Als Covid-vaccins een goede bescherming bieden tegen varianten van het virus, waarom is de pandemie dan nog niet geëindigd? De harde realiteit is dat pandemieën geen begin- of einddatum hebben. Het is goed mogelijk dat Covid-19 er voor altijd zal zijn. Maar dat betekent niet dat de situatie uiteindelijk niet zal stabiliseren.
“We hebben allemaal hetzelfde gedachtepatroon. Covid-19 heeft een duidelijk beginpunt, in Wuhan rond december 2019. Daarom verwachten we ook een duidelijk eindpunt”, zei Daniel Landsberger, hoofdarts bij de Israëlische gezondheidsdienst Maccabi Health Services. “We willen een zichtbare datum voor het einde van de pandemie.”
Maar wie naar de geschiedenis kijkt, zal snel zien dat pandemieën langzame processen zijn, die voor onze samenleving jaren in beslag nemen.
Een uitbraak van de pest in de 16e eeuw sleepte verschillende honderden jaren aan en zelfs vandaag zijn er zeldzame uitbraken van de builenpest in Afrikaanse landen, India en Peru.
Het eerste gerapporteerde geval van hiv viel voor in 1981 in de Verenigde Staten. Minder dan een decennium later was aids de leidende doodsoorzaak voor Amerikanen tussen 25 en 44 jaar oud. Het duurde tot het jaar 2000 voor we medicijnen konden ontwikkelen die mensen de kans gaf om de ziekte onder controle te krijgen en te leven met hiv.
“De aidsepidemie is nooit geëindigd,” zegt Landsberger. “We noemen het gewoon geen epidemie meer. We kijken er ondertussen anders naar.” Volgens Landsberger zijn epidemieën niet alleen “biologische gebeurtenissen”, het zijn sociale, culturele en geopolitieke evenementen.
De case van polio
Het lot van hiv is ook een mogelijk scenario voor Covid-19, zelfs met zeer effectieve vaccins die het virus onschadelijk kunnen maken. Maar waarom kunnen vaccins de pandemie dan niet definitief beëindigen?
Om dit concept te doorgronden, moeten we ten eerste kijken naar het verhaal van het poliovirus. In de jaren 50 werd er een vaccin voor polio ontwikkeld. Dat vaccin was pas vijf jaar later klaar om wereldwijd toegediend te worden. Het duurde nog verschillende jaren om het virus klein te krijgen. Het laatste geval van polio werd in 1979 opgemerkt.
“Het duurde verschillende jaren om polio uit te roeien, ondanks de beschikbaarheid van een vaccin dat in 95 procent van de gevallen een uitstekende bescherming tegen het virus bood,” zegt Landsberger.
Het probleem van de varianten
Een volgende complicatie: Zolang er een virus is, zullen er ook virusvarianten op het toneel blijven verschijnen.
Maar hoe de Lambda-variant tekeergaat in Zuid-Amerika is geen indicatie van hoe het een land als Israël, waar inmiddels een derde prik wordt toegediend, zal treffen. Het verschil tussen vermogende en ontwikkelingslanden maakt een enorm verschil, alsook de kwaliteit van het nationale gezondheidssysteem. De gevreesde Zuid-Afrikaanse variant maakte bijvoorbeeld amper slachtoffers in Israël.
Wat we wel weten over varianten, is dat ze niet spontaan in de lucht muteren, maar daarvoor een gastheer nodig hebben; de mensen die besmet zijn met het virus. Hoe meer mensen besmet zijn, hoe meer varianten zullen opduiken. Daarom moeten we koste wat kost het aantal Covid-besmettingen proberen drukken.
Ondertussen beginnen de landen met grote vaccinvoorraden ook te begrijpen dat ze hun vaccins naar de rest van de wereld moeten krijgen, om te voorkomen dat nieuwe varianten blijven opduiken.
Hoeveel booster shots voor we niet meer bang zijn voor het virus?
Huidige studies tonen aan dat het Pfizer-vaccin nog steeds bijzonder effectief is tegen de Delta-variant. De meeste gevallen bij gevaccineerden vallen voor bij oudere mensen die meer dan zes maanden geleden ingeënt werden. Dit betekent wel dat de effectiviteit van het vaccin na verloop van tijd daalt.
Maar ook dat was te verwachten. De meeste vaccins worden namelijk drie tot vijf keer toegediend om het lichaam toe te laten genoeg resistentie op te bouwen. Het vaccin tegen hepatitis B wordt bijvoorbeeld drie keer toegediend. Een prikje tegen tetanus wordt om de tien jaar toegediend. Het vaccin tegen griep wordt elk jaar gegeven.
Hoeveel Covid-booster shots zullen we dan nodig hebben? “Dat weten we niet. Wellicht zal iedereen binnen de zes tot twaalf maanden na hun eerste twee prikjes een booster shot nodig hebben. Daarna zal het misschien elk jaar of om de tien jaar nodig zijn”, meent Landsberger.
Kunnen we zo Covid-19 volledig uitroeien of terugkeren naar “het normale leven”? Volgens Landsberger kunnen we dergelijke ziektes moeilijk volledig weg krijgen, maar kunnen we wel naar een enigszins normaal bestaan terugkeren. Pandemieën eindigen namelijk niet. Ze vervagen en treden naar de achtergrond van ons leven wanneer iedereen gevaccineerd is.
“Het virus zal naar een dreigingsniveau zakken waar niemand er nog echt bang van is”, besluit Landsberger.
(lb)
