CD&V-voorzitter Joachim Coens: ‘Sammy Mahdi is een betere communicator dan ik’

Twee maanden lang weigerden 450 mensen zonder papieren eten, in de hoop om die papieren toch te krijgen. Een stresstest voor de regering-De Croo, maar bovenal voor staatssecretaris voor Asiel en Migratie Sammy Mahdi en zijn partij CD&V, die resoluut een collectieve regularisatie weigerden. Nodeloos te zeggen dat de partijvoorzitter woensdag opgelucht ademhaalde toen de hongerstakers hun actie opschortten en akkoord gingen met de individuele behandeling van hun dossiers.

Was u verrast toen de hongerstaking plots werd afgebroken?

Joachim Coens: “Er was wel wat beweging de laatste dagen. De neutrale zone werd ingericht, waar hongerstakers hun dossier konden gaan bespreken, en de speciaal gezant was aangesteld. Wij hoopten echt op het einde van de hongerstaking. De impact op een lichaam na een hongerstaking van 61 dagen is enorm.”

Die bemiddelaar werd pas na zestig dagen aangesteld. Waarom moest dit zo lang duren?

“Een hongerstaking zou niet eens één dag mogen duren. Sammy en zijn cabinetards hebben de hele tijd met alle mensen proberen te praten en hebben een duidelijke lijn getrokken. Hij was trouwens al heel lang bezig met de oprichting van die neutrale zone, maar in eerste instantie wou niemand daarheen.”

Omdat de eigen coalitiepartners de hongerstakers een sprankel hoop boden? ‘Als er iemand overlijdt, stappen we uit de regering’, zei vicepremier Pierre-Yves Dermagne van PS. 

“Kijk, ik vond die uitspraak van Dermagne echt niet oké. De oproep moest net zijn: de hongerstakers moeten stoppen met zichzelf uit te hongeren. Niemand mag zo’n actie aanmoedigen. Alle betrokkenen moesten inzien dat die hongerstaking volkomen zinloos was.”

Heeft u ooit gedacht: nu is het gedaan met de Vivaldi-regering?

“Je moet altijd ernstig nemen wat iemand zegt, maar ik begreep Dermagnes motieven niet goed. Zeker omdat de helft van het land onder water staat, de coronacrisis nog woedt en we die hongerstaking echt wilden oplossen. Op dinsdag heeft zijn voorzitter, Paul Magnette, gelukkig wel het signaal gegeven dat PS zich achter het regeringsbeleid schaart.”

De vraag is meermaals luidop gesteld: waar staat de C in CD&V nog voor? Was dit wel een barmhartig beleid van uw staatssecretaris?

“Een barmhartig beleid is een beleid met duidelijke regels. Anders kun je de echte vluchtelingen niet opvangen. Maar wij waren natuurlijk bezorgd over een escalatie op het terrein. Vorige zaterdag ben ik ook zelf gaan kijken aan de Begijnhofkerk. Het was merkwaardig dat de deur vergrendeld was en bewaakt werd. Wij kregen ook signalen van mensen in de kerk die wel wilden ingaan op Sammy’s voorstellen, maar niet durfden. De groepsdruk was enorm.”

Aan de Begijnhofkerk hing een vlag van vakbond ACV.

“Ik heb met de mensen van beweging.net (de koepel van christelijke werknemersorganisaties, red.) overlegd, zij volgden grotendeels de lijn van Sammy.”

U bent een gelovig man. Zei uw hart dan niet: help deze mensen?

“Een gelovig man probeert te kijken naar alle menselijke aspecten. Dat heb ik, en Sammy en heel de partij, gedaan. Een hongerstaking is wel een onmenselijk drukkingsmiddel dat zwaar op het gemoed speelt. We moeten vermijden dat dit nog eens gebeurt.

“Je moet ook opletten dat je in de naam van de barmhartigheid geen uitbuiting beloont of stimuleert. Toen ik nog in Zeebrugge werkte (Coens was er 18 jaar gedelegeerd bestuurder van de haven, red.), werd ik hier al mee geconfronteerd. Waarom trekken er zoveel mensen naar Groot-Brittannië? Om daar in de illegaliteit te werken.

“Zolang dat illegale systeem niet wordt aangepakt, krijg je dramatische situaties, waarbij mensen verhandeld worden als koopwaar en geen enkele sociale zekerheid hebben. Er moeten nog meer sociale inspecties en controles komen om dat zwart circuit aan te pakken. De procedures moeten ook absoluut korter en we moeten de mensen aanklampen: niet zomaar een briefje geven, maar hen beter begeleiden. Tot slot moeten we ook ons economisch migratiebeleid herbekijken: hoe krijgen we mensen naar hier die de knelpuntberoepen invullen? In Vlaanderen is dat een groter probleem dan in Wallonië.”

Kan de staatssecretaris nu op twee oren slapen?

“Een staatssecretaris kan nooit op zijn twee oren slapen. (denkt na) Het werd misschien niet zo gepercipieerd, maar Sammy was echt wel enorm begaan met die mensen.”

