België stuurt wellicht tot eind september geen Afghanen terug naar hun thuisland

Nu de taliban de macht hebben overgenomen en het onveilig is in Afghanistan, zal België voorlopig tot eind september geen Afghanen terugsturen naar hun land van herkomst. Dat blijkt uit een communicatie van het Commissariaat-generaal voor de Vluchtelingen en de Staatlozen.

"Het CGVS voert een tijdelijke, gedeeltelijke opschorting in van de betekening van beslissingen van verzoekers afkomstig uit Afghanistan," klinkt het in een mededeling. Met name "de beoordeling van de status van subsidiaire bescherming" wordt voorlopig tot eind september opgeschort. In de praktijk betekent dit dat er tot die tijd geen weigeringen uitgegeven zullen worden. Maar dat betekent niet dat alle procedures rond Afghaanse asielaanvragen worden bevroren.

Een Afghaanse asielzoeker die een procedure start in ons land, kan namelijk verschillende statussen toegewezen krijgen. Wie in het land van herkomst omwille van zijn of haar persoonlijke situatie vervolgd dreigt te worden, of in het geval van Afghanistan geviseerd dreigt te worden door de taliban, wordt erkend als vluchteling. Dat kan vandaag nog steeds. 

Wordt de status van vluchteling niet toegekend, dan kan een asielzoeker in principe nog in aanmerking komen voor "subsidiaire bescherming".  Die status wordt verleend wanneer iemand het slachtoffer dreigt te worden van willekeurig geweld, in dit geval oorlogsgeweld. Het probleem is dat het Commissariaat-generaal voor de Vluchtelingen en de Staatlozen op dit moment onvoldoende zicht heeft op de situatie in Afghanistan en dus ook niet kan beslissen of die subsidiaire bescherming nodig is. Tot eind september worden die beslissingen daarom opgeschort. In de praktijk wil dat zeggen dat er geen weigeringen uitgeven zullen worden en dat er dus tot eind september geen Afghanen teruggestuurd zullen worden naar Afghanistan. 

De opschorting van beslissingen over die "subsidiaire bescherming" geldt voorlopig tot eind september, maar die termijn kan nog worden aangepast. Afhankelijk van wanneer het commissariaat-generaal zicht krijgt op de situatie, kan die periode worden ingekort of verlengd. In de tussentijd kunnen Afghaanse asielzoekers wel nog worden uitgewezen naar een andere Europese lidstaat, als ze daar eerder al een asielaanvraag deden. Dat is in overeenstemming met de Europese regels.

Die beslissingen van het Commissariaat-generaal voor de Vluchtelingen en de Staatlozen liggen in lijn met wat staatssecretaris Asiel en Migratie Sammy Mahdi (CD&V) eerder vandaag al stelde. De situatie in Afghanistan is volgens hem zo verschrikkelijk dat het duidelijk is dat Afghaanse vluchtelingen op dit moment niet teruggestuurd kunnen worden naar hun land. “We moeten ervoor zorgen dat iedereen die vlucht voor oorlog en vervolging opgevangen wordt en bescherming kan vinden, daar waar hij of zij terechtkomt.”

Nederland en Duitsland hebben aangekondigd dat ze tijdelijk niemand meer zullen terugsturen naar Afghanistan. Maar zo’n moratorium is volgens Mahdi niet nodig. “Wij hebben een andere manier van werken in België, met een individuele beoordeling. Dat geldt bijvoorbeeld ook voor Eritrea, waar op dit moment ook niemand naar teruggestuurd wordt. “

“Bij de individuele beoordeling bij ieder dossier blijkt vandaag de dag wel dat de situatie in Afghanistan verschrikkelijk is en dat je niemand op een degelijke manier kunt terugsturen omdat niemand daar in een regio kan terechtkomen waar hij of zij zich veilig zou kunnen voelen.” 

“Dat is een verschil met landen als Nederland bijvoorbeeld”, verduidelijkt de staatssecretaris. “Daar is dat nodig om de wettelijke beslissingstermijnen voor asiel te kunnen verlengen naar 21 maanden. In België is dat niet nodig. Je zit met andere systemen, maar de facto is onze kijk op de zaak net dezelfde: vandaag de dag stuur je niemand terug naar een regio waar oorlog is of de taliban het gebied volledig bezet heeft.”

Mahdi wil het echter geen terugkeerstop noemen. “Het is gewoon een beslissing om niemand terug te sturen naar een regio waar het onveilig is. Dat is niet enkel een beslissing van vandaag, dat is een beslissing die België al decennia neemt.” 

De staatssecretaris zegt dat niet hij, maar het Commissariaat-generaal voor de Vluchtelingen en de  Staatslozen beslist of iemand veilig teruggestuurd kan worden, op basis van de situatie in het land van oorsprong. “En die is voor mij heel duidelijk”, zegt Mahdi, “vandaag de dag zal in ieder individueel dossier wel blijken dat je niemand kan terugsturen naar Afghanistan en dat je niemand mág terugsturen, puur moreel, gezien  de toestand in het land.”

En wat met mensen die onze militairen in Afghanistan geholpen helpen, zoals tolken? Daarover beslist Mahdi wel zelf: hij kan hen een humanitair visum verlenen. De staatssecretaris zegt dat er al één gezin van een tolk naar België overgekomen is, dankzij een humanitair visum. Maar “in alle andere dossiers heeft Defensie de leiding”, zegt Mahdi. 

Volgens de staatssecretaris kan Defensie aan hem namen doorgeven van mensen die volgens hen zo'n humanitair visum moeten krijgen. 

“Die humanitaire visa worden door mezelf verleend en daarin heb ik al duidelijk gemaakt dat ik mijn medewerking volledig zal verlenen omdat ik het maar logisch vind dat we mensen helpen die nood hebben aan bescherming en zich hebben ingezet voor de militairen uit ons land die daar aanwezig waren”, besluit de staatssecretaris.   

Minister van Defensie Ludivine Dedonder (PS, foto hierboven) laat op haar beurt weten dat de tolken en andere Afghaanse medewerkers die het Belgische leger hebben geholpen, "de mogelijkheid hebben om zich bij onze autoriteiten kenbaar te maken". "Deze mensen waren ook vaak in dienst van andere landen. Ze hebben dus ook de mogelijkheid om een visum aan te vragen voor een ander land."

Dedonder stelt ook voor om vier Belgische militaire transportvliegtuigen naar Afghanistan te sturen: een A400 M, twee C-130's, een Falcon 7X. Er staat ook een militaire eenheid klaar om de evacuatie vanaf de luchthaven van Kaboel mee te helpen organiseren, zegt de minister.