Eerste conclusies onderzoek PFOS-hotspots: omgeving brandweerkazernes allicht zuiver
De risico’s in de buurt van de brandweerkazernes lijken beperkt, tegelijk duiken er elders nieuwe hotspots op. Wat zijn de eerste conclusies van de lopende PFAS-onderzoeken?
Begin juni, na het uitbarsten van het PFOS-schandaal bij de 3M-fabriek in Zwijndrecht, stelde de Vlaamse regering chemicus Karl Vrancken aan. Hij moest de verschillende administraties beter laten samenwerken, om de risico’s en de verspreiding van PFAS, de chemische familie waartoe PFOS behoort, in kaart te brengen. De voorbije weken kwamen de eerste resultaten naar buiten. Waar zitten die moeilijk afbreekbare stoffen nog in de grond?
In Mechelen waren de eerste resultaten geruststellend. Op de site van de oude brandweerkazerne werden hoge concentraties PFOS in de bodem en het grondwater vastgesteld, afkomstig uit blusschuim. Bij verder bodemonderzoek in de tuinen van buurtbewoners bleken de resultaten telkens onder de bodemsaneringsnormen te liggen. Enkel bij het grondwater gingen er nog twee metingen boven de grens.
Mechelen was een belangrijke testcase. Brandweerterreinen en plaatsen waar grote branden hebben gewoed – en blusschuim is gebruikt – werden prioritair aangeduid als mogelijke hotspots voor PFOS-vervuiling. Vrancken verwacht op die plekken gelijkaardige resultaten. “We wachten nu het verdere onderzoek af. Maar de verontreiniging blijft erg lokaal, zo blijkt.” Blusschuim is gemaakt om compact, op één plek te blijven, boven op de vuurhaard. “De hypothese was daarom dat de vervuiling zich niet snel zou verspreiden, wat bevestigd wordt.” Toch blijft de contaminatie van het grondwater een belangrijk aandachtspunt, geeft hij aan.
Industriële sites
Het nieuws was niet overal goed. Niet alleen op brandweersites maar ook in de industrie werd PFAS gebruikt om stoffen vet-, water- of vuilafstotend te maken. Rond de Chemours-fabriek in Mechelen, waar teflon werd geproduceerd, zou de impact volgens de eerste berichten meevallen. Rond de papierfabriek Denaeyer in Willebroek is het minder gunstig. Jarenlang werd er PFOS gebruikt bij de productie van broodzakken. De vervuiling die eerder werd vastgesteld in de bodem in de buurt bleek na nieuw onderzoek een stuk erger dan gedacht. De voorzorgsmaatregelen werden er half juli gevoelig opgedreven. Kinderen mogen er niet langer op onverhard terrein spelen.
Volgens Vrancken is dit geen voorbode voor andere industriële sites. “Alles hangt af van de aard en de duur van activiteiten. Er zijn ook papierfabrieken die slechts sporadisch PFOS gebruikten.”
Al meer dan 250 van de ruim 300 Vlaamse gemeentes hebben de voorbije weken hun lijst van mogelijk vervuilde plekken aan de Openbare Vlaamse Afvalstoffenmaatschappij (OVAM) bezorgd. Die zuiverde een eerste longlist van 4.000 locaties uit, die opgesteld was op basis van input van de administraties. Nu is OVAM volop bezig te kijken welke locaties verder onderzocht worden.
Halle en Zele
Op die manier zijn nog twee andere hotspots geïdentificeerd. In Halle blijkt de Sunrock-site vervuild, deels door blusschuim bij een hevige brand in 1996. Allicht ook omdat de fabriek in het verleden kranen verchroomde, waarbij ook PFOS werd gerbuikt. Er staan maar twee woningen in de buurt, waardoor de gezondheidsrisico’s voorlopig beperkt lijken.
In Zele is er sprake van vervuiling rond een tapijtfabriek. De vorige eigenaar gebruikte PFOA, een andere stof uit de PFAS-familie, bij de productie. Volgens burgemeester Hans Knop (CD&V) zit de vervuiling enkel in het grondwater en situeert ze zich vooral op het bedrijfsterrein zelf, niet daarbuiten. Op beide locaties voert OVAM verder onderzoek uit.
Ook in Zwijndrecht, waar zich rond de 3M-fabriek de grootste vervuiling situeert, gaan de onderzoeken voort. Daar mogen de boeren eieren, vlees en melk blijven verkopen, bleek uit onderzoek van het federaal voedselagentschap FAVV. Nergens werden de risicowaarden van PFOS in het voedsel overschreden. Verder onderzoek moet uitwijzen of ook fruit, blad- en knolgroenten uit de buurt veilig zijn voor consumptie.