Waarom Frankrijk zo fel protesteert tegen de nieuwe coronamaatregelen

Waarover oordeelt de Grondwettelijke Raad?

De Conseil Constitutionnel, zoals de raad in Frankrijk heet, toetst nieuwe wetgeving aan de grondwet. Dat kan op verzoek van bijvoorbeeld de premier of een groep parlementariërs, zoals nu het geval is. 

Een deel van de aangekondigde maatregelen moet maandag al in gaan. Vanaf dan is voor een bezoek aan een café, restaurant of terras een pass sanitaire (gezondheidspas) verplicht. Ook voor lange reizen per trein, bus of vliegtuig en bij bezoek aan het ziekenhuis, met uitzondering van de spoedeisende hulp, dienen Fransen in het bezit te zijn van de pas. Die wordt afgegeven bij een volledig vaccinatiebewijs, een recente negatieve uitslag van een PCR- of antigeentest of een herstelbewijs van corona. 

Mensen die werken op plaatsen waar de pas verplicht is, moeten vanaf 30 augustus ook aan die verplichting voldoen. In de zorg zijn de nieuwe maatregelen strenger: daar geldt vanaf 15 september voor al het personeel een vaccinatieplicht. 

De raad beoordeelt of de maatregelen proportioneel zijn; de vrijheidsbeperking mag niet onevenredig groot zijn ten opzichte van het beoogde doel.

Kan de Grondwettelijke Raad de nieuwe maatregelen nog tegenhouden?

De raad zal vandaag niet de hele wet blokkeren, daarover zijn rechtsdeskundigen het eens. Maar hij kan wel beperkingen opleggen en voorwaarden stellen. 

Een gevoelige kwestie is de verplichte vaccinatie voor zorgpersoneel. Wat als werknemers een vaccin weigeren? De regering wilde het mogelijk maken om hen de deur te wijzen, maar daar ging de senaat niet mee akkoord. Nu volgt bij weigering schorsing en opschorting van het salaris. Maar, zeggen juristen, komt dat niet neer op verkapt ontslag? Bovendien: zonder inkomen wordt een waardig leven leiden moeilijk. Minister van Arbeid Élisabeth Borne zaaide verdere verwarring door te benadrukken dat zorgpersoneel vooral niet moest denken dat ontslag nu onmogelijk is. 

De raad zou vandaag kunnen beslissen dat schorsing alleen onder bepaalde voorwaarden kan, of bijvoorbeeld voorstellen de hele passage over schorsing te schrappen.

Zijn er nog meer dilemma’s?

Zeker, zo bestaat onduidelijkheid over de definitie van spoed bij ziekenhuisbezoek – een van de uitzonderingen voor de pass sanitaire. De Orde van Artsen zei maandag de maatregel te beperkend te vinden en benadrukte dat iedereen recht heeft op zorg. 

Daarnaast zijn er praktische bezwaren. Een ziekenhuis heeft doorgaans meerdere ingangen, benadrukte Philippe Juvin, hoofd van de eerste hulp van een ziekenhuis in Parijs. De hele dag lopen brandweermannen, politieagenten, schoonmakers, liftmonteurs en toeristen in en uit. Hoe kun je iedereen controleren zonder een potentieel levensgevaarlijke flessenhals te veroorzaken?

Tot slot zijn er nog andere bezwaren, zoals de verplichte quarantaine van tien dagen voor wie positief test. Zorgverzekeraars moeten deze mensen zonder aankondiging kunnen controleren, is het plan. Voor sommigen gaat die inbreuk op het persoonlijk leven te ver.

Wat vinden de Fransen van de maatregelen?

Voor het eerst sinds het begin van de coronacrisis gaan Fransen massaal de straat op om te protesteren tegen de strengere maatregelen. En dat protest zwelt aan; afgelopen weekend werd voor de derde keer sinds de aankondiging van de nieuwe regels geprotesteerd in steden door heel Frankrijk. Het was de grootste demonstratie tot dusver, met ruim 200.000 mensen in totaal, onder wie zo’n 15.000 Parijzenaren. De demonstranten komen uit allerlei hoeken, van politiek links tot rechts, zonder duidelijke leiding. Een deel was eerder actief bij de gele hesjes die Frankrijk vanaf eind 2018 maandenlang in hun greep hielden.

Een van de leuzen is ‘Liberté’ (‘Vrijheid’), maar de redenen van protest lopen uiteen. Sommigen vrezen een scheidslijn in de samenleving tussen gevaccineerden en ongevaccineerden, anderen keren zich tegen de vrijheidsbeperking. Een deel is tegen het vaccin zelf, anderen zeggen de regering in het algemeen te wantrouwen en roepen om het aftreden van Macron. Ook vanuit de zorg klinkt onvrede, zowel over de beperking van de toegang tot zorg als over de ontwikkeling van het vaccin en de manier waarop de regering zorgpersoneel naar hun zeggen met de verplichte vaccinatie als zondebok neerzet.

Zo’n 40 procent van de Fransen steunt het protest tegen de gezondheidspas, volgens een peiling die de Franse zender LCI vrijdag publiceerde. In een eerdere peiling zei zo’n 60 procent de gezondheidspas te steunen, driekwart van de ondervraagden was het eens met de vaccinatieplicht voor zorgpersoneel.

Hoe reageert de regering van president Macron op de protesten?

Wie weigert zich te laten vaccineren, is volgens de president ‘egoïstisch en onverantwoordelijk’. Vrijheid zonder verplichtingen bestaat niet, vindt Macron. Vanaf zijn vakantieadres bij het Fort van Brégançon richt hij zich sinds maandag rechtstreeks tot zijn sceptici via TikTok en Instagram. In T-shirt en met een halve arm in beeld die getuigt van de selfiestand beantwoordt de president vragen over het vaccin. ‘Laat ik duidelijk zijn: het vaccin is Frans, het komt van Louis Pasteur’, zegt hij in het filmpje over twijfels rond de veiligheid van de vaccins.

Zijn regering wijst intussen vooral op het aantal nieuwe vaccinatieafspraken, dat is volgens minister van Binnenlandse Zaken Gérald Darmanin nog altijd veel hoger dan het aantal demonstranten. Toch zijn de demonstraties niet zonder risico, want hoe langer de protesten aanhouden, zo waarschuwde de binnenlandse inlichtingendienst al, hoe groter de kans dat radicale elementen de overhand krijgen.