Direct naar artikelinhoud
Achtergrond

Alweer zorgt een nieuwe virusvariant voor ophef: wat is er aan de hand met de lambdavariant?

Een vaccinatieteam is onderweg naar de Uros-eilanden in het Titicacameer in Peru om de bewoners in te enten tegen corona.Beeld Carlos Mamani / AFP

Alweer zorgt een nieuwe virusvariant voor ophef – zij het aan de andere kant van de wereldbol, in Zuid-Amerika. Wat is er toch aan de hand met de ‘lambdavariant’, die inmiddels in Peru haast alle besmettingen veroorzaakt? 

Geheimzinnig, eclectisch, ongewoon. De vakbladen en specialistische sites komen woorden tekort om de nieuwe loot aan de coronavirusboom te beschrijven. Want de ‘lambdavariant’ – vernoemd naar de elfde letter uit het Griekse alfabet – mag in Europa dan nog vrij onbekend zijn, bij wetenschappers die de voortgang van het coronavirus volgen, is hij een van meest spraakmakende virusvarianten van het moment.

Zo besloot de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) de variant vorige maand uit te roepen tot ‘variant van zorg’ en dook lambda de laatste tijd op in onder meer de VS en Australië. Maar vooral in Zuid-Amerika geldt de variant zo’n beetje als de motor achter de tweede golf. In Peru zit de variant achter nagenoeg alle infecties, in Chili en Argentinië is een op de drie besmettingen van het lambda-type.

Als het al niet meer is. De variant, die eind 2020 voor het eerst werd opgemerkt, lijkt sterk op de P1-variant uit Brazilië. Eenvoudige tests kunnen hem daarom niet goed ‘onderscheiden’. Bovendien zijn landen als Bolivia, Uruguay en Paraguay toch al geen wereldkampioen virus ontleden: wie weet waar de variant nog meer uithangt.

Van een afstandje gezien is de lambdavariant een soort verzamelalbum, ‘de grootste hits van de virusvarianten’. Want de mutatie op plek nummer 452 in het bouwplan van zijn uitsteeksels, die kennen virologen al van onder meer de ‘epsilonvariant’, uit Californië. En de veranderingen in het zogeheten ‘ORF-gen’ van het virus, die troffen kenners al eerder aan bij de alfa-, bèta én gammavariant.

Strategische plekken

Samen vormen al die virale klassiekers – plus nog wat nieuw werk – echter een unieke verzameling, die de lambdavariant kennelijk vooruit helpt, constateert een Brits-Peruaans team dat het virus in detail analyseerde. De veranderingen zitten vaak op belangrijke strategische plekken, en dat zal heus geen toeval zijn. Zo mist de lambdavariant zeven bouwstenen op een plek waar antistoffen graag aanhechten, en zitten twee mutaties op het ‘bindingsdomein’ van zijn uitsteeksels, de plek waarmee het virus zich chemisch vastzuigt aan menselijke cellen. Best aannemelijk dat deze aanpassingen het virus ongrijpbaarder maken voor antistoffen, en besmettelijker voor mensen.

Alle reden tot zorg dus, zou je zeggen. Tot je de zaak van een afstandje bekijkt. Zo is er nog steeds geen goed bewijs dat het virus in de echte wereld ook werkelijk besmettelijker is – tot dusver komt al het bewijs uit laboratoriumstudies en genetische analyses.

Krakkemikkige vaccinatiecampagnes

De opmars van de variant in Zuid-Amerika zou deels met andere zaken te maken kunnen hebben. Zoals krakkemikkige vaccinatiecampagnes, met krakkemikkige vaccins. In landen als Peru, Argentinië, Ecuador en Paraguay is amper een op de tien mensen volledig gevaccineerd. En veel landen gebruiken het Chinese vaccin CoronaVac, dat volgens een recente Chileense studie maar iets meer dan de helft beschermt – en na één prik zelfs maar 3 procent. Dat geeft het virus wind mee.

Misschien is lambda dus wel een lokaal Zuid-Amerikaans fenomeen – het juiste virus op de juiste plek, opgepompt door gammele vaccinatie, beleidsfouten en de afwezigheid van nog veel snellere concurrenten zoals de deltavariant, die in ons land inmiddels dominant is.

Dat is in elk geval ook de voorlopige inschatting van het Australische overheidsagentschap Csiro. “De lambdavariant is beslist interessant, maar om te bepalen of het een variant van zorg is, is meer epidemiologisch bewijs en onderzoek naar de infectiviteit vereist.”