Direct naar artikelinhoud
ReportageShangai

Chinese maaltijdbezorgers hebben het gehad en komen in opstand

Bezorgers van het bedrijf Meituan gaan op weg met maaltijden van een Pekings restaurant.Beeld AFP

Het gist onder de maaltijdbezorgers in Chinese steden, die lange dagen maken en aan extreme eisen moeten voldoen. Een bezorger die opriep tot actie werd gearresteerd.

Het is al ver over de 30 graden in het klamme regenseizoen. Wang Da Wei (36) neemt een minipauze, achteroverleunend met zijn voeten op het stuur van zijn scooter. Tussen pak ’m beet half tien en half elf ’s ochtends, tussen ontbijt en lunch, kunnen de maaltijdbezorgers even ademhalen. “Ik werk van acht uur ’s ochtends tot negen uur ’s avonds. Dat is lang, ja. Maar als je het werk een tijdje doet, voel je dat niet meer.”

Wang doet dienst in het blauw-gele leger van Chinese maaltijdbezorgers. Ze scheuren door de straten, een blauwe dan wel gele helm op het hoofd, jas wapperend in de wind, comfortabel met een been boven op de bezorgkist die voor hen staat. Ze houden met niets of niemand rekening.

Er is dan ook niemand die rekening houdt met hen. Als ze niet werken, slapen ze in volgepropte appartementjes. Maar slapen is bijzaak, ze zijn in de stad om geld te verdienen en gaan van bestelling naar bestelling, zonder verzekering of andere sociale zekerheid. De doos, de helm en het jasje lenen ze van ofwel Meituan (geel) ofwel Ele.me (blauw) en verder zoeken ze het maar uit.

Gearresteerd wegens ‘onrust stoken’

Voor Wang bezorger werd, had hij een lange reeks andere baantjes. Dit werk is vermoeiender, maar het bevalt hem. “Je bent een stuk vrijer.” In de provincie Shandong wachten zijn vrouw en 12-jarige zoon op zijn maandelijkse bijdrage van achtduizend yuan (1047 euro), twee derde van wat hij verdient. Zijn zoon is nu met vakantie en gaat straks naar de onderbouw van de middelbare school. “Hij wordt later militair”, grijnst Wang.

Lang niet iedereen is zo content met het vrije bestaan. De ontevredenheid gist onder de kuaidi – ‘snelle broertjes’, zoals de bezorgers in het Chinees heten. In Peking riep de piepjonge migrant Chen Guojiang zijn collega’s begin dit jaar op om in actie te komen. In februari werd hij gearresteerd, een maand later meldden de autoriteiten dat hij vastzat op verdenking van ‘ruzie zoeken en onrust stoken’.

Chen wilde dat bezorgers zich niet meer zomaar neerleggen bij de bizarre eisen die aan hun worden gesteld. Meituan en Ele.me vinden bijvoorbeeld dat het moet lukken om een bestelling binnen een halfuur af te leveren. Maar restaurants zitten soms op plekken waar geen scooters mogen staan, het verkeer staat vast, en op het goede adres zoekt de bezorger zich vaak een ongeluk naar de ingang van het juiste gebouw.

In de app kán de klant een fooi achterlaten voor de bezorger, maar dat gebeurt zelden. Veel vaker klaagt de klant dat de maaltijd te laat komt, al is afgekoeld of dat er geknoeid is. Soms wordt als straf een halve dag loon ingehouden en dat is waar bezorgers de meeste moeite mee hebben, vertelt Aidan Chau aan de telefoon. Hij is onderzoeker bij China Labor Bulletin in Hongkong, dat pleit voor betere werkomstandigheden. “Er moet een redelijke manier zijn om feedback te geven. Een puntensysteem is bijvoorbeeld minder streng. Niet alle risico’s en kosten kunnen worden afgewenteld op de bezorgers.”

‘Ik voel me erg slecht behandeld’

Dat lijkt Wang Lin nu ook door te hebben. Hij heeft z’n hele leven nog niet zo hard gewerkt. Om te begrijpen waar die bezorgers over klagen, stapte de ambtenaar in Peking in hun schoenen. Twaalf uur reed hij rond, gevolgd door een camera. De vijf bestellingen die hij afleverde, leverden 41 yuan op. “Dit is echt niet gemakkelijk”, is zijn conclusie als hij na een dag lang rennen uitgeput op de stoeprand zit. “Ik voel me erg slecht behandeld.”

Het lijkt nobel, Wang Lins ‘undercoveractie’, zoals Chinese media het dramatisch aankondigden, maar eigenlijk was het een reactie op de oproep die Chen Guojiang deed.

Want zoals dat gaat in China, is het niet de bedoeling dat burgers een probleem aankaarten. Terwijl Chen tot vijf jaar gevangenisstraf kan krijgen, laat de actie van ambtenaar Wang Lin zien dat de partij de boodschap heeft begrepen. En als president Xi Jinping dan ook nog eens in een toespraak zegt dat er ‘meer respect’ moet komen voor dit soort ongebonden arbeiders, dan weten platforms zoals Meituan en Ele.me wat ze te doen staat.

Niet in de laatste plaats trouwens omdat er sowieso al een onderzoek loopt tegen conglomeraat Meituan – dat niet alleen maaltijden bezorgd, maar ook leenfietsen en hotels uitbaat. Data-verzamelende monopolies liggen onder vuur. Meituan en Ele.me hoeven maar naar de miljardenboete voor Alibaba te kijken, en naar de afstraffing van taxideelbedrijf Didi Chuxing – om te weten dat zij hierna aan de beurt zijn.

Overheidscampagne

Wang Lins actie is deel van een overheidscampagne om iets te doen aan de werkomstandigheden van de freelance bezorgers. Mogelijk komt er een verplichte verzekering of moeten de werkgevers veiligheidsmaatregelen nemen, maar de overheid zal niet oproepen mensen in dienst te nemen of iets te doen aan de lange werktijden. “Ik denk dat de staat vooral wil laten zien dat hij íets doet. Ik betwijfel of het echt iets aan de situatie zal veranderen”, zegt Chau.

Nu de spanning toeneemt, wil Meituan zich van zijn beste kant laten zien. Dit jaar neemt het bedrijf 60.000 nieuwe mensen aan, van managers tot bezorgers. Wang heeft ook een contract met Meituan, wat betekent dat zijn verzekering geregeld is. Maar hij is ietsje minder vrij: als er een bestelling binnenkomt, moet hij hem aannemen. En als hij eens in de zes maanden naar huis wil, kan hij niet zomaar verdwijnen.

Dan haalt hij zijn helm tevoorschijn en zet hij zijn voeten op de grond. Op zijn telefoon klikt hij op het Meituan-platform om een bestelling te accepteren. Het is half elf ’s ochtends. Lunchtijd is begonnen.