Hoe China de Hongkongse kinderen tot gehoorzame patriotten wil opvoeden

Het openingssalvo in de strijd om de Hongkongse jeugd kwam van de twee belangrijkste Chinese staatsmedia. Partijkrant Volksdagblad en staatspersbureau Xinhua trokken zaterdag van leer tegen de grootste onderwijsvakbond van Hongkong, de Professional Teachers Union (PTU). De organisatie van 100.000 onderwijsprofessionals is een ‘kwaadaardig gezwel’ dat zo snel mogelijk moet worden uitgeroeid, meldden de gelijktijdig gepubliceerde commentaren.

De progressieve PKU stond leerkrachten bij die hun onderwijsbevoegdheid kwijtraakten wegens hun deelname aan protesten in 2019 tegen de toenemende bemoeienis van Peking met Hongkong. De prodemocratische signatuur uit zich ook in betrokkenheid van de PKU bij de herdenking van het neerslaan van de Chinese democratiseringsbeweging in 1989. Die herdenking, de enige op Chinese bodem, is al twee jaar achter elkaar verboden.

Vorige week verbrak de PKU snel de banden met de organisatoren van de herdenking (“wegens het veranderende politieke klimaat”) maar dat zal de vakbond niet redden, blijkt uit het commentaar van Xinhua. “De unie is verstopt vuil in het onderwijssysteem dat studenten vergiftigt en de samenleving in gevaar brengt. Het is tijd dit op te ruimen”, aldus Xinhua.

Zware straffen

De Nationale Veiligheidswet die Peking de voormalige Britse kroonkolonie in juli 2020 oplegde voorziet in zware straffen voor iedereen die zich uitspreekt tegen China. Deze week werd de eerste activist op grond van de nieuwe wet veroordeeld tot negen jaar cel. De wet dwingt ook hervorming van het Hongkongse onderwijs af. Dat is iets waarop China al jaren aanstuurt, maar demonstraties en gewelddadige confrontaties tussen politie en actievoerders in 2019 hebben die taak voor het Chinese bewind nog urgenter gemaakt. 

Uit politiecijfers blijkt immers dat 40 procent van de 9.200 demonstranten die tussen juni 2019 en juni 2020 werden gearresteerd uit studenten bestond, onder wie zo’n 1.600 minderjarigen. Op dit moment lopen er rechtszaken tegen kinderen van dertien jaar, die bewapend met brandbommen meededen aan de rellen en protesten.

Deze geradicaliseerde jongeren zijn behoudende ouders een gruwel: die hebben vorig jaar een kliklijn opgezet om docenten aan te geven die in de klas de demonstraties goedkeuren of anti-Chinese standpunten ventileren. Onderwijzers bespieden en verraden is op het Chinese vasteland normaal.

Dat onder de arrestanten ook honderd leerkrachten waren, was voor Peking het zoveelste teken dat het Hongkongse onderwijs dringend op de schop moet, zodat het de Hongkongse jeugd bijbrengt dat demonstreren tegen China een misdaad is. Daarna worden de kinderen omgevormd tot ‘patriotten’. 

Met die formule heeft China ervaring: na de studentenprotesten in 1989 werden in 1991 sterk nationalistisch getinte onderwijsprogramma’s ingevoerd. Drie decennia later kennen de meeste jongeren op het Chinese vasteland slechts de officiële lezing van de partij van het bloedbad op het Plein van de Hemelse Vrede en viert het nationalisme hoogtij. Hongkongse scholen moeten nu hetzelfde voor elkaar krijgen. 

Lesprogramma aanpassen

Direct na de aanval in de Chinese staatsmedia verbraken de Hongkongse onderwijsautoriteiten hun werkrelatie met de PKU. Deze volgzaamheid van het Hongkongs bestuur stelt Peking echter niet tevreden: Hongkong moet niet alleen wíllen maar dóén, zei Xia Baolong, de hoogste ambtenaar van Peking in Hongkong, onlangs.  

De afgelopen maanden hebben onderwijsinstellingen hun lesprogramma’s aangepast aan de eisen van de Nationale Veiligheidswet. Volgens de richtlijnen moeten kinderen vanaf zes jaar al de vier belangrijkste vergrijpen leren herkennen (afscheiding, opruiing, terrorisme en samenspannen met buitenlandse krachten). Zo’n duizend lagere en middelbare scholen rapporteerden vorige maand aan de onderwijsautoriteiten hoe ze dat gaan aanpakken. Sommige scholen zijn niet verder gekomen dan het verwijderen van ‘staatsgevaarlijke’ literatuur uit hun bibliotheken, andere hebben alle vakken doordrenkt met lesjes nationale veiligheid. 

De onderwijssector in Hongkong is divers. Scholen van allerlei politieke en godsdienstige signaturen trokken vroeger duizenden leerlingen van het vasteland, juist omdat ze vrijer en creatiever onderwijs boden dan staatsscholen in de Volksrepubliek. Die trend is voorbij: inmiddels staat de allereerste Hongkongse school in de steigers, die precies hetzelfde lesprogramma biedt als de Chinese staatsscholen.