Verplichte vaccinatie in de zorg is op komst, maar de Vlaamse regering staat niet te springen

Minister van Volksgezondheid Frank Vandenbroucke (Vooruit) legde woensdag zijn plannen voor aan de vergadering van ministers van Volksgezondheid en Welzijn. Niet iedereen staat te springen voor een verplichte covidvaccinatie in de zorg, maar grote tegenstand is niet te verwachten. Een inenting tegen Covid-19 wordt weldra zo goed als zeker het tweede verplichte vaccin in de zorgsector, naast het vaccin tegen hepatitis B.

Tot daar de theorie – de uitwerking van het wetgevend kader belooft nog een stevige brok te worden. “Vaccinatie verplichten klinkt makkelijker dan het is”, benadrukt de woordvoerder van Vlaams minister van Volksgezondheid Wouter Beke (CD&V). De grootste uitdaging: wat moet er gebeuren als zorgpersoneel het covidvaccin blijft weigeren, zelfs als het verplicht is?

Het kan niet de bedoeling zijn om er “met de botte bijl” door te gaan, vindt Margot Cloet, bestuurder van zorgkoepel Zorgnet-Icuro. Zij is al langer een pleitbezorger van de verplichte vaccinatie in de zorg. “Omdat onze ziekenhuizen daar expliciet om vragen, al maandenlang. In hun zog zijn ook de Brusselse en Waalse zorgkoepels op de kar gesprongen. De sector is hier zelf vragende partij voor.”

Hardnekkige weigeraars moeten voor Cloet niet meteen hun C4 krijgen. Er zal wel een overgangsregeling moeten komen waarbij die medewerkers bijvoorbeeld op een andere plek ingezet worden, zodat ze niet meer met kwetsbare mensen in contact komen. Een andere optie is dat weigeraars meer beschermingsmiddelen moeten gebruiken – zoals mondmaskers of beschermende kledij – en frequent getest worden.

Voor nieuwe personeelsleden moet het vaccin wél een dwingende vereiste worden, vindt Cloet. Wie weigert, kan dan niet aan de slag gaan.

Tandengeknars

Hoeveel zorgmedewerkers het vaccin tot nog toe weigerden, is niet exact te zeggen – er is immers geen registratieplicht. Maar er zijn wel goeie indicaties, gebaseerd op de prioritaire vaccinaties van zorgpersoneel in een vroege fase van de vaccinatiecampagne. Daaruit blijkt dat vooral in Brussel, en met name in de woon-zorgcentra in de rand rond Brussel, veel mensen het vaccin weigerden.

Op 31 mei was in Vlaanderen 83 procent van de zorgverleners minstens deels gevaccineerd, tegenover 64 procent in Brussel. Onduidelijk is in hoeverre die kloof intussen kleiner geworden is. Sommigen hebben zich uiteindelijk alsnog laten inenten. Anderen vinden een vaccinatie dan weer onnodig omdat ze eerder besmet raakten en hun lichaam toen antistoffen aangemaakt heeft. Die antistoffen bieden evenwel zelden een voldoende bescherming, zeker op lange termijn.

Binnen de Vlaamse regering bestaat ergernis dat Vlaanderen nu alsnog vaccinatie zal moeten verplichten. De vaccinatiegraad is in Vlaanderen erg hoog, ook bij het zorgpersoneel. Een verplichting voelt dan wrang, omdat het een heel dwingende maatregel is zonder dat de nood erg hoog is. De verplichting komt enkel op tafel omdat het in Brussel niet goed gaat, klinkt het bij de Vlaamse regering.

Dat Antwerpen vaak in één adem genoemd wordt met Brussel – in beide grootsteden wil een aanzienlijk deel van de bevolking zich niet laten vaccineren – zorgt eveneens voor tandengeknars aan Vlaamse kant. De cijfers tonen ook aan dat die vergelijking niet helemaal opgaat.

Antwerpen bengelt achteraan in het lijstje van de Vlaamse centrumsteden, maar doet het nog steeds merkelijk beter dan Brussel. In de Koekenstad is – gebaseerd op cijfers van Sciensano – net geen 60 procent van de bevolking volledig gevaccineerd, in Brussel is dat amper 42 procent. Ook bij de 65-plussers, de kwetsbaarste groep, is de kloof groot: in Antwerpen is 90 procent van die groep volledig ingeënt, Brussel raakt niet aan 75 procent.

Voorbeeldfunctie

De vraag is ook in hoeverre een verplichte vaccinatie van het zorgpersoneel zieken en bewoners van woon-zorgcentra echt beschermt. Ook gevaccineerden kunnen het virus oplopen en doorgeven – de kans is weliswaar kleiner dan bij niet-gevaccineerden. Volgens Cloet is een verplichting verdedigbaar omdat zorgverleners ook een voorbeeldfunctie hebben. “Het is een manier om te tonen: we hebben vertrouwen in dit vaccin.”

Door zorgmedewerkers in te enten, wordt bovendien het zorgsysteem zelf versterkt: bij een nieuwe covidgolf zal dan geen groot deel van het personeel meer uitvallen. Als dat wel het geval is, kan in bepaalde voorzieningen de zorg opnieuw in het gedrang komen, aldus Cloet.

Uit de recentste versie van de Motivatiebarometer blijkt bovendien dat een meerderheid van de bevolking voorstander is van een verplichte vaccinatie in de zorg (59 procent is voor, 36 procent tegen) en bij mensen die werken met kwetsbare personen (58 procent voor, 36 procent tegen). Beduidend minder animo is er voor een algemene verplichting voor volwassenen. 45 procent van de bevraagden vindt dat een slecht idee, tegenover 42 procent voorstanders.