Hoe bang is Brussel voor de prik? ‘Nee, u gaat niet dood aan het vaccin’

Het Rogierplein, hartje Brussel, dinsdagnamiddag. Onder het witte partytentje naast de Vacci-Bus zitten Ibrahim Bouchenaff (64) en Abdullah Rahman (27) de laatste seconden van hun halfuur af te wachten. “Ik heb chronische bronchitis en astma”, zegt Ibrahim, lurkend aan het rolsigaretje waarmee hij zichzelf meteen maar heeft beloond. “De dokter in het Sint-Pietersziekenhuis zei me gisteren dat ik bij een coronabesmetting riskeer om op intensieve zorgen te belanden. Dat ik echt bij de grote risicogroep zit. Hij legde me uit dat het busje vandaag hier zou staan. Dat het gratis was, ook nog eens, en ik niet eens een afspraak hoefde te maken.”

Dat leek Ibrahim een faire deal. Hij straalt.

“Het voelt fijn om zo opeens tot de helft der beschermden te behoren”, grijnst hij. “Oké, het duurt blijkbaar nog twee weken tot ik het helemaal ben, maar ik voel me toch al een beetje een ander mens.”

Ibrahim miste ergens in het voorjaar zijn vaccinatie-uitnodiging, Abdullah presteerde het om niet minder dan twee uitnodigingen mis te lopen. “De eerste keer was het die dag van de stortvloed”, zegt Abdullah. “Het vaccinatiecentrum stond onder water – daar kon ik niks aan doen. Ik kreeg een nieuwe uitnodiging, maar realiseerde me pas enkele dagen daarna dat ik had moeten gaan. Het is niet dat ik geen vaccin wilde, echt niet. Laat ik het zo stellen: het kwam er niet van. Een vriend zei daarnet: ‘Kijk, daar staat de bus, wat houdt je nog tegen?’ En voilà, hier ben ik.”

Na een klein kwartier komt Sayd Ullaf, een jonge Pakistaan, met een stickertje op z’n pols bij Ibrahim en Abdullah onder het partytentje staan. “Ik had ergens gelezen dat Johnson & Johnson het beste vaccin is”, is zijn uitleg. “Dus ik dacht: ik wacht strategisch af en voilà, het is gelukt. Johnson & Johnson is ook maar één prik. Er is geen tweede afspraak die ik zou kunnen vergeten.”

Vaccinmythes

Drie gevaccineerden in een kwartier. In dit tempo gaat het Brussels hoofdstedelijk niet verlost geraken van z’n vorig weekend door De Tijd becijferde status van rijke Europese hoofdstad met de laagste vaccinatiegraad, naast Londen en Wenen. Al wekenlang blijft Brussel ter plaatse trappelen met 60 procent volledig gevaccineerde volwassenen en de deprimerende vaststelling dat vooral in gemeenten als Molenbeek en Anderlecht een grote onwil tot vaccinatie lijkt te bestaan. Tegenover de RTBF sprak Inge Neven, hoofd van de Brusselse gezondheidsinspectie, maandag de ambitie uit om te versnellen naar 15.000 vaccins per dag.

Christelle Fiogbe, een arts uit Namen en verantwoordelijke op het Rogierplein, ziet het in haar busje alvast niet zo direct gebeuren: “Wij zetten hier gemiddeld vijftig prikken per dag.

Toegegeven: dat is niet veel. Er zijn andere plekken, zoals het Flageyplein, waar men aan honderdvijftig prikken per dag raakt, en ook dat is niet veel. We bereiken met onze bus wel die groepen die je anders heel moeilijk over de streep getrokken krijgt. Wij vaccineren net zo goed mensen zonder papieren als mensen wie werd wijsgemaakt dat je zes maanden na je eerste prik onvermijdelijk zult sterven. Eigenlijk hebben we dat soort mensen nog het liefst. Als je met hen de discussie aangaat en correcte info geeft, dan eindigt dat bijna altijd met een prik, nog geen kwartier later. En achteraf krijg je bedankjes. (lacht)” De jonge arts heeft de afgelopen weken ongeveer alle denkbare vaccinmythes de revue horen passeren. Mensen die er de Bijbel of de Koran bij haalden, die in het voorbij wandelen ‘moordenaars!’ riepen of aangaven discreet te zijn afgehaakt toen ze op tv iemand hadden horen verkondigen dat er geen sprake kon zijn van vrije vaccinkeuze.

“Het vaakst gehoorde excuus is en blijft: rats vergeten”, zegt Fiogbe. “Wat ook weleens over het hoofd wordt gezien, is dat er veel mensen zijn die niet zo goed overweg kunnen met een app. Ze gebruiken een oude telefoon om te bellen en berichtjes te sturen, en dat is het. Nu horen ze dat je in Frankrijk geen McDonald’s meer binnen kunt zonder een QR-code, maar ze kunnen zich amper een idee vormen van hoe zoiets eruitziet. Als je vijf minuten de tijd krijgt om hun dat rustig uit te leggen en te tonen, dan lukt dat wel.”

