Direct naar artikelinhoud
InterviewPierre Van Damme

‘Veel contacten en verschillende overnachtingen: Pukkelpop zou een rode loper zijn voor virus en mutaties’

Pierre Van Damme: ‘We moeten buffers inbouwen, en niet op 1 september alles lossen.’Beeld Eric de Mildt

In vergelijking met Nederland en het Verenigd Koninkrijk doen we het op coronavlak momenteel goed. Toch blijft expert Pierre Van Damme met twee woorden spreken. ‘Laten we op 1 september niet alles lossen.’

“Vergelijk het met het vreselijke noodweer en de overstromingen”, zegt vaccinoloog Pierre Van Damme (UAntwerpen). “De besmettingen, dat is het stijgende water. Naarmate de stijging zich doorzet, heb je sterkere en hogere dijken nodig. Met een minder besmettelijke variant van het virus bood één prik van een vaccin al een goede bescherming. Met de deltavariant hebben we minstens twee prikken nodig. En die hogere dijk zijn we nog volop aan het bouwen. Bijna de helft van de bevolking is ondertussen volledig gevaccineerd, maar bij de twintig- tot vijftigjarigen meer dan de helft nog niet.”

Hoe staan we er dan voor?

Pierre Van Damme: “Het blijft een evenwichtsoefening. Eerst zochten we een evenwicht tussen versoepelingen en de transmissie van het virus. Nu zoeken we het evenwicht tussen de besmettingen en de vaccinaties. Dat blijft met de deltavariant een moeilijke uitdaging. Maar we vaccineren vlot. Ik ben ook blij dat ons beleid stap voor stap te werk gaat. Wij kijken vol onbegrip naar bijvoorbeeld de toestand in het Verenigd Koninkrijk. Ook de experts in het VK begrijpen niet wat de regering daar bezielt.”

BIO

Geboren in Gent op 9 juli 1959

Arts, hoogleraar, vicedecaan geneeskunde en gezondheidswetenschappen (UAntwerpen)

Directeur Centrum voor de Evaluatie van Vaccinaties (1996 - heden)

Voorzitter Instituut voor Vaccin- en Infectieziekten (2007 - 2018)

Lid van de Taskforce Vaccinatie en de expertengroep GEMS

Alle maatregelen zijn er opgeheven.

“Het was Freedom Day. En ik hoor van Britse collega-artsen dat mensen die vrijheid nu verkiezen, zelfs als dat betekent dat er straks een nieuwe lockdown volgt. Dat vind ik zeer vreemd, want een nieuwe lockdown zou mentaal bijzonder zwaar zijn. Wij doen nu alles om zo’n jojobeweging tegen te gaan.”

In Nederland gaat het ook slecht. Daar heeft een minister jongeren wijsgemaakt dat ze konden ‘dansen met Janssen’: ’s morgens een prik, ’s avonds de disco in.

“Dat was een complete flater. Ook in Portugal, Spanje en andere landen zijn discotheken open. Dat is vragen om problemen. Na een bepaald uur gebeurt alles er zonder afstand, zonder masker, en zonder ventilatie. In Nederland stijgen de besmettingscijfers nu echt heel snel. Dat heeft wellicht ook te maken met het gevoel bij veel mensen dat het achter de rug is. Daar moeten wij hier voor uitkijken, want dat klopt natuurlijk niet.”

De deltavariant verspreidt zich ook nog altijd vlot onder gevaccineerden, zo blijkt. Verrast dat u?

“Nee. Ik vind het opmerkelijk dat sommigen dat verrassend vinden. Dat is geen nieuws. Na vaccinatie daalt je kans om besmet te worden en het virus door te geven, maar die kans is nooit gelijk aan nul. En aangezien de deltavariant een hogere virale lading heeft, is de kans op verspreiding door gevaccineerden groter geworden. Maar de kans dat je erg ziek wordt, is zo goed als verwaarloosbaar. We moeten ervoor zorgen dat je als gevaccineerde minder kans hebt om met het virus in contact te komen, en dat doe je door zoveel mogelijk mensen in te enten – dan zal er ook minder virus circuleren. In Vlaanderen zetten we in juli alleen al meer dan een miljoen tweede prikken. En we proberen nu zoveel mogelijk van de 12- tot 15-jarigen mee te nemen.”

Is dat vooral voor de groepsimmuniteit?

“Dat doen we vooral vanuit het oogpunt van de volksgezondheid, ja. Vier à vijf procent extra gevaccineerden maken een verschil. Maar jongeren hebben er natuurlijk ook iets aan. Ze krijgen meer bewegingsvrijheid en zullen straks een normaler schooljaar hebben. Dat is alleen al voor hun mentale gezondheid belangrijk.”

Pierre Van Damme: ‘Er is een duidelijk probleem in de zorg. Niet in Vlaanderen, maar zeker in Brussel.’Beeld Eric de Mildt

Wat zijn de nevenwerkingen van Pfizer bij tieners?

“Er zijn al tientallen miljoenen tieners gevaccineerd, van de Verenigde Staten tot Italië, Duitsland en Frankrijk, en we zien nauwelijks ernstige bijwerkingen. In minder dan 1 op 100.000 gevallen zagen we een ontsteking op de hartspier, maar die kan goed behandeld worden en je houdt er niets aan over. Deze bijwerking doet zich iets meer voor bij jongens dan bij meisjes en vooral vanaf de leeftijd van 16, 17 jaar. Dat zeer kleine risico weegt niet op tegen de voordelen van een vaccinatie.”

