Op 4 augustus 1945 fotografeerde een Amerikaans vliegtuig onze hele kustlijn: zo zag die er 76 jaar geleden uit

"De kust, 4 augustus 1945, de zomer van de vrijheid": zo luidt de titel van een nieuw (foto)boek dat de volledige kust in beeld brengt, zoals die er precies 76 jaar geleden uitzag. Het gaat om meer dan 80 foto's die vanuit een Amerikaans vliegtuig zijn genomen dat die dag helemaal van Knokke tot De Panne vloog.

"De foto's zaten al die jaren netjes opgeborgen in de nationale archieven van de VS", zegt co-auteur Jeroen Cornilly in "De wereld vandaag" op Radio 1. "Enkele jaren geleden zijn ze als bij toeval teruggevonden door enkele archeologen van de universiteit van Gent die op zoek waren naar foto's waarop ze overblijfselen van de Tweede Wereldoorlog konden zien."

"Toen de Amerikaanse overheid op het einde van de oorlog de bevrijding aan het voorbereiden was, had ze door dat ze geen goede kaarten meer had van Europa. Ze waren niet accuraat genoeg meer, maar ze had geen vliegtuigen meer over om aan luchtfotografie te doen, ze waren elders ingezet."

"Na de oorlog heeft de VS toen heel Europa vanuit een vliegtuig gefotografeerd, ook andere delen van België. Op 4 augustus 1945 was onze kust aan de beurt en ook een stukje van Noord-Frankrijk. De foto's zijn niet loodrecht genomen, maar vanuit een schuine hoek. Hierdoor zie je veel details die je op andere luchtfoto's niet zou zien."

Wat opvalt, is dat grote delen van de kustlijn ondanks 5 jaar oorlog intact lijken. "Oostende was relatief zwaar getroffen, maar in de meeste andere badplaatsen zie je slechts hier en daar een afgebrand hotel of een afgebrande villa. Dit vooral aan de oostkust, aan de westkust was er relatief weinig schade."

In Oostende hadden de bezetters onder meer het casino afgebroken om plaats te ruimen voor bunkers. "Op die plaats zie je onder meer een observatiebunker, maar ook geschutposten", zegt co-auteur Birger Stichelbaut op zijn beurt op Radio 2. "Als je even verderop kijkt, zie je honderden mensen die op het strand liggen. Sommigen zonnen zelfs tussen de brokstukken."

"De oorlog is gedaan, de redders zijn terug en mensen zwemmen in zee. Die mix van erfgoed, architectuur, oorlog, maar ook het leven zoals het was maken deze foto's bijzonder. Je ziet ook een confronterende mengeling van kusttoerisme dat net na de oorlog weer op gang komt en de sporen van de oorlog die je nog overal kan herkennen."

"Het leven stond niet on hold", zegt Cornilly. "Het leven herneemt zich, dat zie je duidelijk op de foto's. Het is een zonnige zaterdag in augustus, je ziet terrasjes en zelfs kermissen. Toch heeft het opruimen van de versperringen en het vrijmaken van alle hotels en huizen langs de kust tijd gevraagd. In veel huizen zaten boobytraps, men moest voorzichtig zijn. De mensen herleefden, maar men was duidelijk nog puin aan het ruimen."

Wat onvermijdelijk ook opvalt op de beelden, is dat onze kust opvallend minder bebouwing had dan vandaag. "Zeker de westkust was nog leeg", zegt Stichelbaut. "Ook vandaag zijn er nog lege plekken aan onze kust, maar niemand zal ontkennen dat die er toen wel even anders uitzag."

"Natuurliefhebbers zullen zich vergapen aan de uitgestrekte open ruimtes, de fantastische duinen, de villawijken. Het was de kust in een van haar glorieperiodes. Blankenberge herken je meteen aan de pier en aan de vissershaven, maar ook daar zie je sporen van de oorlog. Het staketsel was afgebroken om te verhinderen dat daar boten zouden aanmeren, maar ook daar zie je een mix van oorlog en toerisme."

Ook Cornilly haalt de weidsheid van de kust aan die op de foto's nog is te zien, maar merkt op dat de mythe dat villa's zijn neergehaald om flatgebouwen te kunnen neerplanten niet klopt. "Waar nu flatgebouwen staan, was op 4 augustus 1945 vaak nog geen enkele bebouwing."

"Een van de foto's die mij het meeste frappeert, is die van een stukje Albertstrand in Knokke. Je ziet het casino staan dat toen deels tot kanon was omgebouwd. Ik was ervan overtuigd dat de zeedijk daar al tijdens het interbellum grotendeels was volgebouwd, maar eigenlijk was meer dan de helft van de ruimte nog leeg in 1945."