Stijgende energieprijzen zetten heel Europa onder hoogspanning: Spanje, Griekenland en Frankrijk smeden plannen

Niet alleen in ons land maar in heel Europa swingen de energieprijzen de pan uit. Onder meer in Duitsland, Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk hebben de gas- en stroomprijzen een recordniveau bereikt. In Italië houdt de regering naar eigen zeggen rekening met een prijsverhoging tot ruim 40 procent in het derde kwartaal van dit jaar (van juli tot eind september).

De economische relance na corona, in Europa en zeker in Azië, zorgt voor energiehonger. De vraag is groter dan het aanbod, waardoor de prijzen de hoogte in schieten. Het Europese klimaatbeleid speelt ook een rol. Volgens berekeningen van de Amerikaanse grootbank Citigroup zal de energiefactuur van de gemiddelde Europese consument dit jaar met een vijfde stijgen.

In heel Europa veroorzaken de energieprijzen politieke hoogspanning. Veel lidstaten vrezen massale protesten, naar analogie van de ‘gele hesjes’.

Spanje

De Spaanse regering heeft dinsdag alvast noodmaatregelen afgekondigd om de impact op de gas- en stroomfactuur van huishoudens enigszins onder controle te houden. Spanje zal onder meer de winsten van groene energiebedrijven afromen. Die verdienen goed aan de hoge energieprijzen. De regering onder leiding van de socialist Pedro Sanchez wil zo 2,6 miljard euro ophalen in de komende zes maanden. Dat geld zal doorgesluisd worden naar de consument.

Samen met nog een reeks andere maatregelen, onder meer een stevige belastingverlaging op stroom, hoopt Spanje de gemiddelde energiefactuur met 22 procent te verlagen tegen het eind van het jaar.

Griekenland

Ook in Griekenland gaan de alarmbellen af. De regering onder leiding van de conservatief Kyriakos Mitsotakis liet zaterdag weten dat 70 procent van de Griekse huishoudens tegen het eind van het jaar een energiesubsidie zal krijgen. De overheid zal maandelijks 9 euro toestoppen. Ook het steunmechanisme voor Grieken in energiearmoede wordt uitgebreid. 

“Er is een internationale energiecrisis aan de gang”, aldus Grieks minister van Energie Kostas Skrekas. “De regering heeft beslist om de mensen met hoge facturen te helpen.”

Frankrijk & Italië

In Frankrijk meldt minister van Financiën Bruno Le Maire dat de regering bekijkt hoe ze de stijgende energieprijzen het best kan opvangen. Bijna 6 miljoen Fransen ontvangen vandaag al een ‘energiecheque’ met een waarde tot 270 euro. Le Maire denkt eraan om dit systeem uit te breiden. “Het kan een instrument zijn om de Fransen beter te beschermen tegen de stijgende energieprijzen”, luidt het. “We bekijken dit in de komende weken.”

Volgens persagentschap Reuters onderzoekt de Italiaanse regering of de energiefactuur niet anders kan worden berekend. Een reeks overheidskosten zou nog dit jaar uit de factuur gehaald worden.

Europese ambitie

Europees commissaris Frans Timmermans, de architect van de Green Deal – het project dat Europa klimaatneutraal moet maken tegen 2050 –, erkent dat de stijging van de energieprijzen deels te wijten is aan de hogere prijs die energiebedrijven moeten betalen voor de uitstoot van schadelijke CO₂. Maar dit verklaart “slechts ongeveer een vijfde van de prijspiek. De rest is simpelweg het gevolg van tekorten”, zegt Timmermans.

Timmermans verzet zich tegen de kritiek dat Europa te ambitieus is op het vlak van klimaat. “De ironie is dat we niet in dit parket hadden gezeten als we de Green Deal vijf jaar eerder hadden gehad. Dan waren we nu minder afhankelijk van fossiele brandstoffen.” De Nederlander heeft wel begrip voor mensen die het financieel niet kunnen behappen. Het wordt de kunst om de lasten eerlijk te verdelen, stelt hij.

Om de Europese Green Deal betaalbaar te houden voor iedereen is in de oprichting van een sociaal klimaatfonds voorzien. Dat omvat 140 miljard euro voor de jaren 2025-2032, of 20 miljard euro per jaar.

Rol van China

Volgens André Jurres, een Vlaamse pionier in groene energie en de auteur van een gerespecteerde blog, gaat Europa een moeilijke winter tegemoet. Kwetsbare groepen zullen hulp nodig hebben. “Maar daarna verwacht ik dat de gasprijs wel opnieuw zal normaliseren. Ik zie geen structurele reden waarom de prijs niet zou dalen na deze piek. In de VS ligt de prijs vandaag vier keer lager. En de Nord Stream 2-gasleiding vanuit Rusland naar Duitsland is bijna klaar.”

Jurres wijst op de rol van China. “Er is vandaag een rush op grondstoffen aan de gang. Kijk bijvoorbeeld naar de stijgende houtprijzen. De Chinezen springen op alles en betalen meer, maar dat zal niet blijven duren. Als je het vanop een afstand bekijkt, zie je dat de gasprijs, na een prijspiek in 2008, laag ligt in Europa. Er is meer dan genoeg aardgas om iedereen te bevoorraden.”

 Wat betreft de stroomprijs is Jurres minder optimistisch. “Daar zit je in Europa met de nakende sluiting van de Duitse kolencentrales en kerncentrales, de Belgische kerncentrales en ook de Nederlandse kolencentrales. Dat is heel veel. Zo dreig je schaarste te creëren.” 

Jurres benadrukt dat politici – nationaal en Europees – werk moeten maken van hervormingen die de fiscale lasten op groene stroom verschuiven naar vervuilende brandstoffen zoals stookolie en kerosine. In de Green Deal zitten plannen in die richting.