Tussen Nieuw-Zeeland en Australië dreigt een opmerkelijke handelsoorlog. Inzet van de strijd zijn de rechten op de Manuka, de honing van de plant Leptospermum scoparium, die onder meer voor zijn werking tegen schadelijke bacteriën bekend staat. Nieuw-Zeeland heeft de rechten op de honing opgeëist, maar botst op verzet van Australië. De Australiërs voeren onder meer aan dat er hier sprake is van een plantennaam, waarop geen eigendom kan berusten.

De naam Manuka kan al worden opgemerkt in oude legendes van de Maori. Manuka wordt daarin beschouwd als een taonga (schat), waarvan de Maori als de kaitiaki (bewakers) worden beschouwd. Die legende is een wapen geworden in de strijd die Nieuw-Zeeland voert om zijn Mānuka-honingmerk te beschermen.

Belangrijke exportindustrie

De lucratieve honing wordt geproduceerd door bijen die zich voeden met het stuifmeel van de plant Leptospermum scoparium (theeplant), die zowel in Australië als Nieuw-Zeeland kan worden gevonden. Beide landen produceren de honing, die ook telkens Manuka wordt genoemd. Elk land heeft op basis van het merk bovendien ook een belangrijke exportindustrie opgebouwd. 

Bij luxewinkels zoals Harrods in Londen worden voor een pot Manuka prijzen tussen 1.200 euro en 3.000 euro gevraagd. Het product heeft in Nieuw-Zeeland bovendien ook tot een nieuwe golf van misdrijven geleid. Bij de politie komen geregeld meldingen van diefstallen van bijenkorven, vergiftigingen en gevechten tussen imkers over het gebruik van land. Maar ook tussen Nieuw-Zeeland en Australië zorgt de Mānuka voor toenemende wrijvingen.

De Manuka Honey Appellation Society of New Zealand vroeg zes jaar geleden voor de eerste keer een handelsmerk aan. Dat werd door het Intellectual Property Office van het land drie jaar later geaccepteerd. De Australische Manuka Honey Association maakte echter bezwaar. Midden augustus was hierover een hoorzitting gepland, maar door een nieuwe coronalockdown moest die samenkomst worden uitgesteld. Een nieuwe datum is nog niet vastgelegd.

In Nieuw-Zeeland is inmiddels de Manuka Charitable Trust – een groep die de industrie, stammen en de overheid vertegenwoordigt – om het Australische verzet te laten verwerpen. De trust heeft bijna 4,5 miljoen dollar financiering van de Nieuw-Zeelandse regering ontvangen. “We willen voorkomen dat de naam Manuka wordt gebruikt voor honing die buiten Nieuw-Zeeland is geproduceerd”, betoogde Pita Tipene, voorzitter van de Manuka Charitable Trust. 

Bescherming kwaliteit

Tipene vergeleek de situatie met de strijd die Frankrijk voert om te voorkomen dat allerhande wijnproducenten hun mousserende wijnen als champagne op de markt zouden mogen brengen. “Nu kan alleen een product uit de regio Champagne die naam dragen”, voerde Tipene aan. “Voor ons gaat dat nog dieper. De Manuka behoort immers tot het wezen van de Maoricultuur.”

“Nieuw-Zeeland is het enige land ter wereld met een formele, wetenschappelijke definitie voor de Manuka-honing, gereguleerd door de overheid”, zei Tipene. “Deze definitie vereist dat alle honing die uit Nieuw-Zeeland onder de naam Manuka wordt geëxporteerd, voldoet aan de gestelde vereisten. Dit geeft de consument vertrouwen in de echtheid van het product.”

Opgemerkt wordt daarbij dat in Australië 83 variëteiten van de theeplant kunnen worden aangetroffen. “Al die producten worden in Australië onder de naam Manuka op de markt gebracht”, luidt het. “Niet al deze variëteiten voldoen echter aan de voorwaarden. Het is alsof men alle citrussoorten als een sinaasappel zou verkopen. Misschien kan men hierdoor misschien snel en gemakkelijk veel geld verdienen, maar op langere termijn dreigt die houding voor iedereen nefast te worden.”

Australië voert echter aan dat Nieuw-Zeeland onterecht pogingen onderneemt om een handelsmerk op de Manuka te verwerven. “De term wordt in Australië al minstens honderd jaar gebruikt”, betoogde Paul Callander, voorzitter van de Australian Manuka Honey Association (AMHA).

“Het Nieuw-Zeelandse handelsmerk heeft helemaal niet de bedoeling om de rechten van de Maori te beschermen. Men wil gewoon de industrie beheersen. Het is ook een valse vergelijking om Manuka met champagne te vergelijken. Manuka is geen geografische benaming, maar de naam van een plant. Dit geeft dan ook geen recht op een plaatsnaambescherming.”

Callander zei nog te hopen dat Nieuw-Zeeland en Australië tot een samenwerking zouden kunnen komen, de naam Manuka zouden kunnen delen en samen de industriestandaarden vastleggen.

(jvdh)