Vlaanderen eist de medaille op, maar is het succes van Nina Derwael ook het gevolg van het Vlaamse sportbeleid?

1. Hoe bijzonder is dit goud eigenlijk?

Erg bijzonder. Dit is de beste Belgische individuele sportprestatie ooit. Olympisch goud overstijgt sowieso alle andere podia, maar de allerhoogste prijs in wellicht de meest competitieve en sterkst bezette van alle vrouwensporten staat in de rangorde helemaal bovenaan. Dit is voor alle duidelijkheid geen diskwalificatie van de andere gouden medailles. Alle goud is top en alle goud blinkt, maar het ene goud is meer top en blinkt nog meer dan het andere.

Sporten kunnen worden gerangschikt volgens criteria zoals grootte, bekendheid, toegankelijkheid, of andere specifieke topsportcriteria zoals de graad van ontwikkeling. Gymnastiek is de oudste georganiseerde sport en ze kreeg al snel zowel in het Amerikaans, Aziatisch als vroeger Oost-Europees sportmodel alle prioriteit en middelen. Derhalve heeft ze weinig laten liggen inzake wetenschappelijke doorontwikkeling. Bovendien is het een sport die op alle continenten en in alle bevolkingsgroepen rekruteert uit de best denkbare atleten. Uitzondering daarop is sub-Sahara Afrika, door het gemis aan sportinfrastructuur aldaar.

Daarnaast is artistieke gymnastiek ook nog eens een zogeheten vroegspecialisatiesport, waarin dertig en meer uren training per week de standaard zijn. Geen enkele sport die meer arbeid op jongere leeftijd vergt en waar meer kennis en expertise voor nodig is, dan gymnastiek.

2. Hoe kunnen we dit succes verklaren?

De uitzonderlijke atlete is uiteraard de centrale figuur in dit goud. Alle landen benijden België. Zo’n talent overkomt je – beleid of niet – en kan in beginsel alleen worden verknoeid. Omgekeerd, mits een goede omkadering, kan dit uitgroeien tot een supertalent. Bij Nina Derwael staat er op het sierlijke lichaam (1,70 meter is ongezien voor een gymnaste, vandaar dat de brug altijd moet worden aangepast voor haar) ook nog eens een heel sterk hoofd en toonde ze van bij haar eerste buitelingen als kleuter een heel sterke wil.

Haar genen zijn niet uitzonderlijk. Vader was een bescheiden profvoetballer en moeder een hobbysportster. Bij Nina Derwael zou de topsportattitude getriggerd zijn door een goede basisopleiding in de club, in combinatie met plezier. Op het juiste moment – ze was vier – kreeg ze de impressies binnen van Aagje Vanwalleghem in Athene.

Derwael had vooral het geluk dat ze ondanks haar lengte door de talentdetectie van de Gymfed werd opgevist en in de Gentse topsportschool terechtkwam. Op elfjarige leeftijd werd ze al gespot door het systeem en later door Kiefer en Heuls. Ook toeval: Derwael vond in de brug haar ding en met het Franse echtpaar twee trainers die op dat toestel de meeste expertise hadden en er al eens goud hadden mee behaald. Onder hun hoede is ze uitgegroeid tot de vliegende kunstenares die ze vandaag is.

3. Vlaanderen eist deze medaille op, maar is dit succes het gevolg van een beleid?

Jazeker. Deze focus op topprestaties in turnen is al bijna twintig jaar geleden ingezet met Carla Galle als BLOSO-baas en Dirk Van Esser, toenmalig secretaris-generaal van de Gymfed en de cocommentator/analist bij de VRT die onder vuur kwam te liggen eerder deze week. Onder toezicht van Galle werden de verschillende turnbonden één en onder Van Esser werd een doorgedreven topsportwerking op poten gezet. Aagje Vanwalleghems finaleplaats allround in Athene in 2004 was het eerste succes.

