Direct naar artikelinhoud
AchtergrondEnergieprijzen

Energieprijzen stijgen fors: wie betaalt meer, hoeveel en waarom?

Energieprijzen stijgen fors: wie betaalt meer, hoeveel en waarom?
Beeld Fre Sonneveld/Unsplash

De onstuitbaar stijgende prijzen voor elektriciteit en aardgas dreigen vooral gezinnen met een variabel energiecontract een stevige financiële kater te bezorgen. Volgens de energiewaakhond van de overheid CREG zullen zulke huishoudens gemiddeld 181 euro meer betalen dan exact één jaar geleden en 133 euro meer dan twee jaar geleden. Valt er dan niets tegen die torenhoge factuur te beginnen? Hier de meest prangende vragen en antwoorden. 

1. Waarom zijn de energieprijzen de voorbije maanden zo dramatisch gestegen? 

Omdat ook de prijzen op de groothandelsmarkten voor elektriciteit en aardgas aanzienlijk zijn gestegen, weet men bij de Commissie voor de Regulering van de Elektriciteit en het Gas (CREG), het overheidsorgaan dat de Belgische energiemarkt controleert: “In de elektriciteitssector speelden verschillende factoren: een herstel van de economische activiteit, een lage productie van windenergie in de afgelopen maanden door weersomstandigheden, diverse onderhoudswerkzaamheden aan elektriciteitscentrales én hierdoor een toename van de elektriciteitsproductie uit aardgas en steenkool in een context van stijgende gas-, steenkool- en CO2-prijzen (de rechten om tegen betaling broeikasgassen uit te stoten, red.). Al deze elementen dreven de prijzen op de Europese markten op.” 

Een vergelijkbare verklaring voor de stijgende gasprijzen: “Op internationaal vlak drijft de grote vraag naar gas in Azië de prijzen daar op, met als rechtstreeks gevolg een verminderd aanbod van LNG1 (vloeibaar aardgas, red.) in Europa, waardoor de gasprijzen op de Europese markt stijgen. Terwijl ook in Europa de vraag naar gas groter is dan in de andere jaren en de opslagniveaus onder het normale niveau bleven.” Resultaat: “Deze hogere prijzen op de groothandelsmarkten zetten de leveranciers er ook toe aan de stijging aan de consumenten door te rekenen.” 

2. Heeft dit alles invloed op onze volledige energiefactuur?

Nee. “Alleen de component ‘energie’ op de elektriciteits- en aardgasrekening wordt rechtstreeks beïnvloed door deze prijsstijgingen op de groothandelsmarkten”, klinkt het bij het CREG. “In Vlaanderen vertegenwoordigt dit energie-gedeelte momenteel 31% van een elektriciteitsfactuur en ongeveer 59% van een aardgasfactuur.” Alle andere onderdelen op de energiefactuur zoals netkosten als vervoer en distributie én de verschillende belastingen en heffingen horen momenteel dus niet te stijgen. 

3. Welke huishoudens worden vooral getroffen door deze stijgende energieprijzen? 

In de eerste plaats de huishoudens met een energiecontract aan variabele prijs. Ofwel 35% van de Belgische huishoudens bij elektriciteit en zelfs 45% bij aardgas. “Zoals de naam al aangeeft, verandert de prijs van energiecontracten met variabele prijs het hele jaar door, afhankelijk van hun formule en hun indexeringsparameters. En kunnen die contracten dus ook mee evolueren met de groothandelsprijzen.” Wat dus méér dan gebeurd is: “Sinds het tweede en vooral het derde kwartaal van 2021 hebben de prijzen historisch hoge niveaus bereikt.” 

Geluk(je) bij een ongeluk: net in dat tweede en derde kwartaal — die samenvallen met lente en zomer — wordt traditioneel minder energie verbruikt. “In de praktijk betekent dit dat de prijzen in het tweede en derde kwartaal van het jaar verhoudingsgewijs minder meetellen in de jaarlijkse factuur dan de prijzen in het eerste en vierde kwartaal van het jaar. Al geldt dit vooral voor de aardgasrekening”, legt men bij de CREG uit. “Zo zal de in het tweede en derde kwartaal waargenomen prijsstijging slechts gevolgen hebben voor 17% van de energie-component in de jaarlijkse aardgasrekening en voor 44% van de energie-component in de jaarlijkse elektriciteitsrekening.” 

4. Hoeveel meer zullen de variabele contracthouders dan moeten betalen? 

Voor elektriciteit ligt de huidige prijs bij gemiddeld verbruik 70 euro hoger dan in augustus vorig jaar en 49 euro hoger dan in augustus 2019. Voor gas gaat het om 111 euro meer dan in 2020 en 84 euro meer dan in 2019. Samengeteld: “Voor een huishouden met een elektriciteitsverbruik van 3.500 kWh/jaar en een gasverbruik van 23.260 kWh/jaar bedraagt de gemiddelde stijging van de jaarfactuur in augustus 2021 ten opzichte van augustus vorig jaar dus 181 euro méér en tegenover augustus 2019 dus 133 euro méér.” Daarbij beschouwt de CREG vooral 2019 als een normaal jaar en dus het beste vergelijkingspunt, omdat de energieprijzen in 2020 door de coronacrisis en de grotendeels stilliggende economie nog historisch laag waren.

