Yoghurtvaccin voor Russen die Spoetnik wantrouwen: ‘Ik voelde me uitstekend nadat ik het had opgedronken’

Aleksandr Soevorov heeft zichzelf gevaccineerd tegen het coronavirus zonder een naald in zijn bovenarm te zetten. De microbioloog opende een koelkast met matroesjka-magneetjes in het Instituut voor Experimentele Geneesmiddelen in Sint-Petersburg, haalde er een vaccin uit en dronk het op. “Vergelijk de smaak met yoghurt”, zegt Soevorov terwijl hij een glazen fles in zijn hand houdt die een donkergelig zuivelproduct lijkt te bevatten.

Soevorovs vaccin is gebaseerd op melkzuurbacteriën. Hij zegt via genetische manipulatie een covid-fragmentje in het dna van de bacteriën te hebben gebracht, in de hoop dat die bescherming tegen het coronavirus opwekken. Soevorov heeft geen wetenschappelijk bewijs voor de effectiviteit of veiligheid van zijn vaccin, maar deelt de yoghurt op kleine schaal al wel uit. Aan collega’s, aan enkele buitenstaanders. Soevorov: “De belangstelling is heel groot.”

Markt voor alternatieven

Rusland zei vorig jaar de race om het eerste coronavaccin ter wereld hebben gewonnen met Spoetnik V en begon als eerste land met de inenting van de bevolking. Maar het vertrouwen van de bevolking in de vaccins van de overheid is zo laag dat er een markt voor alternatieven is ontstaan. Sommige Russen kopen valse vaccinatiecertificaten om verplichte injecties te omzeilen, anderen vertrouwen op volksgeneeskunde of op een experimenteel product.

“Ik voelde me uitstekend nadat ik ons vaccin had opgedronken”, zegt Viktoria Orlova (30), microbioloog en medewerker van Soevorov aan het Instituut voor Experimentele geneesmiddelen. Ze put vertrouwen uit het feit dat ze geen corona heeft opgelopen sinds ze in januari het yoghurtvaccin doorslikte. Zenuwachtig over een niet-getest medisch product in haar lichaam is ze niet. “Ik weet hoe onze wetenschappers werken.”

Orlova nam ook wat yoghurt uit het laboratorium mee naar huis om aan haar tante te geven. “Ze heeft niet lang geleden een hartoperatie gehad en mocht daarom geen gewoon vaccin.”

Haar collega Irina Koroleva: “Ons vaccin is lekker en geschikt voor iedereen.”

Het Instituut voor Experimentele Geneesmiddelen stamt uit 1888 en is bekend om Nobelprijswinnaar Ivan Pavlov, die hier bij experimenten met honden de pavlovreactie ontdekte. Net als veel andere wetenschappelijke instituten in Rusland kampt het instituut met geldgebrek sinds het uiteenvallen van de Sovjet-Unie. De oude lift met grote knoppen piept en kraakt en de fonteinen ter ere van Pavlovs honden spuwen geen water meer. Geld voor klinische testen met het yoghurtvaccin is er ook niet. Enkel wat muizen op de zevende verdieping hebben het goedje toegediend gekregen.

Toch is er belangstelling voor het experimentele vaccin. Onderzoeksleider Soevorov wordt niet alleen benaderd door mensen die via Russische media lucht gekregen hebben van het goedje, maar ook door zuivelproducenten die in Rusland financiële mogelijkheden zien voor anti-coronayoghurt in de supermarkt.

‘Betrouwbaar als een kalasjnikov’

Hoewel staatsmedia het lang deden voorkomen alsof de Russische strijd tegen het virus zo goed als gewonnen was, roept president Poetin de Russen nu juist op om zo snel mogelijk naar een priklokaal te gaan. Poetin gebruikte vorige maand het openingshalfuur van zijn jaarlijkse tv-gesprek met de bevolking om duidelijk te maken dat het coronavirus dodelijk is, in tegenstelling tot de vier beschikbare vaccins. Hij zei zelf gekozen te hebben voor twee injecties met Spoetnik V, dat volgens hem “de betrouwbaarheid heeft van een kalasjnikov”.

Zijn woorden overtuigen weinig Russen. Vaccineren was volgens de staatstelevisie aanvankelijk ook helemaal niet nodig: Kremlinzenders verspreidden vooral aan het begin van de pandemie tal van complottheorieën over het virus en suggereerden dat het kon worden verslagen met citroen, knoflook en gember.

Door de lage vaccinatiebereidheid van de bevolking – 14 procent is volledig gevaccineerd – werpt het Russische coronabeleid weinig vruchten af. Een nieuwe besmettingsgolf leidt tot de hoogste sterftecijfers sinds het begin van de pandemie. In de afgelopen twee weken meldden de autoriteiten elke dag zeven- tot achthonderd coronadoden. En oversterftestatistieken toonden eerder aan dat de werkelijke slachtofferaantallen in Rusland wel vijf keer hoger kunnen liggen dan de officiële aantallen. Het zwaarst geraakt is Sint-Petersburg, waar begrafenissen voor coronaslachtoffers sinds vorige week gratis zijn om de druk op de crematoria te verlagen. 

“Er heerst een algemeen wantrouwen in Rusland”, verklaart Soevorov de lage vaccinatiegraad. “Ik heb zelf ook aardig wat herinneringen aan misleiding door de regering.”

Niet dat hij de officiële vaccins per definitie wantrouwt. “Ik zeg niet dat anderen slecht werk leveren en ons eigen onderzoek het beste is, maar elk vaccin heeft een achilleshiel.” De microbioloog wacht nog altijd op de definitieve resultaten van de derde testfase van Spoetnik V – de andere beschikbare Russische vaccins zijn nog maar net aan die fase begonnen.

Wachten op Europese goedkeuring

Ook in Europa kampt Spoetnik V met problemen. Het vaccin biedt in 92 procent van de gevallen bescherming tegen het coronavirus, volgens een publicatie in het medisch vakblad The Lancet, maar wacht nog steeds op goedkeuring van het Europees Geneesmiddelenbureau (EMA). Het persbureau Reuters berichtte vorige week dat de beoordeling vertraging opgelopen heeft, omdat de wetenschappers achter Spoetnik V deadlines missen voor het inleveren van gegevens over de testfase die het EMA standaard acht. Zo zouden er geen formulieren beschikbaar zijn over bijwerkingen onder proefpersonen.

Soevorov erkent dat er over zijn yoghurtvaccin “wetenschappelijk gezien nog veel onduidelijk” is. Hij hoopt op snelle toestemming van de regering voor klinische onderzoeken. Hij legt het interview af en toe stil voor telefoontjes met Moskou. Deze week gaat hij naar de hoofdstad voor een afspraak bij het ministerie voor Hoger Onderwijs. Totdat de testfase is afgerond zegt hij gegadigden voor zijn yoghurt “niet op grote schaal” te kunnen helpen.

Over verspreiding van de yoghurt ‘op kleine schaal’ maakt hij zich geen zorgen na zijn ervaring als proefpersoon van zijn eigen vaccin. “Ik heb het geprobeerd, het was oké. Nu kan ik zeggen dat het op zijn minst veilig is.”