Twee shoppende meisjes vragen de verpleger in de bus welk vaccin er vandaag wordt toegediend.

“Johnson & Johnson.”

“Geen Pfizer?”

“Nee, alleen Johnson & Johnson.”

“Dan toch maar niet.”

Geen papieren

Op coronavirus.brussels worden wekelijks de nieuwe staanplaatsen van de vaccinatiebussen gepubliceerd, maar pakweg Molenbeek – met een vaccinatiegraad van ongeveer 45 procent – stond er tot hiertoe niet tussen. “U hebt absoluut een punt”, reageert Christelle Fiogbe. “Ik ga dat morgen aankaarten op ons overleg.”

Een van de verpleegsters in de vaccinatiebus werkt deeltijds in een Brussels woon-zorgcentrum. “We zijn daar met vijfenzestig personeelsleden”, zegt ze. “Vierentwintig onder hen weigeren tot vandaag het vaccin. Ik kan daar elke dag opnieuw boos om worden, maar dat gaat niet helpen. Ik probeer de mensen rond ons busje heel rustig en rationeel te benaderen. Ik zeg: ‘Nee, u gaat niet dood aan het vaccin. Mensen gingen dood toen er nog geen vaccin was, en ik kan het weten.’

“Ik vertel hoe het was om tijdens de eerste golf de overledenen afgevoerd te zien worden. Geen begrafenis, niks. De lijkzak in en weg.”

Achteraan het gedetacheerde Eolis-busje krijgt iemand te horen: ‘We cannot find you in the system.’ De man blijkt geen papieren te hebben, hij heeft alleen een ordeloos plastic mapje bij zich met documenten van de Dienst Vreemdelingenzaken en vorige ziekenhuisbezoeken. Hij steekt niet onder stoelen of banken dat hij zich met een enorme weerzin tot aan het Rogierplein heeft gesleept. Naast een legitieme vrees voor een directe confrontatie met de autoriteiten is hij ook al van kinds af bang voor injectienaalden. Als de man na een kwartier bij de anderen in het partytentje komt staan, kijkt hij nog steeds heel zorgelijk.

“Ik ben niet flauwgevallen, dat is toch al wat”, zucht hij. “En het doet wel degelijk pijn, ook al zeiden ze dat dat niet zo zou zijn.”

We proberen te doorgronden wat de goede man ertoe bracht zijn angsten te overwinnen. Hij zegt: “Ik moest van mijn vrouw.”

Op vakantie

Volgens Bianca Debaets, Brussels Parlementslid voor CD&V, beging de bevoegde minister Alain Maron (Ecolo) een kapitale vergissing door op 10 augustus het grote vaccinatiecentrum in Paleis 1 op de Heizel te sluiten. Zij diende deze week een motie in waarmee ze de commissie gezondheid van het Brussels parlement in spoedzitting bijeen wou laten roepen.

Bianca Debaets: “Dat is heel sympathiek en goedbedoeld, zo’n vaccinatiebus, maar daarmee gaan we er niet komen. Met deze initiatieven vaccineer je enkele honderden, terwijl het er tienduizenden zouden moeten zijn. Aangesproken op de sluiting van de Heizel, tot dan het grootste vaccinatiecentrum van het land, zei Maron: ‘Er kwam niemand meer opdagen.’ De Brusselse regering lijkt te berusten in het feit dat ze nooit meer dan zestig procent van de volwassen bevolking ingeënt zal krijgen. Dat voelt als de directeur die z’n school sluit omdat er te veel kinderen spijbelen.”

“Ik ben er helemaal niet van overtuigd dat vier op de tien Brusselaars fervente antivaxers zijn. Iedereen weet dat begin juli erg veel mensen op vakantie zijn vertrokken. Dat zijn mensen die hun families twee jaar niet hebben gezien. Brussel heeft een heel jonge bevolking, dus heel veel jongeren waren in juli al het land uit toen ze hun afspraak voor hun eerste prik kregen. Deze mensen zijn vertrokken, en nu komen ze massaal terug. Een op de tien terugkeerders uit Marokko test positief op de deltavariant. De grote vaccinatiecentra moeten gewoon opnieuw open. En het moet nú gebeuren. Er resten ons nog twee weken voor het nieuwe schooljaar.”

Inhaalplan

De commissie komt volgende week allicht bijeen, maar tegen die tijd wil Maron een inhaalplan gelanceerd hebben, met als doelstelling de hoger vermelde 15.000 prikken per dag. Het plan wordt volgende week dinsdag voorgesteld.

“Wij zijn ons ervan bewust dat de vaccinatiegraad versneld omhoog moet”, zegt zijn woordvoerder Simon Van Damme. “We houden vier grote vaccinatiecentra open en gaan het aantal vaccinatiebussen verder uitbreiden. Bij het begin van de campagne zijn contracten afgesloten voor het huren van ruimte op de Heizel en bijvoorbeeld ook in het stadion van voetbalclub Crossing Schaarbeek. Die contracten lopen af, daar valt niks aan te doen. We kiezen nu voor een meer gedecentraliseerde aanpak. We gaan vaccinatiebussen zetten bij scholen, universiteiten en ziekenhuizen.”