De Gymfed werd een voorbeeldbond inzake werking. Ze hebben na de voetbal- en de tennisbond de meeste leden, maar zijn ook de bond die de meeste eigen middelen genereert door allerlei organisaties. Zo zullen ze in 2023 in Antwerpen voor de derde keer deze eeuw (na Gent 2001 en Antwerpen 2013), een WK artistieke gymnastiek organiseren.

In de clubs werken gediplomeerde trainers, een vereiste in een potentieel gevaarlijke sport als gymnastiek. Daarvan afgeleid is er een detectiesysteem op poten gezet dat op jonge leeftijd uitzonderlijk talent spot en probeert af te leiden naar de topsportcentra en later topsportscholen. Een belangrijke pijler in het topsportsucces was de uitbouw van de gymhal aan de Gentse Watersportbaan. Geen sportbond in Vlaanderen krijgt meer topsportsubsidies (1,5 miljoen euro per jaar) en stelt meer fulltime-toptrainers (vijftien) te werk.

4. Hoe ziet de toekomst eruit?

De kans dat de trainers Yves Kieffer en Marjorie Heuls na dit succes aanblijven tot de Olympische Spelen van Parijs 2024 is volgens insiders zo goed als honderd procent. Ondanks alle problemen die hun richting uitkwamen (zie verder), hebben ze het in Gent naar hun zin. Hun kinderen gaan er naar school, hebben er vriendjes, spreken perfect Nederlands en het is er prima wonen.

De werkomstandigheden zijn jaar na jaar verbeterd en als Nina Derwael er nu ook nog eens drie jaar zou aan vastknopen, zoals ze laat uitschijnen, is de basis voor een nieuw teamsucces in Parijs verzekerd. Daarbij zullen Jutta Verkest en Lisa Vaelen nog verbeteren en komt er uit de jeugd nog een aantal talenten aan. Weliswaar geen enkele heeft de potentie van Nina Derwael.

Nu van trainers veranderen, is ook geen goed idee. Na deze Spelen verandert de code aan de brug, waardoor veel kennis nodig is om de juiste elementen te combineren in functie van een zo hoog mogelijk resultaat. Kiefer en Heuls kunnen cruciaal zijn voor een doorstart op hoog niveau.

5. Er was toch van alles mis met het topturnen in Vlaanderen?

Dat klopt. In de lente van dit jaar verscheen een rapport over verbale agressie en terreur van de toptrainers. De getuigenissen kwamen vooral van gymnastes die het programma hadden verlaten of waren gestopt.

Deze medaille bewijst voor sommigen het grote gelijk van Kiefer en Heuls, dat je niet kan koken zonder af en toe een ei – in dit geval een gymnaste – te breken. Het trainerskoppel heeft zich inmiddels geëxcuseerd, min of meer daartoe gedwongen, voor die soms onheuse en harde aanpak, maar werden van in het begin gesteund door hun topturnsters.

Die kwamen op initiatief van Maelysse Brassart zelfs met een open brief in de media. Samengevat: wij hebben alvast geen klagen over onze trainers, we weten het nu wel dat er vroeger van alles is gebeurd, kunnen we daar nu over ophouden en mogen we asjeblieft verder doen met het beleven van onze droom? Het is geen toeval dat Brassart als compagnon van Derwael in Tokio bleef en haar tijdens haar finale bijstond in de plaats van hoofdcoach Yves Kieffer die zich door een overtal in de begeleiding terugtrok in een hoekje van de zaal.

Het schisma in de gymwereld is hiermee niet verdwenen. De oorlog in de Vlaamse gymfamilie is de laatste maanden zo geëscaleerd dat het hypocriet zou zijn om niet expliciet te vermelden dat er in België ongetwijfeld een aantal hoopten dat Nina Derwael en Kiefer/Heuls indien niet letterlijk, dan toch figuurlijk op hun bek zouden gaan. Er zijn diepe wonden geslagen en of dit goud die ooit kan helen, is nog maar de vraag.