Tot 168 keer de Europese drempel: ‘ongezien hoge’ PFOS-waarden in bloed van buren 3M

Het zijn de eerste bloedresultaten sinds er ongerustheid ontstond over de Oosterweel-werken in en rond de terreinen van de chemische fabriek 3M in Zwijndrecht, dat tot 2002 PFOS produceerde. Die water- en vetafstotende stof zit in een resem producten en is in verband gebracht met verhoogde cholesterol, verstoorde hormonen en sommige kankers.

Bij tien ‘buren van 3M’ blijkt het gehalte in hun bloed nu te hoog tot “ongezien hoog”, zo toont de analyse van toxicoloog Jacob de Boer, een van de autoriteiten in PFAS, de familie van zo’n zesduizend molecules zoals PFOS. Het gaat hierbij om negen inwoners van Zwijndrecht en een iemand die op Linkeroever woont. Het gros eet groenten uit eigen tuin en eieren van eigen kippen, wat de risico’s verhoogt.

De huidige grenswaarde van het Europees Agentschap voor Voedselveiligheid (EFSA) voor PFOS en drie andere PFAS bedraagt 6,9 nanogram per milliliter bloed. De laagste waarde in deze tien bloedstalen ligt 3,4 keer hoger. De hoogste is 168 keer hoger. 

“Alle stalen zitten boven de meest recente EFSA-drempelwaarde en de meeste zitten er vele keren boven. En PFOS springt er enorm uit”, zegt De Boer. “Het zijn de PFOS-waarden die, veel meer dan de andere PFAS-waarden, telkens zo hoog zijn. Dat kan geen toeval zijn.” 

Zo is de laagste gemeten waarde voor alleen PFOS 17 nanogram per milliliter bloed en de hoogste 1.100 nanogram per milliliter. De acht andere waarden zijn ook allemaal te hoog, variërend van 19 nanogram per milliliter tot 47, 82, 230, 380, 630, 750 en 850 nanogram per milliliter PFOS. 

“Dit is schrikken”, zegt De Boer. “Je verwacht dit bij arbeiders die met PFOS werken, niet bij omwonenden. Deze tien waarden liggen tien keer hoger dan die bij omwonenden van de teflonfabriek in Dordrecht (waar in 2017 een PFAS-schandaal losbrak, BDB). En daar ging het om het twee keer minder toxische PFOA.”

Tien stalen is niet veel, “maar ze zijn meer dan betekenisvol omdat ze zonder uitzondering te hoge gehaltes tonen”, zegt Jacob de Boer. “Dat betekent niet dat deze mensen hier meteen iets van krijgen, maar ze stoppen beter met eieren en groenten uit eigen tuin te eten en worden beter medisch opgevolgd.”

Open kaart

Dat is ook een van de eisen van Grondrecht, dat de analyse organiseerde en betaalde. “Mensen met hoge waarden moeten gratis medisch worden opgevolgd. Is er gezondheidsschade, dan moeten ze een schadevergoeding krijgen”, zegt Eva Frooninckx, die de vereniging trekt. Ook eist Grondrecht dat zwangere en zogende vrouwen in de buurt gescreend worden en dat ook kinderen jonger dan twaalf getest worden.

Een epidemiologisch onderzoek dat verbanden met bepaalde ziektes bij omwonenden en bij hun familie nagaat is voor de vereniging eveneens onontbeerlijk. “En we willen dat 3M eindelijk open kaart speelt over wat het aan PFOS en PFAS heeft geloosd en nog altijd loost in water, grond en lucht”, zegt Frooninckx. 

Toxicoloog De Boer: “De overheid moet met dit soort resultaten naar 3M stappen.”

Professor Philippe Grandjean (Harvard), wereldautoriteit in PFAS, bevestigt dat deze tien resultaten relevant en zorgwekkend zijn. “Dit wijst op abnormale blootstelling”, zegt hij. “Het suggereert dat er nog veel PFOS in de omgeving zit. Het  is nu zaak uit te zoeken waar precies en hoeveel. Zijn sommige van deze enorm hoge waarden bijvoorbeeld te verklaren door gecontamineerde drinkwaterputten?”