Defensie, veiligheid, pandemie en chips: 4 hoogtepunten uit de ‘troonrede’ van Commissievoorzitter Von der Leyen

1. Europese Defensie-unie

‘Het is tijd voor een Europese Defensie-unie’, zei Von der Leyen vanmorgen in haar jaarlijkse State of the Union die ze in het Europees Parlement in Straatsburg uitsprak. De plotse aftocht van de Amerikanen in Afghanistan is volgens Von der Leyen een waarschuwing dat de EU zelf veiligheid moet kunnen leveren, zeker in haar eigen achtertuin.

Volgens de Commissievoorzitter beschikken de EU-landen over genoeg militaire capaciteit en informatie, maar worden die onvoldoende gebruikt. ‘Er is geen gebrek aan capaciteit, maar aan politieke wil om die in te zetten.’

2. Nieuw veiligheidscentrum

Von der Leyen wil een nieuw Europees centrum opzetten dat toegang krijgt tot alle relevante (openbare en geheime) informatie die de EU nodig heeft voor haar veiligheid. ‘Die kennis is nu verspreid en versnipperd.’ Ze bepleitte ook voor gezamenlijk optreden tegen cyberaanvallen die de vitale infrastructuur en verkiezingen ontregelen.

Om de samenwerking tussen Europese militairen op de grond te helpen, moeten ze zoveel mogelijk met soortgelijk materieel werken. Von der Leyen stelt voor dat er geen BTW betaald hoeft te worden als lidstaten kiezen voor in Europa geproduceerde gevechtsvliegtuigen, fregatten en wapens. Dat materieel is meer op elkaar afgestemd en vermindert afhankelijkheid van niet-Europese leveranciers. Von der Leyen kondigde aan dat ze begin volgend jaar samen met de Franse president Macron een speciale EU-Defensietop organiseert.

3. Wereldleider in chips

In de State of the Union zet de Commissie haar plannen voor het komende jaar uiteen. Von der Leyen benadrukte dat Europa niet alleen militair, maar ook economisch meer op eigen benen moet staan. Ze wil dat de EU de wereldleider in de productie van chips wordt.

De huidige afhankelijkheid van Azië – en tijdelijke bedrijfssluitingen door chiptekorten – kan niet langer voortduren. De Europese Commissie komt daarom binnenkort met een Europese Chips Plan dat het ontwerpen en produceren van chips in de EU aanjaagt.

‘Een enorme taak’, erkende Von der Leyen. Ze wees op het Galileo-project waarmee de EU 20 jaar geleden haar eigen satellieten lanceerde om niet langer afhankelijk te zijn van het Amerikaanse GPS. ‘Destijds zeiden velen: dat is niet mogelijk. Dat was het wel. We kunnen dit opnieuw doen.’

4. 50 miljard voor pandemie-autoriteit

Von der Leyen verraste haar eigen ambtenaren met de mededeling dat ze 50 miljard euro wil uittrekken (tot 2027) voor een nieuw op te richten Europese pandemie-autoriteit. Dinsdag werd nog gesproken over het (ook niet geringe) bedrag van 30 miljard euro. Waarom de extra 20 miljard euro op het laatste moment is toegevoegd, konden Commissie-ambtenaren niet verklaren. Von der Leyen maakte niet duidelijk waaraan het geld besteed zal worden.

De nieuwe pandemie-autoriteit moet de EU-landen voorbereiden op nieuwe pandemieën met risicoanalyses als tijdige waarschuwingen. Verder zal de nieuwe organisatie onderzoek naar vaccins aanjagen met subsidies, productiecapaciteit voor de vaccins in Europa in kaart brengen en vastleggen dat die – bij een nieuwe crisis – voor de EU-landen gebruikt wordt. Ook krijgt de pandemie-autoriteit de verantwoordelijkheid voor de inkoop van vaccindoses voor alle EU-landen.