U zegt het zelf: was hij niet te hardvochtig?

“De publieke opinie oordeelt daar in Vlaanderen duidelijk anders over dan in Wallonië. Sammy heeft dit zeer goed aangepakt.”

Is Sammy Mahdi, die nipt van u verloor bij de voorzittersverkiezingen, een betere communicator dan u?

“O, maar Sammy ís een betere communicator, daar is geen twijfel over. (lacht luid) Ik heb er geen moeite mee om dat toe te geven. Wij hebben in de Vlaamse en federale regering echt goede mensen. Vincent Van Peteghem, de vicepremier, heeft in dit dossier zijn rol zeer goed gespeeld. Hetzelfde geldt voor Annelies Verlinden (minister van Binnenlandse Zaken, red.). De partij, het collectief, komt gewoon soms wat minder uit de verf.”

Dat moet toch frustrerend zijn?

“Ja. Maar neem nu Vincent. Hij heeft zijn methodiek. Hij speelt op resultaat, niet op profilering. En wat is het belangrijkste op lange termijn? Ik weet het wel. Nu alleen nog de mensen overtuigen.”

U bent anderhalf jaar voorzitter. Is dit een pak dat u past?

“Als voorzitter had ik vooral de ambitie om heel dicht bij de leden te staan, door corona ging dat helaas niet. Het afgelopen jaar was ook heel woelig.

“Wilt u nu dat ik over mezelf een oordeel vel in het bijzijn van twee journalisten? De leden moeten mij evalueren. Wat ik wel wil zeggen, en dat doe ik niet uit zelfbeklag, is dat politiek geen evidente job is. Ik kwam uit een beschermde omgeving: ik ben burgemeester van Damme en werkte in Zeebrugge. In Brussel stond ik ineens in een schietkraam. Ik heb dat onderschat. Eerlijk gezegd: hoelang kan dit nog blijven duren? Hoelang zullen politici nog willen behandeld worden als schietschijf? De kritiek kan ook zo persoonlijk zijn.”

Denkt u nu aan Wouter Beke (CD&V), Vlaams minister van Welzijn?

“Ja, maar even goed aan anderen. Dit moet stoppen, of we gaan geen politieke talenten meer vinden. Ik wil de politiek dichter bij de mensen brengen, ik wil hun zorgen delen, ik heb dat in mijn kerstmanifest duidelijk proberen maken. Maar politici zijn ook mensen, hè.”

Maar begrijpt u niet hoe frustrerend het is voor de mensen dat geen enkele politicus nog zijn verantwoordelijkheid neemt? Niemand stapt nog op. Kijk naar Beke, maar ook naar Veerle Heeren (CD&V).

“Veerle heeft een fout gemaakt en heeft dat ook toegegeven. Ze is burgemeester van Sint-Truiden, niet van Poelkapelle. Zij moet het dus dáár, in haar gemeente, uitleggen. Ik heb haar dat gezegd, zij heeft dat ook gedaan. Ze heeft verantwoording afgelegd in de gemeenteraad, ze heeft een stap opzij gezet tijdens het onderzoek. Als de resultaten van dat onderzoek van Audit Vlaanderen er zijn, zal ze die respecteren. Wat moet ze meer doen?”

Ontslag nemen? Ze is in een gezondheidscrisis voorgekropen voor een levensreddend vaccin. En dat voor een burgemeester van een partij die ‘nabijheid’ prioritair vindt.

“Veerle staat heel dicht bij de mensen. Het is aan Sint-Truiden om over haar te oordelen. Daar zien ze een burgemeester die dag en nacht voor haar bevolking werkt en die – mede door haar privéleven – een fout heeft gemaakt.”

Maar dit straalt toch negatief af op uw partij?

“Hoe vaker jullie dat zeggen, hoe vaker dat effectief zo zal zijn, ja.”

Zijn er veel mensen die u vraagt en die weigeren om in die schietkraam te gaan staan?

“Maar natuurlijk. Mensen vragen mij vaak waarom ik dit doe, hoor. Ik maak me voortdurend zorgen om dingen die gezegd worden. In het begin wilde ik daarom ook overal op reageren. Ik vind namelijk dat je alle kritiek ernstig moet nemen. Maar dat is niet meer te doen. Het komt zo massaal op je af, bij echt alles wat je zegt of doet. Ik heb zelfs al doodsbedreigingen gekregen.”

U let dus steeds meer op uw woorden?

“Jullie geloven mij misschien niet, maar ik probeer zo goed mogelijk te antwoorden op elke vraag. Ik begin altijd redelijk onbevangen, naïef zelfs, aan een interview. Daarna hou ik wel steeds mijn hart vast. Wat wordt er uitgehaald? Waar komt er kritiek op?

“Dus ja, ik let steeds meer op mijn woorden. Ik snap dat politici, die langer meedraaien dan ik, getraind zijn in het niets zeggen en het ontwijken van de vragen. Ik wil mezelf daarvoor behoeden.”

Een veelgehoorde kritiek is dat uw voorstellen weinig fond hebben en alle kanten op vliegen.