Waar zitten de problemen met vaccinatie? Waar ligt het percentage laag?

“Er is een duidelijk probleem in de zorg. Niet in Vlaanderen, maar zeker in Brussel. Wij hebben met de Koninklijke Academie voor Geneeskunde van België nog maar net een advies afgewerkt voor federaal minister van Volksgezondheid Frank Vandenbroucke: in de zorg moet vaccinatie toch echt verplicht worden. Dat vergt heel wat wetgevend werk, vertelt men ons, en dus zeggen wij: begin er dan nú aan, dan zijn we klaar tegen september.”

Hoe verklaart u de lage vaccinatiebereidheid in de zorg?

“Het heeft voor een stuk te maken met achtergrond en cultuur, maar tot onze verbazing stellen wij ook vast dat er in de opleidingen tot gezondheidswerker – zelfs bij apothekers, huisartsen en verplegers – relatief weinig aandacht is voor preventie in het algemeen en vaccinatie in het bijzonder. Universiteiten moeten daar hun rol opnemen. Het probleem is immers dat gezondheidswerkers hun eigen vaccintwijfel doorgeven aan niet-medisch geschoolde burgers die hen om advies vragen. Ook de Europese Unie heeft een aantal projecten lopen om in te zetten op die opleidingen in verschillende landen.”

Pierre Van Damme: ‘Ik denk dat mondmaskers op het openbaar vervoer nog een tijdlang nuttig kunnen zijn. Al levert deze uitspraak mij wellicht meteen een doodsbedreiging op.’Beeld Eric de Mildt

Is er in medische opleidingen ook niet te weinig aandacht voor ventilatie? Daar zijn vele experts, ook bij ons, rijkelijk laat op beginnen te hameren.

“Ook daarvan wordt het belang in opleidingen misschien onderschat, ja. We zien dat mensen die arbeidsgeneeskunde doen daar meer oog voor hebben, misschien omdat ze meer denken zoals een ingenieur. Deze crisis heeft ons geleerd dat we multidisciplinair moeten werken. Niet alleen ingenieurs, ook fysici kunnen ons veel leren over ventilatie en andere maatregelen. Die we trouwens niet te snel mogen lossen.”

Het mondmasker moet blijven?

“We moeten buffers inbouwen, en niet op 1 september alles lossen. Dus ja, ik denk dat mondmaskers op het openbaar vervoer nog een tijdlang nuttig kunnen zijn. Al levert deze uitspraak mij wellicht meteen een doodsbedreiging op.”

Meent u dat?

“O ja, doodsbedreigingen zijn echt normaal geworden. Als wij als experts over maatregelen spreken, nemen we zogezegd meteen mensen hun vrijheid af. Maar als je daarvoor met de dood wordt bedreigd, is dat toch pure normvervaging. Al relativeer ik het wel, hoor.”

Over dat mondmasker: zou u het ook in de klassen nog aanbevelen bij het begin van het schooljaar? En moet elke klas een CO2-meter hebben?

“In beide gevallen antwoord ik ‘ja’. Laat scholieren die maskers nog maar even dragen, en hang alstublieft een CO2-meter in elke klas, om de luchtkwaliteit te controleren. Dit virus blijft ons verrassen, dus laten we voorzichtig zijn. Op 1 september gebeurt er veel tegelijk: school, werk, openbaar vervoer, enzovoort. En velen komen terug uit vakantie, waardoor het risico bestaat dat we veel virus zullen importeren.”

Pierre Van Damme: 'Het zou getuigen van maturiteit om Pukkelpop op te splitsen in verschillende kleinschalige evenementen.'Beeld Eric de Mildt

Hoe zit het met het grote bevrijdingsfeest van uw zoon?

“Dat was gepland voor 30 juli en hij gaat het misschien uitstellen tot 13 augustus. Het wordt een relatief kleinschalig festival, met een paar duizend bezoekers, en zonder de mogelijkheid tot overnachten. Het is goed dat we jongeren iets gunnen, maar hij zou het niet op zijn geweten willen hebben dat zijn evenement een boost heeft gegeven aan een of andere nieuwe variant. Hij vergadert volop met de lokale besturen.”

Dan vindt u Pukkelpop, net zoals Erika Vlieghe en Johan Neyts, geen goed idee?

“Nee. Op Pukkelpop komen verschillende nationaliteiten samen. Met enorm veel contacten en verschillende overnachtingen. Dat wordt een rode loper voor virus en mutaties. Het zou getuigen van maturiteit om Pukkelpop op te splitsen in verschillende kleinschalige evenementen, zonder overnachting. Maar daarvoor is het te laat.”

Is het mogelijk om besmet te raken op 22 augustus, de laatste dag van Pukkelpop, en dan op 1 september besmet in de klas te zitten?

“Die kans is zeer reëel. Daarom zeggen we ook dat Pukkelpop te vroeg komt. Veel festivals in Europa zijn dit jaar afgelast. Gelet op de enorme omvang van de massa die je daar verwacht, kun je zoiets dit jaar in augustus eigenlijk niet maken. Deze sector zou net de creativiteit moeten hebben om te tonen hoe het wel anders kan.”