‘Voorschotten’ voor eventsector roepen vragen op: zijn tientallen miljoenen te veel uitgekeerd?

“Het geld van Vlaanderen was welgekomen, maar het is nu besteed.” De zomereditie van het Boomse dancefestival Tomorrowland was nog maar enkele uren afgelast toen woordvoerster Debby Wilmsen duidelijk maakte dat de organisatie de overheidssteun van 1,8 miljoen euro niet kon terugbetalen. Prompt kondigden politici aan dat ze zouden onderzoeken of al het geld daadwerkelijk uitgegeven was.

Maar was die commotie rond Tomorrowland eigenlijk terecht? En hebben niet veel meer organisaties en bedrijven steun gekregen? 

De kwestie kwam opnieuw onder de aandacht toen Pukkelpop, dat eind juli werd afgelast, op een soortgelijke manier evenveel overheidsgeld kwijtspeelde. Maar de zomerfestivals staan zeker niet alleen, zo blijkt uit overheidsdocumenten die deze krant met de Wet Openbaarheid van Bestuur opvroeg. Sterker nog: de zogeheten voorschotregeling, een systeem dat specifiek voor de evenementensector werd uitgedacht, heeft sinds het begin van de coronacrisis voor een financiële put van miljoenen euro’s gezorgd.

Hoe kan dat?

De wortels van het voorschotsysteem liggen in de zomer van 2020. Een groot deel van de Belgische evenementenbranche lag al bijna een half jaar stil toen Vlaams minister van Werk Hilde Crevits (CD&V) aankondigde dat ze een manier had bedacht om het cultureel ondernemerschap tijdens de coronacrisis te stimuleren. Voortaan konden ondernemers uit de eventsector een aanvraag indienen om een financieel voorschot van maximaal 60 procent van hun totale productiekosten te krijgen. Als de coronamaatregelen het later onmogelijk maakten om die activiteit effectief te laten plaatsvinden, konden de organisatoren het al uitgegeven overheidsgeld houden.

Een aantrekkelijk systeem dat haast onmiddellijk succesvol werd: het Vlaams Agentschap voor Innoveren en Ondernemen (VLAIO) ontving tot vandaag 483 aanvragen van 241 bedrijven. Bijna 84 miljoen euro werd toegekend, waarvan tot nu zo’n 32 miljoen euro werd uitbetaald. “Het financiële risico om een evenement op poten te zetten tijdens de coronacrisis, wordt kleiner. Daarnaast kan je perspectief bieden aan werknemers die vaak al lange tijd gedwongen thuis zitten”, verklaart cultureel ondernemer Geert Torfs het succes van het systeem.

De evenementensector is tevreden met de voorschotregeling, maar voor de overheid oogt het financiële plaatje minder rooskleurig. Voorlopig werd 1.256.970,59 euro teruggevorderd, een fractie van het bedrag dat oorspronkelijk werd uitgekeerd. Dat cijfer zal nog oplopen, al kan het kabinet-Crevits niet inschatten hoeveel verlies de overheid door de regeling zal maken. Begrotingsexpert Herman Matthijs (UGent/VUB) waarschuwt dat het nog wel even kan duren voordat de eindafrekening opgesteld kan worden. “Het is niet zo moeilijk om het geld over de balk te gooien, maar de terugvordering loopt vaak mank. Het gaat om een complexe oefening die al snel jaren in beslag neemt.”

Als het effectief lastig is om de uitgekeerde voorschotten terug te krijgen, is het nog opvallender dat VLAIO steun toezegde aan massaevenementen waarvan het hoogst onzeker was of ze ooit konden plaatsvinden. Denk dan niet alleen aan zomerfestivals als Pukkelpop of Tomorrowland, maar ook aan tientallen grootschalige projecten die al in het najaar van 2020 op de agenda stonden. 

De indoor-fantasybeurs Facts – gepland op 24 en 25 oktober en gericht op 5.000 bezoekers – kreeg bijvoorbeeld zo’n 195.000 euro uitgekeerd, Prima Donna Events mocht 784.000 euro op zijn rekening bijschrijven om de tour van de balletvoorstelling De Notenkraker te bekostigen en Deep Bridges musical The Sound of Music – december 2020 – kreeg eenzelfde bedrag voor een voorstellingenreeks tijdens de kerstvakantie. De vooropgestelde bezoekersaantallen bij die evenementen lagen telkens veel hoger dan wat wettelijk toegelaten was toen de dossiers in september beoordeeld werden. In die periode mochten slechts 200 mensen aanwezig zijn bij indoor-evenementen en waren 400 bezoekers welkom bij activiteiten in openlucht. En toen moest de tweede coronagolf in oktober nog komen. Die zorgde ervoor dat alle evenementen meer dan een halfjaar lang verboden werden. Zo vielen ook alle vernoemde activiteiten in het water.

Crevits verdedigt haar keuze om ook in een periode zonder vaccins op de organisatie van grote evenementen in te zetten. Ze wijst erop dat de epidemiologische situatie vorig jaar snel veranderde én dat ze met haar systeem stabiliteit wilde bieden aan de vele mensen die bij evenementen betrokken zijn. “Grote producties hebben vaak vele maanden tijd nodig om zich voor te bereiden”, zegt Crevits. “Daarom is het belangrijk om vooruit te kijken en ervoor te zorgen dat de motor van de eventsector niet helemaal stilvalt. In dat geval zou de economische schade door corona nog groter zijn.”

Maar joeg ze de sector niet net op extra kosten door de voorschotten uit te keren? 