“Dat is nochtans niet waar. Er loopt een heel rode draad door. Het gaat over de menselijke schaal in alles. Als ik nu bijvoorbeeld het Zwitsers model lanceer, dan is dat gebaseerd op de vraag waar we met dit land naartoe gaan. (fijntjes) Zwitserland wordt niet in vraag gesteld, België wordt voortdurend in vraag gesteld. Ik heb begrepen dat een collega-voorzitter ons nu weer in het Nederlandse kamp wil duwen (doelt op Bart De Wever, voorzitter van N-VA, red.).

“De Zwitserse democratie is opgebouwd van onderuit. Zij vertrekken vanuit de burger en ieder niveau dat erbovenop komt, dient om het voorgaande te versterken. Wij daarentegen hebben een land dat we steeds verder versnipperen. Zwitserland bewijst ook dat je toch een geheel kan vormen met verschillende taalgemeenschappen. In dat voorstel vind je het hele DNA van CD&V terug: nabijheid, vertrekken vanuit de burger.

“Of als ik spreek over...”

Oosterweel?

“Bijvoorbeeld! Dan zeg ik: de gezondheid staat voorop. Dat vind ik nogal evident.”

U pleitte ervoor om de werken in Zwijndrecht stop te zetten tot er meer duidelijkheid over de gezondheidsrisico’s was. Waarop De Wever repliceerde dat dat het allerdomste is dat je kan doen.

“Als de PFOS daar in de grond een bedreiging vormde voor de gezondheid van de mensen, dan is het toch nogal wiedes dat we niet voort konden doen? Lydia Peeters (Vlaams minister van Openbare Werken, Open Vld, red.) zat trouwens exact op dezelfde lijn. Zij heeft experten aangesteld die aangaven dat er een aantal maatregelen genomen moesten worden om veilig voort te kunnen werken. Ik had dus gelijk. Dat iemand dan vindt dat hij mij dom moet noemen, is onbegrijpelijk.”

Op het digitale congres probeerde u artikel 1 van de statuten te wijzigen, maar werd u weggestemd. Voelde dat niet als een persoonlijke nederlaag? 

“Maar neen. We haalden 65 procent in plaats van de vereiste 66 procent. En de voornaamste kritiek was: dit is een inhoudelijke discussie, laat ons die voeren op het inhoudelijke congres in december.”

Dat is een zeer positieve lezing van de feiten.

(lacht luid) “Had u iets anders verwacht van mij?”

Wat is uw lezing van de peilingen? CD&V blijft nipt in de dubbele cijfers.

“Bah ja, elke drie maanden is er een peiling. Moeten we daar dan telkens drie maanden over zagen? Wij doen alle dagen ons best.”

Nochtans leeft ook binnen uw eigen gelederen de vrees: komen we er ooit nog bovenop?

“Ik zeg u dat we er weer bovenop komen. Uiteraard.”

Welk percentage hoort bij die wederopstanding?

“Het gaat niet over een percentage, maar over welke samenleving we gestalte willen geven in de toekomst. Sluit uw ogen en bedenk hoe u wil dat uw familie en uw vrienden in 2050 zullen leven. Ik vind dat we in de politiek veel meer het langetermijnverhaal moeten brengen. Wat zal de klimaatuitdaging zijn? Hoe kunnen we onze buurten leefbaar houden? Hoe kunnen we van Vlaanderen een blue zone maken, een gebied waarin iedereen langer en gezonder leeft?

(op dreef) “Dáárover zou het moeten gaan. Over de spreiding van onze welvaart, die ontzettend problematisch is. Ik zie dat aandelen en kapitaal steeds toenemen, en daarnaast zijn er mensen die heel hard werken en toch onzeker zijn over hun toekomst. De sociale strijd is gigantisch. Vincent is daarom ook bezig met een fiscale hervorming.”

Collega Joël De Ceulaer wijdde vorige week zijn satirische brief aan u. Hij noemde u ‘de John Crombez van de CD&V’, omdat u even sloom en wollig communiceert.

(schalks) “Goh, ik heb geen oordeel over John zijn communicatiestijl.”

Nog een quote. ‘Voor spektakel, nederigheid en zelfopoffering: een stevige negen. Voor politieke efficiëntie: een dikke nul.’

“Wel ja, er zijn toch een paar dingen waar ik een negen voor krijg. (lacht) Ach, wat wilt u dat ik daarop zeg? Optimism is a moral duty.”

Sorry, maar dat citaat van Karl Popper claimen de liberalen al.

“Ja, maar die komen ook meer en meer op ons terrein. Alexander De Croo tweette vorige week: ‘Dinsdag 20 juli wordt een dag van nationale rouw. Een moment om stil te staan bij het grote menselijke verlies. Maar ook bij de vele blijken van solidariteit, nabijheid en verbondenheid.’ Ik las dat en dacht: ziehier, we hebben er een christendemocraat bij. Ik had het zelf niet beter kunnen zeggen. Het moet zijn dat wij echt geweldig goed werk verrichten in die regering, als we de premier al zo ver krijgen.”