Arbeidseconoom Stijn Baert kraakt pensioenplan Lalieux: “Dit plan is budgettair een luchtkasteel”

Lalieux lanceerde vandaag in onze krant de krachtlijnen van een langverwachte pensioenhervorming met als uitgangspunt dat een loopbaan na 42 jaar resulteert in een vervroegd pensioen. Voor elke werkdag boven op die 42 jaar komt er 2 euro pensioen­bonus bij en deeltijds pensioen op de oude dag wordt gestimuleerd. Het plan moet nog onderhandeld worden.

Maar arbeidseconoom Stijn Baert plaatst nu al vraagtekens bij de betaalbaarheid van het stelsel en het effect dat het zou hebben op de werkgelegenheidsgraad. Het is volgens hem “ongeloofwaardig en een ontkenning van de bestaande wetenschappelijke studies.” De compensatie met een pensioenbonus van 2 euro per dag zal niet veel ouderen langer aan de slag houden.

“Dat is heel gelijkaardig aan het bedrag van de vroegere pensioenbonus, ook zowat twee euro per dag”, aldus Baert. “Er zijn toen heel wat studies gebeurd, onder meer door de Hoge Raad van Financiën en de Hoge Raad voor de Werkgelegenheid. Die hebben aangetoond dat het effect zeer klein is. Omdat sommige ouderen langer zullen werken, maar anderen komen snel aan het gewenste bedrag en beslissen toch te stoppen. Het is een interessante maatregel, want ze is rechtvaardig. Maar het effect is zeer klein.”

Het aanbod om deeltijds op pensioen te gaan, heeft ook ongunstige effecten. “Op korte termijn kan het gunstig zijn voor vrouwen. Maar op langere termijn is het eerder ongunstig, omdat mensen die voltijds zouden blijven werken, deeltijds op pensioen gaan, wat de werkzaamheidsgraad dan weer verlaagt. Hier een gunstig budgettair effect van verwachten, is in tegenspraak met wetenschappelijke conclusies.”

Dat betekent dat de werkzaamheidsgraad niet zal volgen, “en onze carrière is al bij de kortste van Europa”, zegt Baert. De verschillende onderdelen van het plan moeten grondig bestudeerd worden. “En niet door haar eigen administratie of kabinet maar door een gezaghebbende instantie.” De onderliggende economische logica is wat Baert betreft “het soort sciencefiction dat je enkel in verkiezingsprogramma’s verwacht.”

Toch ziet de academicus ook ruimte voor tegemoetkomingen ten opzichte van werknemers die al lang een zwaar beroep uitoefenen, met een puntensysteem waarbij zware beroepen een groter gewicht krijgen in de berekening van he tijdstip wanneer iemand pensioengerechtigd is. “Ik ben het er absoluut mee eens dat functies die levenskwaliteit verminderen en levensduur verkorten moeten leiden tot een vroeger pensioen. Maar niet als niemand meer of langer moet werken. Dan is het niet budgetneutraal, en klopt de kassa niet. Dan schuift men de rekening uiteindelijk door naar de volgende generatie. Dat is exact wat de minister in deze voorstelt.”

Het planbureau moet het voorstel eerst grondig doorlichten, zoals bij de relanceplannen, klinkt het. “Volgens mij zal blijken dat dit de werkzaamheidsgraad zal verlagen. De ambities van de federale begroting hangen nochtans samen met een verhoging van de werkzaamheidsgraad, tot 80 procent.” Een becijfering  door het Planbureau zou die veronderstelling kunnen hardmaken, waarna onderhandelingen tussen de Vlaamse en federale regering kunnen opstarten. 

Baert is scherp over de uitgangspunten die in het voorstel van de PS-minister zijn vervat. “Dit is budgettair een luchtkasteel”, klinkt het. “Het is natuurlijk een openingsbod. Maar het is wel door de minister geponeerd, met allerlei argumenten die volgens mij niet juist zijn.” Als de Vlaamse partijen de becijferingen van het Planbureau in handen hebben, “kunnen ze dit perfect afvoeren”, gelooft de UGent-econoom.

Ook econoom Ive Marx (UAntwerpen) is kritisch. “Ik zie dat het debat wordt gelanceerd met een aantal voorstellen, maar je zou veronderstellen dat als de regering met een pensioenplan komt, het dan ook intern is doorgesproken, doorgerekend, doorgedacht en afgetoetst. Dat is blijkbaar niet het geval. Het komt bij mij nu over als de bevoegde minister die een aantal voorstellen neerlegt en lanceert, want ik zie niet onmiddellijk een breder plan met principes en prioriteiten.”

In de huidige voorstellen van Lalieux ontbreekt het volgens Marx aan visie. “Oplossingen hangen helemaal af van de doelstellingen die men vooropstelt. Eerst moeten die helder zijn. Natuurlijk zijn er een aantal belangrijke randvoorwaarden, zoals betaalbaarheid. Maar dat gaat in essentie over de bereidheid om bij te dragen aan het pensioenstelsel, en dat gebeurt in functie van hoe rechtvaardig of legitiem dat stelsel aanvoelt. Alles staat of valt daarmee. Die legitimiteit veronderstelt dat er een zekere logica moet inzetten, een consistentie. Dat ontwaar ik op dit moment helemaal niet.”

“Er zullen weer veel verhitte discussies plaatsvinden de komende tijd. Waarschijnlijk, zoals dat altijd gaat en ook onvermijdelijk is in een coalitie met diverse partijen, zal men een compromis vinden waar iedereen een symbolisch trofeetje mee kan binnenhalen. En dan vaart alles verder.”