Woelige start voor ‘bitcoinnatie’ El Salvador: koers cryptomunt daalt met 19 procent

“Buying the dip”, twittert de Salvadoraanse president Nayib Bukele dinsdagochtend, internettaal voor het kopen van cryptomunten die in waarde zijn gedaald. “Nog eens 150 munten aangeschaft”, voegt hij eraan toe. 

Op El Salvadors eerste dag als pionierende bitcoinnatie keldert het nieuwe wettige betaalmiddel met bijna 19 procent. De 400 bitcoins die Bukele de avond tevoren had gekocht, verliezen bijna 3,5 miljoen euro in waarde – onbewogen koopt de 40-jarige president extra bitcoins bij.

Bitcoin-pinautomaat

El Salvadors sprong in de cryptodiepten blijkt al op dag één een duik in een golfslagbad. Terwijl een ogenschijnlijk enthousiasme over het Centraal-Amerikaanse experiment de digitale munt maandagavond nog opstuwt tot een waarde van bijna 53.000 dollar, beleeft de cryptovaluta dinsdag een van haar grootste dips in tijden. 

Mogelijk werden bitcoinrijken verleid iets van hun cryptowelvaart te verzilveren. Of wellicht speelt de stroeve lancering van de Salvadoraanse bitcoinportemonnee Chivo (‘Gaaf’) een rol. “We hebben de Chivo-wallet even losgekoppeld om meer servercapaciteit toe te voegen”, suste de president ’s ochtends op Twitter.

Een infokiosk met bitcoinpinautomaat in het centrum van hoofdstad San Salvador trekt dinsdag veel bekijks. Rondom het gebouwtje geven enkele tientallen ambtenaren in blauw Chivo-shirt uitleg over de app en de wisselautomaat. 

Om de overheidsapp te promoten heeft de regering de digitale portemonneetjes gevuld met een bedrag ter waarde van 30 dollar (het betaalmiddel in El Salvador sinds 2001). Het cadeautje blijkt voor velen genoeg stimulans om zich te registreren – als ze erin slagen het programma te downloaden. Chivo-medewerker Karen (27) staart minutenlang naar een ladend scherm. “Het internet is hier overbelast.”

Millennial-president

Via zijn Twitter-kanaal met 2,8 miljoen volgers houdt El Salvadors ‘millennialpresident’ het land nauwgezet op de hoogte van de opstartproblemen. Die horen erbij, schrijft hij: “Als jullie een error zien, willen jullie die dan doorgeven?”

In de loop van de ochtend is Huawei het eerste smartphonemerk dat de app aanbiedt. Later volgt ook Apple. Pas in de avond kunnen een paar Samsung-telefoons het programma downloaden. Chivo-medewerker Karen moet veel nee verkopen. Toch gaat de meest gestelde vraag niet over de app. “Mensen willen weten of ze de 30 dollar meteen kunnen pinnen.”

Ook daarop is het antwoord nee. De gift is geoormerkt en kan alleen worden verzilverd in de vorm van een aankoop. Het is een van de vele mysteries rond het Salvadoraanse bitcoinavontuur. De cryptomunt is ontworpen als verhandelbare digitale code waar geen bank of autoriteit bij kan. 

Toch lijkt de overheid erin geslaagd een kooitje te bouwen rondom de bitcoin. En terwijl de president zijn bitcoingok verkoopt als een maatregel die crypto-investeerders uit de hele wereld zal aantrekken, werkt Chivo alleen met een Salvadoraans identiteitsnummer.

Nieuwe Ideeën

Ondanks kritiek in binnen- en buitenland op het ongewisse avontuur kan de razend populaire Bukele doen wat hij wil. Het jonge staatshoofd met de strak getrimde baard heeft in korte tijd een enorme hoeveelheid macht verzameld. In 2019 versloeg hij als outsider de presidentskandidaten van de verguisde oude politieke elite. In mei van dit jaar won zijn partij Nieuwe Ideeën een ruime meerderheid in het parlement. Zijn bitcoinwet (net als vele andere) werd binnen een dag aangenomen.

Internationale geldschieters en waakhonden zoals de Wereldbank, het Internationaal Monetair Fonds en kredietbeoordelaar Moody’s waarschuwen voor grote risico’s. In de eerste plaats de enorme volatiliteit van de bitcoin, zoals de munt al op dag één bewijst. Maar ook het gevaar van misbruik: El Salvador kan een loket worden waar criminelen hun bitcoins voor dollars ruilen. 

Kritische Salvadoraanse economen verwijten de president dat hij gokt met publiek geld van een arm land dat al meer schulden heeft dan inkomsten. Een meerderheid van de Salvadoranen deelt de zorgen, bleek vorige week uit een peiling. 

Dinsdagochtend protesteren een paar duizend mensen in de hoofdstad  tegen de bitcoinwet. Terwijl het protest plaatsvindt, twittert de president een foto van een bitcoinkassa in een lokale Pizza Hut. “Wie wil pizza?”

Twijfels

Ook bij de Chivo-pinautomaat klinken twijfels. “Drugshandelaren en terroristen kunnen zakendoen via de app”, zegt een vastgoedhandelaar die niet met zijn naam in de krant wil. “Tegenwoordig hoef je maar commentaar te geven of ze pakken je op.”

In de aanloop naar de lancering van de app arresteerde de overheid kortstondig een van de meest uitgesproken critici van de wet. Mario Gómez publiceerde video’s waarin hij commentaar gaf op het overheidsplan en de app, tot ongenoegen van de regering. Toch installeert ook de makelaar de Chivo-portemonnee: “Het heeft zijn voordelen. Er zit geen bank meer tussen die commissie rekent.”

De vraag is welke prijs de regering rekent voor het faciliteren van kosteloze bitcoin- en dollartransacties. Van volledig vrij bitcoinverkeer is geen sprake, het overheidssysteem is alleen toegankelijk voor Salvadoranen. De app zou moeten kunnen communiceren met particuliere wallets. 

Maar een eerste poging van onze zusterkrant de Volkskrant om een beetje bitcoin vanuit Chivo te ontvangen in een andere bitcoinapp geeft een error. In het scherm van de ontvangende telefoon verschijnt wel, ongevraagd, het id-nummer en de naam van de Salvadoraanse Chivo-gebruiker.

Ook dat is een zorg: niemand weet precies tot in welk detail de president kan meekijken met de transacties. “Hij weet straks alles”, verzucht Claudia Umaña (44). Als marktkoopvrouw houdt ze het bij de tastbare dollar. Gemoedelijk slaat ze haar arm om een jonge vrouw die net de app aan het installeren is. Nee, zegt Umaña, het is niet haar dochter. “Anders had ik haar een klap gegeven omdat ze zich laat omkopen voor 30 dollar.”