Het is dan toch gelukt: Wortel-Kolonie, dat vooral bekend is als landloperskolonie, is opgenomen in de Unesco-werelderfgoedlijst vanwege haar unieke en universele waarde voor de mensheid. Een grote eer voor Wortel en Hoogstraten. Het domein is gekenmerkt door prachtige natuur en een rijke historiek.

De laatste jaren werd de Kolonie sterk opgewaardeerd: Natuurpunt zette haar schouders onder de conservatie en vernieuwing van de wandelpaden en de natuur, je vindt er vandaag horeca, een kinderboerderij, leefgemeenschappen voor mensen met een beperking, een camping, enzovoort. En er staat ook een gevangenis.

LEES OOK: Unesco erkent Wortel-Kolonie: 200 jaar oud werelderfgoed omdat ze een “unieke en universele waarde” heeft

Elke dag wandelen

Nog niet zo lang geleden zag de Kolonie er heel anders uit. “Wij zijn hier 26 jaar geleden komen wonen. De Kolonie stelde toen niets voor: de gebouwen waren verloederd, het was verlaten en werd totaal niet onderhouden. Vandaag is het onherkenbaar veranderd”, vertelt Stefan Brosens.

Stefan woont met zijn gezin aan de voet van de Kolonie, in de Grote Plaats. Elke dag gaat hij samen met zijn vrouw Kathleen Van Gils op wandel bij hun ‘buren’. “En elke keer opnieuw zien we reetjes, vossen, tal van vogeltjes, enzovoort. Vooral tijdens corona zijn we onze ‘achtertuin’ écht gaan appreciëren. Ik werk in de medische sector en heb een hel van een jaar achter de rug. Elke avond na een zware werkdag heb ik mijn hoofd perfect kunnen leegmaken. Een echte luxe”, vertelt Stefan. “Niet alleen de natuur, maar ook de geschiedenis is geweldig.”

De wet op de landloperij werd in 1993 afgeschaft, maar tot dan woonden en werkten honderden landlopers in en rond de gevangenis van de Kolonie. “Als we tijdens onze wandeling de landlopersbegraafplaats passeren, rond 9u ‘s avonds, doet dat toch iets. Altijd een speciaal moment”, zegt Kathleen.

De erkenning als werelderfgoed vinden Stefan en Kathleen volledig terecht. “Ik denk dat er weinig plaatsen zijn in België die zo bijzonder zijn. Onze dochter is verhuisd naar Kortrijk, maar komt geregeld langs omdat ze de natuur vlakbij mist. Ze neemt dan een groep vrienden van wel twintig man mee, want ook zij zijn ondertussen verkocht”, lacht het Wortelse koppel.

Druk op de parking

“Dankzij Unesco zal de Kolonie zich nog verder kunnen ontwikkelen. Dat kunnen we alleen maar aanmoedigen. Het bezoekersaantal hebben we de voorbije jaren enorm zien groeien, maar lastig vinden we dat niet. Op de parking kan het heel druk zijn, maar het domein zelf is zo groot dat je meteen uit de drukte bent. En wij duiken natuurlijk altijd pas de Kolonie in als de bezoekers weg zijn”, lacht Kathleen.

Het gezin verkende al heel Europa, van noord tot zuid, maar zweert toch bij Wortel. “Ik kan het niet meer missen”, geeft Stefan toe. “Het hoeven niet altijd bergen, watervallen of exotische dieren te zijn. Wij mogen onze pollekes kussen met de Kolonie naast de deur.”

LEES OOK: Ook dit is werelderfgoed in onze provincie

Huis met een verhaal

Er wonen niet alleen gevangenen in Wortel-Kolonie. Ook de vroegere, statige bewakerswoningen zijn bewoond. “Hoe het is om hier te wonen? Prachtig, hé”, lacht Koen. Hij woont in een bewakerswoning uit 1890, vlak naast de gevangenis. “Een huis met een verhaal”, zegt hij.

