Spanning in Amerikaanse staat Californië: blijft Democratische gouverneur Gavin Newsom aan of niet?
In de Amerikaanse staat Californië beslissen de kiezers vandaag of ze de Democratische gouverneur Gavin Newsom afzetten of niet. Dat gebeurt via een zogeheten "recall election" of herroepingsstemming. Het belang van de verkiezing overstijgt de staat, want een van de bevoegdheden van de gouverneur reikt tot in Washington. President Joe Biden is vandaag dan ook zelf in Californië om mee campagne te voeren.
Wat staat er op het spel in Californië? Amerikakenner Thomas De Graeve zocht het uit voor "Terzake".
Wat is een "recall election" of herroepingsstemming?
De ambtstermijn van Gavin Newsom loopt eigenlijk pas af in 2022. Maar vorig jaar werd een campagne gelanceerd om de Democratische gouverneur van Californië af te zetten (officieel: terug te roepen). De coronamaatregelen die Gavin Newsom had ingevoerd, waaronder een vrij strenge lockdown, vormden een aanleiding om dat te doen.
Om zo'n zogeheten "recall election" af te dwingen, volstaat het dat 12 procent van het totale aantal kiezers dat opkwam bij de laatste gouverneursverkiezingen een handtekening zet. Dat komt in dit geval neer op nog geen anderhalf miljoen kiezers.
De drempel om een een herroepingsstemming af te dwingen ligt dus laag in Californië. Lager dan in andere staten waar zo'n procedure mogelijk is. Het mag dan ook geen wonder heten dat al érg vaak is geprobeerd om een gouverneur af te zetten: sinds 1913 liefst 179 keer. De vereiste 12 procent halen was echter een ander paar mouwen: die werd slechts 11 keer gehaald.
En het gebeurde tot dusver maar één keer dat een meerderheid ook daadwerkelijk voor afzetting stemde. Dat was het geval in 2003, toen de Democraat Gray Davis werd vervangen door filmster Arnold Schwarzenegger.
Hoe verloopt een herroepingsstemming?
Of het ditmaal ook zal lukken?
De drempel om een "recall election" te organiseren is gehaald, en na enkele maanden waarin intens politieke campagne is gevoerd, kunnen de kiezers nu beslissen over het lot van Gavin Newsom. Zij krijgen een stembiljet met daarop twee vragen. Eén: moet de zittende gouverneur weg? En twee: wie moet hem vervangen?
Als het antwoord op vraag één "nee" is, wordt de volgende vraag uiteraard irrelevant. Maar als een meerderheid oordeelt dat de zittende gouverneur moet vertrekken, dan wint daarna de kandidaat die de meeste stemmen achter zijn of haar naam krijgt.
De lijst met mogelijke opvolgers van Newsom telt niet minder dan 46 namen, Republikeinen maar ook Democraten. De grootste kanshebber -gesteld dat Newsom moet vertrekken- is Larry Elder (foto onder). Hij is een 69-jarige zwarte conservatieve Republikein, erg gekant tegen de coronamaatregelen en ontkenner van de klimaatverandering.
Liefst 40 jaar jonger is de 29-jarige Kevin Paffrath, een voormalige vastgoedmakelaar die op zijn populaire YouTube-kanaal financieel advies geeft. Ook realityster en gewezen atleet Caitlin Jenner staat op de lijst, maar zij zou er volgens de peilingen niet aan te pas te komen.
Wat zijn de kansen van de zittende gouverneur?
Wat zeggen de peilingen over de kansen van Gavin Newsom om aan te blijven? Ze geven hem 57 procent om op post te blijven. "Maar er is een foutenmarge van 13 procent, dus echt geruststellend zijn de peilingen niet", zegt correspondent in de VS Björn Soenens.
"Zoals altijd is de grote vraag: hoe groot is de opkomst? Wie zal de moeite nemen om te komen kiezen? En dan lijkt woede vaak een grotere motor dan tevredenheid. Californië staat weliswaar bekend als een solide Democratische staat, maar niets ligt vast, en mensen zijn grillig in hun stemgedrag."
Wat staat er op het spel?
De Democraten kijken dus met spanning naar de gouverneursstemming in Californië. Ze hebben de voorbije maanden hard campagne gevoerd om de afzetting van Newsom tegen te gaan. President Joe Biden is vandaag zelf in Californië om de gouverneur te steunen, wat ten volle illustreert hoe belangrijk de staat is voor de partij.
Wie de gouverneur van Californië wordt, is dan ook een kwestie die gevolgen kan hebben tot in Washington. Een van zijn of haar belangrijkste bevoegdheden is immers een vervanger kiezen voor een van de twee senatoren van de staat, als die ontslag nemen, voortijdig opstappen of overlijden.
Dat een dergelijk scenario zich het komende jaar zou voordoen, is niet geheel ondenkbaar. De Democratische Dianne Feinstein uit Californië is met haar 88 jaar namelijk de oudste senator van de VS. Herverkiesbaar is ze pas in 2024, maar mocht ze voor het zover is de Senaat verlaten, dan is het aan de gouverneur van Californië om een vervanger aan te wijzen. Als dat een Republikein wordt, zou dat betekenen dat de Democraten hun machtsoverwicht verliezen, en dat president Joe Biden vleugellam wordt gemaakt.