Een op de vijf Belgen drinkt dagelijks frisdrank met suiker, en zo zijn we koploper in Europa

Een vergelijking van Europees statistiekbureau Eurostat toont aan dat de Belgen het vaakst gesuikerde frisdrank drinken. Maar liefst 20,4 procent van de ondervraagde Belgen (15 jaar en ouder) geeft aan dagelijks minstens een keer naar het gesuikerde goedje te grijpen. Malta en Duitsland behalen de tweede en derde plaats, maar bij hen liggen de cijfers toch al een pak lager: 12,4 en 12,1 procent. Het Europese gemiddelde komt op 9,1 procent. De cijfers dateren van 2019.

"Het dagelijks gebruik van Belgen is vrij hoog", beklemtoont Loes Neven van het Vlaams Instituut Gezond Leven. "Deze vloeibare suikers zijn een gemakkelijke en overbodige bron van calorieën. Het zijn als het ware lege calorieën, want ze leveren geen nuttige voedingsstoffen en ze stillen je honger niet. Op die manier dragen ze snel bij tot gewichtstoename. Eén blikje frisdrank bevat rond de 200 kilocalorieën. Dat is een aanzienlijk deel als je weet dat we ongeveer 2.000 à 2.500 op een dag nodig hebben. Meer dan de helft van de Belgen is momenteel te zwaar."

Secretaris-generaal bij de federatie van de Belgische water- en frisdrankindustrie VIWF, David Marquenie, is niet verbaasd over het hoge percentage. Hij merkt wel op dat de Europese cijfers ook op een andere manier bekeken kunnen worden. "Als je de volumes bekijkt - hoeveel we dus drinken - kom je voor België aan 123 liter frisdrank per persoon per jaar. In Duitsland is dat 141, in Denemarken 134, in Hongarije 138", laat hij aan de krant Het Nieuwsblad weten.

In 2015 heeft toenmalig minister van Volksgezondheid Maggie De Block (Open VLD) de suikertaks ingevoerd. Dat die taks niet enkel voor gesuikerde maar ook voor light-frisdranken zou gelden, deed toen al de wenkbrauwen fronsen. "De suikertaks is geen gezondheidstaks", benadrukt Loes Neven. "Het is eigenlijk een accijnsverhoging. De taks wordt ook niet geherinvesteerd in gezondheidsdoeleinden."

"Het komt erop neer dat de taks toen te snel is ingevoerd zonder het advies van experten op het vlak van volksgezondheid", legt verder Neven uit. "Die taks is niet hoog genoeg om tot gedragsverandering te leiden. Daarvoor moet de prijsverhoging al minstens 20 procent bedragen zodat de consument naar een gezonder alternatief grijpt." In 2015 lag de taks op 3 eurocent per fles van een liter, begin 2018 werd dat 11,92 eurocent per liter. In het geval van een colafles van 1,5 liter (winkelprijs 2,16 euro) is de heffing dus 18 eurocent oftewel ongeveer 8 procent van de totale kostprijs.

Nochtans kan een voldoende hoge prijsstijging wel tot gedragsverandering zorgen, aldus Neven. "Een consument gaat niet snel meer geneigd zijn om gesuikerde frisdranken te kopen. Het zal hem aanzetten om te kijken naar dranken met alternatieve zoetstoffen zoals light-dranken. Als gezondheidsinstituut raden we zeker niet aan om daar dagelijks liters van te drinken. Het is een goed alternatief om daarna over te schakelen op water als dagelijkse drank, en nog af en toe te kiezen voor iets gesuikerd of light."

In landen als het Verenigd Koninkrijk focust zo'n suikertaks of prijsstrategie op de producent. "In het VK is de taks geheven op het niveau van de producenten. Zij krijgen de keuze om het suikergehalte te behouden en daarvoor een taks te betalen aan de overheid. Die kunnen ze eventueel doorrekenen naar de consument. Een andere optie is dat ze het suikergehalte in hun product verlagen en zo de taksen ontkomen. Op die manier creëer je een gezonder aanbod van producten met alternatieve zoetstoffen", aldus Loes Neven.

Maar zo'n suikertaks is niet alles. "Het is geen heilige graal", benadrukt Neven. "Het moet deel zijn van een integraal gezondheidsplan. Net zoals met roken moet het drinken van gesuikerde dranken minder normaal worden. Nu zijn ze bijvoorbeeld heel zichtbaar via reclame. Denk aan hoe frisdrankmerken grote evenementen als het EK of de Olympische Spelen sponsoren. Het drinken van frisdrank past niet bij een gezonde levensstijl. We vragen dus om een plan dat naast de suikertaks ook sensibiliseert via onder andere scholen."

De federale regering werkt momenteel aan zo'n nieuw voedings- en gezondheidsplan. Het zou eind dit jaar klaar moeten zijn, maar over de inhoud is nog maar weinig geweten. "We hopen dat de suikertaks opnieuw zal bekeken worden, want er is genoeg expertise in ons land om het op een goede manier in te zetten", stelt Neven. "Tot nu toe zijn Vlaamse experten rond volksgezondheid niet veel betrokken bij het opstellen van dit plan. Dat kan nuttig zijn voor een breder plan van aanpak. Preventie en gezondheidsbevordering zijn ook een Vlaamse bevoegdheid."