“Of de Kolonie die Unesco-titel nu had of niet, dat maakt mij niet veel uit. Ik vind het wel fijn, maar meer niet. We hebben het wel gemerkt: de laatste dagen is het opvallend drukker. Naast de gevangenis wonen, dat heeft ook zijn charmes. Er is altijd beweging, hé. Soms zien we ook wel louche zaakjes aan de gevangenismuren”, zegt Koen.

Wie nog minder enthousiast is over de erkenning, is Jan Tilburgs. Ook hij woont in een bewakerswoning. “Ik was een bewaker, ik heb het huis in erfpacht kunnen kopen”, vertelt hij.

Sinds zeven jaar is hij met pensioen, maar hij woont nog steeds schuin tegenover zijn vroegere werkgever. De tijd van de landlopers heeft hij volop meegemaakt. “Dat waren brave mannen, hoor. Sommige van hen waren echt mijn kameraden. Ik werkte dag in dag uit met ze samen. Dat schept een band. Toen de landlopers hier nog waren, was het hier tenminste proper. Zij onderhielden het. Nu vind ik het smerig. Ze hadden die wet op de landloperij niet mogen afschaffen. Toen ze die mannen op straat hebben gezet, is het misgegaan”, zegt Jan.

“Het wordt ook steeds drukker”, zucht hij. “Constant zijn hier wandelaars. Van dat Unesco-verhaal wisten wij niets af. We hebben het in de krant moeten lezen. Aan ons hebben ze niets gevraagd. Nu wonen we echt in een attractie.”

LEES OOK: Unesco-erkenning Wortel-Kolonie betekent ook troef voor Merksplas

Twintig frank op zak

Ook Geert Lenaerts, die net aan het begin van de Kolonie in een voormalige bed & breakfast woont, staat veeleer neutraal tegenover de erkenning als werelderfgoed. “Ik ben niet zo’n wandelaar”, geeft hij toe. “Maar ik ken de Kolonie wel heel goed, al van voor ik hier kwam wonen. Als klein manneke uit Hoogstraten kwamen wij hier spelen, en schaatsen op Bootjesven. En we moesten natuurlijk altijd twintig frank op zak hebben, anders zouden we opgepakt worden. Die landlopers hadden best wel een goede structuur: ze moesten werken, en daarvoor kregen ze verblijf en ruimte. Zo slecht vind ik dat systeem niet”, vertelt hij.

Ook Geert heeft opgemerkt dat het de voorbije jaren steeds drukker werd in Wortel-Kolonie. “Natuurpunt heeft veel veranderd. De ‘oude garde’ van Wortel zal de Kolonie wel altijd blijven zien als iets van hen, en hen alleen. Dat was vroeger al zo. De Hoogstratenaren werden toen al een beetje buitengekeken”, lacht hij.

Je kan wonen, maar ook werken in Unesco-werelderfgoed. Zoals Kris Adriaensen. Hij fietst vanuit Hoogstraten elke dag naar zijn job in de gevangenis. “Ik werk er negen jaar, dus ik heb de landlopers niet meer gekend. Behalve de laatste twee die er zijn achtergebleven. Zij wonen er al jaar en dag. Hoe lang juist kan ik niet zeggen, maar dat zou wel eens vijftig jaar kunnen zijn. Ze zijn kind aan huis. Ze zijn niet meer veroordeeld en mogen dus buiten, dus gaan ze geregeld hun familie bezoeken. Maar ze komen altijd weer terug”, vertelt Kris.

Wederzijds respect

“Ik werk hier heel graag”, zegt Kris. “Het is niet altijd even gemakkelijk, maar er is wel wederzijds respect tussen de gedetineerden en het personeel. En het is ook heel bijzonder om te mogen werken op een domein met zo veel geschiedenis. De drukte? Ja, dat merken wij ook. De parking is te klein aan het worden, maar dat hoort erbij, zeker?”