“Iedereen in Vlaanderen neemt via voeding te hoge hoeveelheid PFOS in”

Rond de 3M-fabriek vormt de vervuiling een cirkelvormig patroon, met een hoeveelheid PFOS die afneemt met de afstand tot de fabriek. Op verontreinigde industriële sites, zoals in Willebroek, is de vervuiling veel grilliger, omdat er waterzuiveringsslib is uitgereden over akkers.

Pas eind oktober worden de resultaten van de bloedstalen beschikbaar. Zeker tot dan blijft Vlaanderen werken met zogenaamde no regret-maatregelen.

“De belangrijkste is dat mensen in de perimeters best geen producten uit eigen tuin eten”, zegt Vrancken vrijdag. Landbouwers mogen hun producten wel op de markt blijven brengen. “Mensen die enkel uit eigen moestuin eten, worden enkel blootgesteld aan de eigen producten. Vandaar is hun blootstelling heel hoog”, aldus Vrancken. “Het advies is om te variëren, en in de gemiddelde winkel is gevarieerde voeding van verschillende bronnen te vinden.”

Tegelijk zegt Vrancken dat elke Belg in principe hoeveelheden PFOS binnenkrijgt die boven de Europese norm liggen. Volgens de Europese Autoriteit voor Voedselveiligheid is de “tolereerbare wekelijks inname” 4,4 nanogram per kilogram lichaamsgewicht. “Het gaat hier dan ook om een lange-termijnprobleem dat op lange termijn moet worden aangepakt. Het is niet nodig om met heel acute maatregelen te reageren. We moeten naar een systeemaanpak, waarbij aan alle componenten, zoals voeding en afvalwater, tegelijk wordt gewerkt.”

En daarvoor is geld nodig, benadrukt Vrancken. “Er is onderzoek, getroffen bedrijven vragen compensatie, burgers maken extra kosten... We moeten ons de vraag stellen op wie we die kosten verhalen. In principe is het de vervuiler die betaalt.”

De komende maanden willen Vrancken en zijn groep experts in kaart brengen welke wegen de vervuiling heeft gevolgd. Daarvoor wordt onder meer een nieuwe methode ontwikkeld om PFOS in de lucht te meten. In het najaar zal een beperkte groep mensen ook intensief worden opgevolgd om te zien via welke routes zij PFOS in het lichaam krijgen.

PFOS is een afkorting voor PerFluorOctaanSulfonaten. Dat zijn chemische stoffen die behoren tot de groep PFAS, wat staat voor poly- en perfluoralkylstoffen. Deze chemische verbindingen worden door de mens gefabriceerd en zijn niet biologisch afbreekbaar. 

De effecten op lange termijn zijn nog niet voldoende gekend, maar PFAS en PFOS worden door het Nederlandse Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) beschouwd als “zeer zorgwekkende stoffen”. Ze worden aangezien als schadelijk voor de gezondheid en als kankerverwekkend. Ook ons lichaam kan PFOS niet afbreken, waardoor de chemicaliën jarenlang in het bloed en in de lever aanwezig blijven. De opeenstapeling ervan door hoge doses kan leverschade veroorzaken, ons afweersysteem beïnvloeden, de hormoonbalans en cholesterolwaarden verstoren, en de voortplanting en de ontwikkeling van het ongeboren kind schaden. Uit Deens onderzoek bleek dat PFOS ook de werking van vaccinaties, zoals die tegen mazelen, remde. PFOS kan in onze voedselketen en in ons drinkwater terechtkomen. Het stapelt zich op in de voedselketen en vormt zo een risico voor de hogere diersoorten.