Geen militaire beveiliging meer in Joodse buurt: wat nu? ‘Het geweld tegen ons neemt net toe’

“Vorige week werd hier nog een oude man in elkaar geslagen”, zegt een Belgische Jood die de buurt van de synagoge in de Van Spangenstraat, vlak achter het centraal station van Antwerpen, in de gaten houdt. “Elke dag worden we hier met antisemitisme geconfronteerd. Jongeren gooien stenen en stukken fruit tegen onze ramen. Het geweld tegen Joden neemt toe.”

Opvallen doet hij niet. De jongeman is een van de vele ‘burgers’ (ze worden liever geen veiligheidsagent genoemd) die de Joodse gebouwen in Antwerpen verdedigen. Met hoeveel ze zijn, mogen we niet weten. Laat staan of ze wapens dragen. “Maar we werken goed samen met het DIA/ISRA-korps, de eenheid van de Antwerpse politie die in deze wijk patrouilleert”, verzekert hij. “Op speciale feestdagen sluiten ze gebouwen en straten af voor onze veiligheid.”

Waar ze ook veel steun aan hebben, zijn de bewapende militairen die hier regelmatig in groepjes van vier passeren. In 2015, toen ons land in volle terreurcrisis zat, kreeg de Joodse gemeenschap bescherming van het Belgische leger. Idem voor de luchthavens, de treinstations en de kerncentrales. Maar sinds 2018 is het algemene dreigingsniveau in ons land gezakt van drie naar twee. Daarom wil de regering-De Croo op 1 september een einde maken aan de militaire bewaking.

Nu deze deadline nadert, vreest de Joodse gemeenschap voor haar veiligheid. Wie gaat de taak van het leger overnemen? “Volgens het terreurorgaan OCAD ligt het dreigingsniveau voor de Joodse gemeenschap nog steeds op drie”, zegt Claude Marinower, Open Vld-schepen in Antwerpen en zelf van Joodse afkomst. “We weten al een jaar dat de militairen verdwijnen. Toch is er nog altijd geen alternatief gevonden. Dat is volstrekt ongehoord.”

Wraak door de taliban

Vooral de timing ligt gevoelig. Op maandag 6 september vieren de Joden Rosh Hasjana, het Joodse nieuwjaar. Honderden Joodse families stromen dan samen in de synagoge. Een week daarvoor start het nieuwe schooljaar. “Herinner u de Antwerpse aanslag in 1980 op een groep Joodse schoolkinderen, waarbij een jongetje om het leven kwam”, zegt Marinower. Ook in 2014 werden vier mensen doodgeschoten bij een aanslag op het Joods Museum in Brussel.

De jongeman maakt zich vooral zorgen om de impact van het Afghaanse conflict. “Het oprukken van de taliban voorspelt weinig goeds”, zegt hij. “De taliban zullen wraak willen nemen op Israël door kleinere gemeenschappen in het Westen te raken. Dit is dus zeker niet het moment om onze beveiliging terug te schroeven.” 

Even verderop aan de synagoge in de Van Leriusstraat weerklinkt dezelfde boodschap. “Terrorisme is een beest dat slaapt, maar op ieder moment wakker kan worden”, zegt een volwassen man die een kostuum en een keppeltje draagt. Getuigen ziet hij enkel anoniem zitten. “Onlangs nog reed ik op de fiets door de stad en riepen jongeren ‘Allah akbar’ naar mij. De vraag is dus simpel: grijpen we op tijd in of wachten we tot het te laat is?”

Woordbreuk

Ook politiek beroert de zaak de gemoederen. Vorige week verweet Antwerps burgemeester Bart De Wever (N-VA) federaal minister van Binnenlandse Zaken Annelies Verlinden (CD&V) “woordbreuk” omdat er tot voor kort sprake was van een federaal alternatief voor de militairen. De Dienst Algemene Beveiliging (DAB) van de federale politie zou een deel van de veiligheidsopdracht overnemen. “Maar vorige week liet Verlinden weten dat er geen federale inzet meer zal zijn”, zegt het kabinet-De Wever. “Hallucinant.”

Aanvankelijk werd de kritiek van De Wever nog afgedaan als een poging om vanuit de oppositie de Vivaldi-regering pijn te doen, maar nu krijgt hij ook bijval van zijn Antwerpse coalitiepartner Open Vld, die federaal mee bestuurt. De Antwerpse liberalen, die net als N-VA een hechte band hebben met de Joodse gemeenschap, eisen dat er een oplossing komt. “De stad kan de veiligheidsuitdagingen niet alleen dragen”, klinkt het. Op federaal niveau staat de partij weliswaar nog steeds achter Verlinden. 

De interne spreidstand typeert de situatie van de Vivaldi-partijen. Aan de ene kant werd lang beloofd dat de DAB zou inspringen, maar de Joodse instellingen blijken niet opgesomd te staan in de wettelijke opdracht van dat orgaan. Bijgevolg is er ook te weinig personeel om deze taak op te nemen. Daarom wordt er nu vooral gekeken naar De Wever en zijn lokale korps. Maar als zij de veiligheid niet kunnen garanderen, dan kan de beslissing als een boemerang terugkeren.

Maandag vond overleg plaats tussen Verlinden en de Joodse gemeenschap. Daar kwam niet meteen een oplossing uit. “De Antwerpse politie is nog steeds het best geplaatst om deze opdracht in te vullen”, klonk het op het kabinet-Verlinden.

Voor de minister is de stem van de Joodse gemeenschap niet onbelangrijk. Toen ze vorig jaar door partijvoorzitter Joachim Coens (CD&V) in de federale regering werd gepiloteerd, werd de hoop geuit dat zij haar partij in Antwerpen weer op de kaart zou zetten. Maar wie in Antwerpen wil scoren, moet de Joodse gemeenschap mee hebben. Tot nu toe is CD&V daar niet in geslaagd. In de campagne van 2018 liep de poging om de ultraorthodoxe Aron Berger aan boord te halen nog faliekant af, toen bleek dat hij weigerde om vrouwen de hand te schudden.