter hoog. Waarom zegt men ons woensdagavond dan nog dat er geen reden is voor evacuatie?”
De Luikse energieprofessor Damien Ernst noemde het beheer van die stuwdam “een kolossale fout”. Sindsdien wil hij zich niet meer uitlaten over het onderwerp, “gezien de hevige reacties” erop.
Tsunami
De dam van Eupen is in beheer van het directoraat-generaal Mobiliteit en Waterwegen van het Waals Gewest. Bevoegd minister Philippe Henry (Ecolo) heeft in een interview met La Meuse uitgelegd waarom de dam niet eerder is leeggemaakt. Er was toch hevige regenval voorspeld?
“De voorspellingen van het KMI op maandagochtend hadden het over in het slechtste geval 150 millimeter regen per vierkante meter in de hele provincie Luik en over drie dagen”, zegt minister Henry in La Meuse. “De dam heeft een capactiteit van 25 miljoen kubieke meter en was, op dat moment, halfvol. Ze zou dus de aangekondigde regenval opvangen.”
De weermodellen van het KMI geven die maandagochtend inderdaad regenval van 100 tot 150 millimeter aan. Weerman David Dehenauw, op dat moment hoofd van de weerkamer bij het KMI, zit dan al van 5 uur ’s ochtends de modellen te bestuderen. Op maandagmiddag stuurt hij een waarschuwing uit met code geel en hij vermeldt erbij dat bij bevestiging code oranje zal intreden, wat op dinsdag ook gebeurt.
Op dinsdag geven de computermodellen namelijk 150 millimeter of méér aan. “Dan maak ik me de bedenking: ten eerste heb ik nog nooit in mijn leven zo veel neerslag op zulke korte tijd voorspeld, ten tweede was er de afgelopen weken al veel regen gevallen, en tot slot: dat gaat wat geven.”
In het middagnieuws op VTM geeft hij de waarschuwing om niet te gaan kamperen in de Ardennen. Daarmee overtreedt hij strikt genomen zijn bevoegdheid: het KMI mag zich enkel uitspreken over het water in de lucht. Het water op de grond is voor de hydrologische dienst van het Waals Gewest. Terwijl de kleurcode van het KMI van geel naar oranje gaat, is die van de hydrologische dienst op dinsdagmiddag nog groen.
Op dat moment zijn er modellen die tot 190 millimeter regen per vierkante meter voorspellen. Op woensdag gaat de hydrologische dienst op rood. Tegen de avond is het stuwmeer van Eupen overvol en moet er toch geleidelijk water worden doorgelaten. Volgens minister Philippe Henry enkel te wijten aan de uitzonderlijk zware regenval. Op het plateau van de Hoge Venen, dat het stuwmeer vult, is 200 millimeter in 24 uur gevallen. “Du jamais vu!”, al bedoelt hij allicht in 48 uur.
Om drie uur ’s ochtends, op donderdag, lost de stuwdam 150 m³ per seconde, de tsunami waarvan sprake. Volgens Philippe Henry loopt laag-Eupen onder bij meer dan 30 m³ per seconde. Als men daar maandagmiddag mee begonnen was, dan was deze ramp misschien vermeden.
Zeker, ook andere plaatsen in de provincie Luik overstroomden door de hevige regenval, maar bijvoorbeeld de burgemeester van Malmedy is vol lof over de stuwdammen van Butgenbach en Robertville, die als waterkrachtcentrale uitgebaat worden door Electrabel.
“Gealarmeerd door de betalende dienst van het KMI, zijn we vanaf maandag geleidelijk de dammen beginnen leegmaken”, zegt een woordvoerder. “Dat heeft ons toegelaten om de piek tussen woensdag en donderdag te beperken. 1,2 miljoen kubieke meter water hebben we zo tegengehouden.”
Class action
Op die manier zou die regio gespaard zijn van een grotere overstroming. Het idee om met het oog op zeer sterke regen een bufferbekken zo veel mogelijk te laten leeglopen is zeer logisch, alleen: als je dat doet, en de regen komt niet, ben je je reservoir kwijt. In het geval van de Vesder-stuwdam: een reservoir voor drinkwater. Is dat de reden waarom men heeft getreuzeld?
Het Waalse DG Waterwegen en minister Henry willen voorlopig niet meer reageren en bereiden een communicatie voor. Maar een aantal bewoners en handelaars van de Vesder-vallei overwegen intussen een class action-rechtszaak bij de burgerlijke rechtbank, net omdat ze vermoeden dat er fouten zijn gemaakt bij de stuwdam.
“Ik wil dat dit uitgeklaard wordt in een onderzoekscommissie in het Waals Parlement”, zegt Verviers’ burgemeester Targnion, die daarover zal overleggen met de burgemeester van Pepinster.