"Burgeroorlog in Afghanistan is nu onvermijdelijk", NAVO en VS vragen taliban om offensief te stoppen

"Onvermijdelijk", zo noemt een woordvoerder van de Afghaanse president Ashraf Ghani een terugkeer naar een burgeroorlog zoals in de jaren 90. Ghani heeft geen vertrouwen meer in de vredesgesprekken met de talibanrebellen die in de Golfstaat Qatar plaatsvinden, ook al wil hij die gesprekken voortzetten. 

Tegelijk wil Ghani opnieuw de burgers bewapenen en wil hij samenwerken met de etnische en religieuze milities en krijgsheren om samen tegen de taliban te gaan vechten. Dat is inderdaad een terugkeer naar de jaren 90 toen verschillende groepen tegen elkaar en tegen de taliban vochten. (Lees verder onder de foto).

De voorbije weken en maanden hebben de taliban van het vertrek van de NAVO- en Amerikaanse troepen gebruikgemaakt om grote delen van Afghanistan in te nemen. Daarbij zijn recent ook een aantal provinciehoofdsteden gevallen, waarbij het strategisch knooppunt in het noorden, Kunduz, de belangrijkste is. In de loop van dinsdag is trouwens nog Pul-e-Khumri, de hoofdstad van de provincie Baghlan in handen van de taliban. De achtste provinciehoofdstad intussen.

Het terugdrijven van het blijkbaar gedemoraliseerde Afghaanse leger betekent echter nog niet noodzakelijk de machtsovername door de taliban. De machtige krijgsheren en milities op etnisch-religieuze basis zijn een belangrijke factor in Afghanistan. Onder andere in de westelijke grootstad Herat zijn die erin geslaagd om de taliban uit de stad te jagen. In de jaren 90 vonden Tadzjiekse, Oezbeekse en sjiitische Hazara-minderheden elkaar in de "Noordelijke Alliantie" tegen de taliban.

Zonder "boots on the ground" heeft de internationale gemeenschap weinig vat op wat er in Afghanistan gebeurt. Amerikaanse luchtbombardementen hebben de opmars van de taliban in het zuiden weliswaar afgeremd, maar ook niet meer dan dat. (Lees verder onder de foto).

Een woordvoerder van de NAVO - die de troepen heeft teruggetrokken - heeft de taliban opgeroepen om het offensief te stoppen en terug te keren naar de onderhandelingstafel in Qatar. Ook de Amerikaanse gezant voor Afghanistan Zalmay Khalilzad heeft een dergelijke oproep gedaan "als enige weg naar stabiliteit en ontwikkeling voor Afghanistan". 

Of dat enig effect heeft op de taliban, valt te betwijfelen. Los van de huidige "winning mood" van de rebellen hebben die zich in het verleden niets aangetrokken van internationale diplomatie, noch van de Verenigde Naties of van een andere grootmacht. De taliban ruiken de kans om de macht te heroveren in Afghanistan en hun brute islamistische regels opnieuw op te leggen aan de bevolking. 

Een machtsovername door de taliban is echter niet onvermijdelijk. Veel Afghanen hebben geen zin in een nieuw "emiraat van terreur" en dan gaat het niet enkel om minderheden, maar ook om Pashtun zelf, de dominante bevolkingsgroep waar de taliban op steunen. Omgekeerd zijn er bij de taliban ook leden van de minderheden. Een terugkeer naar midden de jaren 90 lijkt eerder waarschijnlijk, waarbij de taliban een groot deel van het grondgebied controleren en de rest in handen is van het regeringsleger en de verschillende krijgsheren en milities, elk met een eigen agenda.

• Blauw: grote steden in handen van de regering
• Rood: provinciehoofdsteden veroverd door taliban