Slachtoffers van aanslag op Spelen van München na 49 jaar eindelijk herdacht door IOC: "Er was geen excuus meer"

Voor VRT NWS-correspondente in Israël Ankie Rechess was de openingsceremonie een onwezenlijk moment, het culminatiepunt van een strijd van 49 jaar. Dat was te danken aan een paar zinnen uit de speech van IOC-voorzitter Thomas Bach: 

"We herdenken diegenen die tijdens de Olympische Spelen zijn gestorven. Eén groep heeft nog altijd een speciale plek in de herinneringen van ons allen en staat voor iedereen die we tijdens de Olympische Spelen zijn verloren: de leden van de Israëlische delegatie aan de Olympische Spelen in München, in 1972."

Het lijkt een logisch, weinig ophefmakend eerbetoon, maar voor Rechess kan het moeilijk overschat worden. Want, geloof het of niet, het was de eerste keer dat de slachtoffers van de aanslag op de Spelen van 1972 zo prominent in de aandacht werden gezet door het IOC. 

U mag dat vreemd vinden. Uiteindelijk ligt die gebeurtenis toch in het collectieve geheugen: leden van de Palestijnse terreurbeweging Zwarte September gijzelden in de nacht van 4 op 5 september 1972 11 Israëlische sporters en officials in het olympisch dorp. Ze wilden dat Palestijnse gevangenen zouden worden vrijgelaten. Tijdens de gijzeling en bij de mislukte bevrijdingsactie kwamen alle Israëli's om het leven, naast ook een Duitse agent. Ook 5 gijzelnemers werden gedood.

(Lees verder onder de foto)

Rechess maakte die donkere dag mee vanop de eerste rij. Haar man, Andre Spitzer, was een Israëlische schermcoach en een van de gijzelaars die uiteindelijk het leven lieten. "Het was echt verschrikkelijk. Ik was met mijn man meegereisd naar München. Hij had er altijd van gedroomd om mee te doen aan de Olympische Spelen. 'Dat moet een feest zijn van vrede en vriendschap', zei hij altijd. "Dat we daar met alle atleten uit de hele wereld samen kunnen zijn en via onze sport bevriend kunnen raken.'"

"Ik kende die olympische droom van hem, maar uiteindelijk zijn ze allemaal in een kist teruggebracht naar Israël. Dat het juist daar moest gebeuren, was onbegrijpelijk voor mij."

(Lees verder onder de foto)

Nog onbegrijpelijker was de reactie van de olympische gemeenschap tijdens en na die Spelen van 1972. "Ze hebben even, heel kort, de Spelen stopgezet", herinnert Rechess zich. "Maar nadien wilden ze gewoon doorgaan. Dat probleem was opgelost."

Rechess kan er zelfs nog enig begrip voor opbrengen dat in die beslissing ook rekening gehouden moest worden met de andere atleten, die ook 4 jaar hadden getraind. "Maar later heb ik begrepen, uit documenten en memo's die ik heb gevonden, dat ze bij de Duitse tv ook geen alternatief hadden. Ze hadden geen extra programma's die konden worden uitgezonden. Dat is dan wel heel bitter."

"Van de toenmalige IOC-voorzitter Avery Brundage hebben we nooit iets gehoord. Dat was echt een onwaarschijnlijke figuur."

(Lees verder onder de foto)

49 jaar lang ging Rechess, samen met een andere weduwe, naar alle Olympische Spelen met de vraag of ze een minuut stilte wilden houden. "Het leek mij de meest logische zaak, want het was de zwartste dag van de Olympische Spelen. Op de volgende Spelen, in Montréal, vroegen wij wat er er zou gebeuren. Toen zeiden ze: 'Niks, want hier zijn 22 Arabische delegaties en die zullen de Spelen boycotten als we Israeli's herdenken.'"

Daar gaat het helemaal niet om, zegt Rechess. "Het gaat erom dat het 11 leden van de olympische familie zijn en ik wil dat ze zo herdacht worden. Dat hebben we alle Olympische Spelen weer herhaald. Steeds kwamen de meest ongelooflijke excuses - 'het is nog te vroeg', 'jullie brengen politiek naar de Olympische Spelen'. Uiteindelijk was er geen excuus meer, gelukkig."

Een eerste opening kwam er eigenlijk al op de Olympische Spelen van 2016. Toen werd er een kleine herdenking gehouden in het olympisch dorp. Maar op deze Spelen was er dus voor het eerst sprake van in de openingsspeech van IOC-voorzitter Thomas Bach, inclusief minuut stilte.

"De koerswijziging is in gang gebracht door Thomas Bach, een Duitser maar ook een schermer", zegt Rechess. "Ik kende hem van wereldkampioenschappen waar ik met mijn man naartoe ging. Hij heeft het verschil gemaakt en heeft begrepen dat we niet weg zouden gaan. Dit is geen boodschap van haat of wraak. Het is een boodschap om de wereld eraan te herinneren dat we niet willen dat de geschiedenis zich herhaalt. Dat heeft Bach begrepen."

Rechess wist nochtans helemaal niet dat er iets op til was. "Bach heeft ons uitgenodigd op de openingsceremonie. Toen werden de vermoorde sporters van 1972 plots vernoemd en herdacht. Daarna was er ineens een minuut stilte. Ik kon het niet begrijpen. Het was overweldigend. We hadden er 49 jaar voor gevochten. Ik kan het nog steeds niet geloven."

(Lees verder onder de foto)

Het maakt Rechess diepgelukkig. "Dat hij dit zou doen en dat ik dit in mijn leven mag meemaken, was fantastisch. Want mijn grootste angst was ik het niet meer zou meemaken en dat ik mijn kinderen ermee zou opzadelen om die strijd voort te zetten. Zij hebben heel hun leven in de schaduw van de Olympische Spelen geleefd. Deze strijd wilde ik niet aan hen doorgeven. Dat was mijn gelukkigste moment."

Vandaag vindt trouwens nog een herdenking plaats. "Daarop zal ik speechen, Thomas Bach zal er ook zijn. Het is een kleine bijeenkomst, door de pandemie die ook in alle hevigheid in Tokio heerst. Daarop zullen we eindelijk de kans hebben om hem te bedanken. Want hij is de eerste geweest die niet bang was voor de reacties uit het IOC zelf en die gewoon doorgestoomd heeft en voor ons de cirkel gesloten heeft."