5. Mogen de houders van een variabel contract zich de komende tijd aan nog hogere prijzen verwachten? 

Die kans is volgens de CREG helaas reëel. “Als de prijsstijging in de herfst en winter aanhoudt, zal de impact op de afrekeningsfactuur aanzienlijk groter zijn. Met name voor aardgas, waarvoor de herfst- en winterperiodes veel zwaarder doorwegen dan de periodes van lente en zomer.” Of het daadwerkelijk zover komt, valt wel nog even af te wachten: “Wij kunnen nog niet voorspellen wat er in de herfst en winter zal gebeuren. Dat hangt immers af van het weer, de evolutie op de internationale markten, de beschikbaarheid van de installaties enzovoort.” 

Energieprijzen stijgen fors: wie betaalt meer, hoeveel en waarom?
Beeld Getty Images

6. Mogen huishoudens met een energiecontract aan vaste prijs zich ook aan een stijging verwachten?

Nee, de Belgische huishoudens met een energiecontract aan vaste prijs — 65% van alle gezinnen bij elektriciteit en 55% bij aardgas — hoeven zich volgens de CREG voorlopig geen zorgen te maken. “De prijsstijging op de groothandelsmarkten heeft geen invloed op de factuur van huishoudens met een contract met vaste prijs dat nog niet is afgelopen. Voor de overgrote meerderheid van deze huishoudens die vóór de prijsstijging een contract met vaste prijs hebben ondertekend — bijvoorbeeld in 2020 toen de prijzen laag waren of vòòr het tweede kwartaal van 2021 — is het dus zinvol om niet van contract te veranderen vóór de vervaldatum, of vóór de datum waarop het contract wordt vernieuwd of verlengd.” 

7. Wat als een energiecontract aan vaste prijs binnenkort dan toch afloopt?

Dan wordt het even door de zure appel heen bijten. Over alle energieleveranciers heen liggen de prijzen momenteel nu eenmaal onvermijdelijk hoog. En zal je dus bij elke nieuwe contractovereenkomst noodgedwongen wat meer moeten betalen. “Maar als de prijzen in de toekomst weer dalen, zal het belangrijk zijn om dàn van contract te veranderen”, aldus de CREG. 

8. Kunnen huishoudens met een huidig variabel energiecontract dat zomaar opzeggen?

“Ja. Ongeacht de keuze - contract met variabele of vaste prijs, contract van bepaalde of onbepaalde duur - mag men àltijd van contract veranderen. Het enige waar je rekening mee dient te houden, is een opzegtermijn van 4 weken.” Die verandering kost ook helemaal niets: “Je oude leverancier zal enkel nog de meterstanden opvragen om een afsluitende factuur op te kunnen stellen. Maar de totale prijs van deze leverancierswissel is nul euro.” 

9. Kunnen we zelf nog iets afknijpen van deze fikse energieprijzen? 

De klassieke antwoorden liggen voor de hand: je woning zo goed mogelijk isoleren en spaarzaam omgaan met je energieverbruik. Maar daarnaast kan je volgens de CREG ook beter anticiperen door bij je energieleverancier een realistischer - lees: hoger voorschot - te vragen. “Want zeker een te laag voorschot kan je momenteel bij de eindafrekening voor nodeloze financiële verrassingen plaatsen.” 

Daarnaast kan het volgens de CREG zeker geen kwaad om meer aandacht te besteden aan het gascontract. Tot nu wordt het gascontract door heel wat huishoudens nog altijd als een kneusje gezien. “Terwijl een gemiddeld gezin nochtans veel meer kWh aan gas dan aan elektriciteit verbruikt. Enkel al door het hoge volume van aardgasverbruik, heb je een groter besparingspotentieel bij aardgas dan bij elektriciteit.” En daarbij hoef je gas en elektriciteit zeker niet af te nemen bij één en dezelfde leverancier. “Dat is een misverstand. Men kan deze twee contracten perfect los van elkaar aangaan. Het is tenslotte niet zo dat bij dezelfde leverancier een laag tarief voor aardgas vanzelfsprekend een laag tarief voor elektriciteit garandeert en omgekeerd.”

10. Voor welke leveranciers betaal je momenteel het meest en minst?

Op de website van de CREG kan je zelf alle mogelijke prijsvergelijkingen tussen energieleveranciers maken met de CREG-scan. Maar zelf maakte de CREG in juli 2021 een laatste balans op. Voor elektriciteit aan een vast contract bleek Ecopower met gemiddeld 308 euro op jaarbasis de goedkoopste én Engie Electrabel met 543 euro de duurste. Aan een variabel contract scoorde de Vlaamse Energieleverancier (Groen Vooruit-formule) aan 329 euro het best en de Mega (Comfy-formule) met 479 euro het duurst. 

Voor aardgas aan een vaste contractprijs bleek Mega met de Zen-formule op jaarbasis van 660 euro dan weer het goedkoopst, tegen de 1.023 euro van Elegant (Be Ready). Voor een variabel tarief toonde Energie.be zich het goedkoopst met 592 euro én Mega (Group) met 900 euro dan weer het duurst.