‘Ik wil voetballen’

Halfweg de week staat een van de vijf vaccinatiebusjes op het drukke Sint-Gillisvoorplein. Anders dan op het Rogierplein staan kandidaten elkaar te verdringen en is er een gebrek aan stoelen onder het partytentje. Het is intussen hard gaan regenen, maar dat nemen de wachtenden erbij. Abdoul Kaba (23), semiprofvoetballer en kapitein bij FC Walhain, heeft zichzelf gefilmd terwijl hij z’n prik kreeg. Hij post het fragment op TikTok en schrijft er ‘enfin’ bij.

“Ik kwam hier toevallig langs, zag dat busje staan en nam instant mijn besluit”, zegt Abdoul. “Ik wou dat vaccin heel graag, maar ik wist niet hoe. Ik denk dat iedereen dat duwtje moet krijgen. Het heeft niks te maken met wit of zwart, met religieus of niet. Er is eerst tegen de mensen gezegd dat ze hun beurt moesten afwachten en dat de oude mensen eerst zouden komen. Veel van mijn vrienden dachten: ik hoor het wel als het zover is. Nu, het nieuwe voetbalseizoen komt eraan. Ik wil spelen, en dat beetje invloed dat ik misschien heb wil ik inzetten om anderen te overtuigen.”

Natasha Valcke, de vijftig voorbij en hierheen gekomen met een rommelige caddy en een scheve paraplu, lijkt model te kunnen staan voor de Brusselse vaccinaarzeling. “Ja, ik kreeg een uitnodiging, maar op tv ging het er op dat moment de hele tijd over dat je van AstraZeneca een trombose kon krijgen, en daar zat ik niet op te wachten”, zegt ze. “Hier geven ze Johnson & Johnson, dus hier ben ik. Laat me maar nat worden. Ik heb twee zonen, een is zestien en gaat nog naar school. Ik wil dat hij tijdig gevaccineerd is. Nu kan hij niet langer zeggen dat zijn moeder het zelf ook nog niet is.”

Natasha houdt een paracetamolletje in haar handpalm, enkel voor het geval dat. Als ze wat later uit het busje komt gestapt, straalt ze, en gaat ze naast Abdoul zitten: “Je voelt je zo ineens toch een beetje een beter mens, vind je niet?”

Een jonge huisarts uit de buurt coördineert het komen en gaan, spreekt voorbijgangers aan. Halfweg de middag zijn 131 prikken gezet en moet tot zijn grote vreugde voor het eerst sinds de start van deze Vacci-Bus het leveringsbedrijf Medista worden gebeld voor een extra lading vaccins.

“We gaan vandaag een record breken”, zegt de arts. “De eerste week zetten we met onze vijf bussen in heel Brussel vijfhonderd prikken. Nu gaan we al naar de duizend. Het is nog altijd te weinig, dat weet ik, maar we leren bij. Ik zie soms mensen cirkeltjes draaien rond het busje, ik zie de aarzelen. Ik spreek ze aan: ‘Het maakt ons niets uit als u geen papieren hebt.’ We geven deze mensen dan ter plekke een nationaal nummer bis.”

Dankbare blikken

“Brussel heeft inderdaad een jonge bevolking, maar er zijn ook veel oudere mensen die een heel eenzaam bestaan leiden. Die niet op eigen kracht tot aan de Heizel zijn geraakt en anderhalf jaar lang al hun sociale contacten, voor zover ze die hadden, tot een nog strikter minimum hebben beperkt. Alleen al voor de dankbare blikken van de ouderen is het de moeite waard.”

“We veranderen geregeld onze staanplaatsen en we hebben gemerkt dat als je dicht bij een ziekenhuis gaat staan en je dat laat weten aan het medisch personeel, je opeens een extra toestroom krijgt. In het begin waren we misschien nog wat bang voor vaccinweigeraars. Maar je moet net de discussie met deze mensen aangaan.”

Als was het zo afgesproken, komt er opeens een ouder dametje de wachtenden toespreken: “Jullie gaan allemaal sterven! Dit is een experimentele genocide! Joe Biden is een moordenaar! Over tien minuten gaan de eersten van jullie al tegen de grond en om hulp smeken.”

De gevaccineerden vinden het geweldig.

De vaccinatiekraam op de Zuidfoor maakt intussen niet langer deel uit van de sensibiliseringscampagne. Het busje stond er elke maandag- en donderdagnamiddag, tegenover het spookhuis Terror Factory en de Barbe à Papa. “Er kwam geen kat, men is ermee gestopt”, zegt de uitbater van het aangrenzende Afrikaanse café Chez Lucie. “Zeg nu zelf: wie laat zich nu vaccineren op een kermis?”