Metallica’s ‘The Black Album’: waarom de hoes zwart is, en de grootste hit er bijna niet op stond

De Deen Lars Ulrich slaat al op jonge leeftijd de ene verwoestende backhand na de andere. Overtuigd dat zijn zoon een grote tennistoekomst wacht, verhuist Torben Ulrich in 1979 met zijn gezin van Denemarken naar Los Angeles. Maar Lars ontdekt daar dat hij eigenlijk liever op drumvellen dan tegen tennisballen slaat. De extraverte Deen vormt een team met de norse zanger-gitarist James Hetfield. Samen schrijven ze songs die de energie van de punk combineren met de riffs van bands als Iron Maiden. 

Hun zoektocht naar een tweede gitarist en een bassist verloopt moeizaam. In 1983 trekken ze met gitarist Kirk Hammett en bassist Cliff Burton dan toch naar New York, voor de opnames van hun debuut. Er wordt hard gefeest – de bijnaam Alcoholica dateert uit die tijd – maar daarnaast wordt er onder aanvoering van de hyperambitieuze Ulrich ook hard gewerkt. Het debuut Kill ’Em All verschijnt in de zomer van 1983 en slaat in als een spijkerbom: harder en rauwer heeft rockmuziek nog niet geklonken. 

De opvolgers Ride the Lightning (1984) en Master of Puppets (1986) doen het nog beter. Het kwartet verbreedt zijn muzikaal palet en ook de teksten zijn minder eendimensionaal. Metallica lijkt klaar om de wereld te veroveren. Maar op een regenachtige septembernacht in 1986 slaat het noodlot toe. Metallica’s tourbus gaat van de baan. Bassist Cliff Burton wordt uit de slaapcabine achteraan de bus geslingerd en is op slag dood. De drie andere groepsleden, die vooraan sliepen, komen er met lichte verwondingen vanaf. Tragisch detail: die avond hadden Burton en Hammett een kaartspelletje gespeeld om te bepalen wie de slaapcabine kreeg. 

Wachten op Lars

De resterende groepsleden beslissen om door te gaan. Jason Newsted start de dag na Burtons begrafenis als nieuwe bassist. Met het nummer ‘One’ van ...And Justice for All (1988) scoort de band zijn eerste bescheiden hit. 

Maar de leden van Metallica hebben het gevoel dat ze aan een eindpunt zijn gekomen. Herhaling dreigt, het roer moet om. Het management stelt voor om in zee te gaan met producer Bob Rock, die eerder al successen boekte met Mötley Crüe en The Cult. Metallica laat zich snel overtuigen, Rock twijfelt. Hij heeft namelijk al beloofd om mee te werken aan de soloplaat van Bon Jovi-gitarist Richie Sambora. Maar als Rock op vakantie eerst een jongen met een Metallica-shirt spot en vervolgens aan een tankstation ook nog eens een Metallica-song hoort, besluit hij om toch op het aanbod van de band in te gaan.

Intussen hebben Hetfield en Ulrich het merendeel van de muziek voor de plaat al geschreven. Dat gebeurde bij Ulrich thuis. De drummer woont boven op een heuvel, en het huis is alleen bereikbaar via 104 trappen. Hetfield: “Toen we klaar waren om de plaat op te nemen, was ik in topvorm.”

In de studio ontmoet de band Bob Rock voor het eerst. Die zegt meteen dat Metallica er nog nooit in geslaagd is de energie van de optredens naar een plaat te vertalen. Daarnaast vindt hij dat de songs gebalder en groovyer moeten. “We keken naar elkaar en dachten: wie denkt die kerel wel dat hij is?”, herinnert Ulrich zich. 

Rock neemt het heft stevig in handen. Zo beslist hij dat alle nummers samen moeten worden ingespeeld, in plaats van dat iedereen apart zijn partijen opneemt. Dat leidt tot felle discussies tussen ochtendmens Hetfield en avondmens Ulrich. Het compromis: starten in de vroege namiddag. Maar de lepe Ulrich weet dat naar zijn hand te zetten. “Zelfs als we afspraken om om 15 uur te beginnen, duurde het nog tot 19 uur alvorens Lars effectief aan het drummen was. Eerst nog wat eten, dan een douche, een dutje... De rest moest wachten tot deze ‘speciale’ persoon zich klaar voelde”, zou Hetfield later zeggen.

Twee ballads

De spanningen tussen beide haantjes lopen hoog op. Intussen legt Rock er verder de zweep op. Hij wil dat Hetfield eens echt gaat zingen in plaats van maar wat te brullen. En zijn teksten moeten persoonlijker. De zanger-gitarist neemt de handschoen op: hij volgt zanglessen en schrijft met ‘The God that Failed’ een beklijvende tekst over zijn moeder, een diepgelovige vrouw die geen behandeling wou toen ze kanker kreeg. Ze vertrouwde volledig op God. Ze stierf.