Ondernemers konden slechts voor 60 procent van hun kosten een aanvraag doen en het plafond voor de voorschotten lag op 1,8 miljoen euro per aanvraag. Ondertussen deden bedrijven als Studio 100 wel grotere investeringen omdat ze dachten dat ze hun producties tijdens de coronacrisis opnieuw konden opstarten. De behoorlijk tegenstrijdige signalen van de overheid zorgden naar verluidt voor onduidelijkheid binnen de sector: ondernemers werden aangemoedigd om evenementen te ontwikkelen, maar ondertussen werden de coronamaatregelen verstrengd. “Het klopt wel dat de overheid ons met die voorschotregeling hoop gaf terwijl die er helemaal niet had mogen zijn”, zegt Torfs. Hij zag zijn openluchtevenement in de kerstvakantie van 2020 eveneens in het water vallen. “Een teleurstelling, want onze decorbouw en de promotie waren al gestart.”

Bruno Schaubroeck, woordvoerder van de evenementensector, staat achter de voorschotregeling. Volgens hem was het de enige manier om zijn branche efficiënt door de coronacrisis te loodsen. “Toen de eerste budgetten in september vorig jaar goedgekeurd werden, kon niemand voorspellen dat het met de coronacijfers zo’n vaart zou lopen. Wie nu kritiek heeft op de beslissingen die destijds genomen werden, doet dat met de kennis die we de afgelopen maanden opbouwden. Maar dat is natuurlijk niet eerlijk.”

Begrotingsexpert Matthijs begrijpt die uitleg niet. Volgens hem kon de overheid zich inderdaad moeilijk voorbereiden op een zeldzaam fenomeen als een pandemie, maar was het niet onmogelijk om een gerichter plan uit te denken waarbij het risico op financiële verliezen kleiner was. Hij noemt de huidige aanpak ‘een gemakkelijkheidsoplossing’ waarbij weinig voorzichtig omgesprongen wordt met geld uit de schatkist. “Ik vraag me bijvoorbeeld af of grote bedrijven als Pukkelpop of Tomorrowland niet eerst hun eigen financiële reserves konden aanspreken voordat ze een beroep deden op de overheid”, zegt Matthijs.

Zo staan verschillende multinationals tussen de lijst met evenementen waarvoor steun goedgekeurd werd. De Amerikaanse concertorganisator Live Nation diende voor honderdduizenden euro’s aanvragen in om concerten van Harry Styles, The Script en Green Day te organiseren. De dossiers kregen groen licht van VLAIO, maar het geld werd uiteindelijk niet uitbetaald.

Live Nation is niet het enige grote bedrijf dat een aanvraag indiende. De dossiers van Twice Media Entertainment en DPG Media om een voorschot te krijgen voor de organisatie van hun interne bedrijfspresentaties werden eveneens goedgekeurd, al werden die budgetten niet op hun respectieve rekeningen gestort. Crevits vindt de goedkeuring te verantwoorden omdat zulke bedrijven een belangrijke rol in de Belgische evenementensector innemen. “Bij de organisatie van privé-evenementen worden namelijk heel wat onderaannemers met freelancers en artiesten aan het werk gezet. Het doel is ook om die vele freelancers, kmo’s en zelfstandigen die betrokken zijn opnieuw aan de slag te helpen.”

Matthijs neemt geen genoegen met die uitleg. Hij vindt dat de voorschotregeling een typisch voorbeeld is van de manier waarop ons land de coronacrisis aanpakt. “De begroting doet er plots niet meer toe en de overheid geeft geld aan verschillende spelers zonder daarbij na te gaan of dat effectief wel nodig is. Op een bepaald moment moet die finale rekening wel opgesteld worden en dan zullen er enkele onaangename verrassingen volgen. Deze factuur gaat nog decennia mee.” 

De begrotingsexpert wijst er daarbij op dat er steun verleend werd aan ondernemers die ook voor de coronacrisis al financiële problemen hadden. “Ik denk vooral aan kleinschalige initiatieven en aan leveranciers. Hun problemen worden vaak te laat opgemerkt, de kapitaalinjectie voor de voorschotregeling zorgt dan voor een uitstel van executie.”

De begrotingsexpert pleit daarom niet enkel voor gerichtere steunmaatregelen en meer zelfstandigheid voor multinationals, maar ook voor een beperking van de steun voor bedrijven die al in moeilijkheden zitten. Arbeidsmarktexpert Ludo Struyven (KU Leuven) voegt daaraan toe dat de verzekeringsmaatschappijen een grotere rol kunnen spelen: “Vandaag lijkt het met de voorschotregeling wel alsof de overheid hun functie heeft overgenomen, al snap ik ook wel dat het tijdrovend is als organisatoren op hen moeten rekenen.” 

Een ander probleem daarbij is dat niet alle verzekeringsmaatschappijen bereid zijn om op te draaien voor de schade die het coronavirus het evenementencircuit toebrengt. Verschillende kantoren schrapten de verzekering voor epidemieën vorig jaar al uit hun pakket of bieden ze enkel nog aan hoge tarieven aan. Voor kleine spelers is het niet altijd eenvoudig om dat budget vrij te maken.

Schaubroeck rekent er alvast op dat de discussie over de voorschotten straks overbodig zal zijn. Nog tot eind dit jaar kunnen evenementen van de regeling gebruikmaken, maar volgens hem zal de brede invoering van het Covid Safe Ticket in het najaar voor heel wat minder annulaties zorgen. Hij wijst er daarbij wel op dat de financiële zorgen voor zijn sector nog niet tot het verleden behoren. “Er werden meer dan een miljoen tickets verkocht voor evenementen die door de pandemie nog niet konden doorgaan. Die activiteiten worden in de komende maanden georganiseerd, maar dat gebeurt met oud geld. Op nieuwe zuurstof of een echt tweede leven is het nog even wachten.”