Nog zo’n persoonlijk nummer ontstaat tijdens een telefoongesprek. Hetfield is tegelijkertijd aan het bellen en wat aan zijn gitaar aan het friemelen. Hij vormt daarbij enkele akkoorden die de basis zullen vormen voor ‘Nothing Else Matters’. Een enthousiaste Hetfield hangt meteen op en werkt de song uit, inclusief een melige tekst over zijn vriendin die hij heel hard mist. Als hij klaar is, oordeelt hij echter dat dit niet geschikt is voor Metallica: te soft. Maar Ulrich krijgt toevallig de ballad te horen en weet Hetfield van het tegendeel te overtuigen. Ook Rock ziet meteen het potentieel. Hij stelt voor om wat violen toe te voegen en daarvoor klassiek componist Michael Kamen in te schakelen. Als die zijn bewerking naar de band opstuurt, kijken Hetfield en co. vreemd op: er is een volwaardig symfonisch orkest te horen. De twijfel slaat toe, en de band overweegt om het nummer van de plaat te schrappen. Rock bereikt een compromis: het orkest mag blijven, maar wordt wat meer naar achteren gemixt. 

In totaal nemen Metallica en Rock twaalf nummers voor het album op. Die songs zijn beduidend korter en simpeler dan op de vorige platen. De groove overheerst, het tempo ligt lager. Met ‘Nothing Else Matters’ en ‘The Unforgiven’ telt het album liefst twee ballads.

Radio 2-muziek

Op 29 juli 1991 verschijnt de eerste single. ‘Enter Sandman’ wordt meteen Metallica’s grootste hit tot dan toe, ook in ons land. “Dat nummer bevat veel mainstream elementen”, zegt Marc De Keyzer, die in 1991 verantwoordelijk was voor de pers en promotie van Metallica in België. “Het is klassiek opgebouwd: strofe, refrein, strofe. Het is zeer meezingbaar. En het heeft een uiterst herkenbare riff. Het is eigenlijk de perfecte illustratie van wat Metallica wilde bereiken: een heavy song die toch de brug naar het grote publiek slaat.” 

Twee weken later volgt dan de release van het album. Om duidelijk te maken dat de nieuwe plaat een doorstart voor Metallica betekent, krijgt ze geen titel. Officieel heet het album dus ‘Metallica’, maar iedereen spreekt al snel over ‘the black album’ omdat de hoes volledig zwart is. Enkel wie goed toekijkt, ziet links bovenaan het bandlogo en rechts onderaan een slang. “We wilden dat alle aandacht naar de songs zou gaan”, zegt Hetfield. “Een titel en traditioneel artwork zouden de aandacht afgeleid hebben.” 

Onder meer bij Phonogram, dat de plaat in ons land verdeelt, slaat de vertwijfeling toe. “Ik herinner me nog een vergadering waarop iemand zei: ‘Niemand gaat die plaat willen, een zwarte hoes verkoopt niet’”, zegt Marc De Keyzer. 

Die scepsis is onterecht. Weliswaar vinden sommige fans van het eerste uur de plaat ‘te commercieel’, maar het merendeel volgt de band in de nieuwe richting, en een nieuw publiek sluit zich bij hen aan. In een mum van tijd zit het album in ons land aan 30.000 verkochte exemplaren. Maar de absolute klapper moet dan nog komen: in de lente van 1992 wordt ‘Nothing Else Matters’ als single uitgebracht. Een nummer waar sommige oudgedienden onder de Metallica-fans van gruwen: ze omschrijven het als een ‘knuffelrocksong’, naar de toen populaire verzamelplaten vol romantische muziek. Maar voor de verkoop van ‘the black album’ doet deze single wonderen: die verdrievoudigt, naar 100.000 exemplaren. “Zelfs Radio 2 draaide toen Metallica”, zegt De Keyzer. 

‘Snake pit’

De populariteit van de band ontgaat ook ene Herman Schueremans niet. Hij beslist om Metallica Torhout-Werchter te laten headlinen, als eerste metalband ooit. “Drie weken na die aankondiging was het festival uitverkocht”, weet De Keyzer. 

Ook de kranten en tijdschriften staan vol met Metallica. “Normaal deden headliners van Torhout-Werchter één Belgisch interview”, zegt De Keyzer. “Metallica deed er achttien. Het is de hardst werkende band waarmee ik ooit heb samengewerkt.”

Op 3 en 4 juli 1993 is het zover: Metallica beëindigt zijn tournee van meer dan twee jaar in Torhout en Werchter. Met de ‘snake pit’ hebben ze een nieuwigheid geïntroduceerd: midden in het podium is er een ruimte uitgespaard waar geselecteerde fans de band van heel dichtbij kunnen zien. Marc De Keyzer krijgt een sigarenkistje vol snake-pitpasjes die hij mag uitdelen. “Hoe ging ik die in godsnaam allemaal kwijtraken? Ik dacht: ik geef ze aan mensen met Metallica-shirts. Het zal wel even duren voor ik ze dan allemaal uitgedeeld heb, maar soit. Ik ging de wei op, en ik zag alleen maar Metallica-shirts! Na vijf meter was ik al die pasjes al kwijt. Toen pas besefte ik hoe groot Metallica in twee jaar tijd was geworden.”