Waarom we het joggingpak weer in de kast laten

‘Sweatpants forever’ kopte The New York Times Magazine afgelopen zomer bij een artikel over de opmars van de loungewear – en de aftocht van oncomfortabele kleding als skinny jeans en hoge hakken.

Om hun gemoedstoestand tijdens de coronapandemie te verbeteren hebben veel mensen zich massaal getroost met zachte, wollige, lekker zittende kleding. Zonder externe sociale gebeurtenissen als werk of feestjes werd kleding plots teruggebracht tot de basisfunctie: textiel om zo gemakkelijk mogelijk de dag door te komen. Het gevolg was dat ultracomfortabele kledingstukken de nieuwe norm werden.

Onderzoek van het internationale modewinkelplatform Lyst laat zien dat de vraag naar loungewear en activewear van april tot juni 2020 met 106 procent toenam. Ook de studie The State of Fashion 2021 van modewebsite The Business of Fashion en een onderzoek naar de modewereld tijdens de coronacrisis van organisatie-adviesbureau McKinsey, lieten een toegenomen interesse zien in loungewear.

Verschillende retailketens meldden grote pieken in zoekopdrachten naar ‘comfortkleding’. Zo bleek volgens webwinkel Zalando dat consumenten in 2020 twee keer zoveel sweatshirts en joggingbroeken kochten dan het jaar ervoor.

Pyjama’s voor thuiswerkers

De übercomfortabele stijl werd in het begin van de pandemie massaal omarmd, maar al snel werd duidelijk dat het dag in dag uit dragen van pyjama-achtige kledingstukken niet ten goede komt aan de productiviteit van de thuiswerkers, laat staan hun gemoedstoestand. Onderzoek uit 2007 van hoogleraar Joy Peluchette van de Lindenwood University en hoogleraar Katherine Karl van de University of Tennessee toont aan dat respondenten die formele kleding droegen, zich ook professioneler vóélden. Een ander onderzoek van Columbia Business School liet zien dat als respondenten zakelijke kleding droegen, ze hoger scoorden op cognitieve testen.

Na deze thuiswerkoutfits werden zogenaamde ‘Zoom-looks’ een fenomeen; de interessante mix van modieuze tops en opvallende sieraden die in beeld waren, met daaronder een joggingbroek die toch niemand ziet. Nu de vaccinatiegraad stijgt en de contouren van het einde van de pandemie in zicht lijken, groeide de behoefte aan glamourkleding om het leven te vieren dat we zo hebben hebben gemist.

Tijdens het eerste kwartaal van 2021 registreerde Lyst een daling in zoekopdrachten naar comfortabele kleding en stegen categorieën zoals hoge hakken en jurken in populariteit, de laatste met maar liefst 200 procent. Zalando laat weten dat feest- en gelegenheidskleding een sterke opmars maken.

De pandemie legde bloot dat onze dagelijkse kledingkeuze door psychologische en sociologische aspecten wordt bepaald. We kiezen kleding omdat die ons troost, of omdat we ons er sterker door voelen. Waarom kiezen we wat we aantrekken, en nog belangrijker, hoe kunnen we onze kledingkeuze bewust inzetten om ons humeur te beïnvloeden?

Mode als psychologische tool

Carolyn Mair, Brits hoogleraar, gedragspsycholoog en auteur van The Psychology of Fashion, zou antwoord kunnen geven op deze vragen. Met Psychology of Fashion richtte Mair ’s werelds eerste master- en bachelorprogramma op aan de University of the Arts in Londen, waar psychologie wordt toegepast in de context van mode. Mair, aan de telefoon: “Wat we dragen heeft invloed op hoe anderen ons zien en hoe we onszelf zien.”

Een van de bekendste onderzoeken op het gebied van modepsychologie is Enclothed Cognition van Hajo Adam en Adam Galinsky uit 2012. De twee wetenschappers vroegen hun respondenten een witte jas aan te trekken. De ene helft kreeg te horen dat ze een doktersjas droegen, de andere helft dat ze een schildersjas aanhadden. De respondenten die meenden een doktersjas te dragen, scoorden hoger op een reeks aandachtstesten.

De onderzoekers concludeerden dat het geloof in de symbolische betekenis van een kledingstuk de cognitieve verwerking kan beïnvloeden, in dit geval hun aandacht. Ze noemden dit enclothed cognition. Volgens Mair kan een sterke overtuiging over een kledingstuk krachtig genoeg zijn om de identiteit en het gevoel van de drager te beïnvloeden. Mair: “In die zin kan kleding helpen een selffulfilling prophecy te creëren. Dus als je bijvoorbeeld denkt dat je productiever bent in een blazer, voel je je productiever en kun je daadwerkelijk productiever zijn.”

Mode heeft dus effect op ons humeur en gedrag. Het interessante is dat we zelf kunnen bepalen wélk effect, stelt Dawnn Karen via Zoom. Karen werd door de Britse krant The Times uitgeroepen tot ’s werelds eerste modepsycholoog, ze is hoogleraar aan het Fashion Institute of Technology in New York en richtte in 2014 het online Fashion Psychology Institute op. “Vóór de pandemie kleedden mensen zich vooral voor iets of iemand anders: het weer, je werk, je partner. Doordat we de afgelopen tijd een periode van zelfreflectie hebben doorgemaakt en veelal thuis zijn geweest, kleden we ons nu veel meer aan de hand van interne factoren. Daardoor worden trends minder belangrijk en gaat mode meer over het gevoel dat het je geeft.”

Karen onderscheidt drie manieren waarop je kleding als psychologisch hulpmiddel kunt inzetten: stemmingsverbeterend kleden, illustratief kleden, en het herhalende garderobecomplex. De stemmingsverbeterende techniek is erop geënt kleding te dragen die je humeur oppept. Karen: “Ik noem dit ook wel dopamine dressing. Wanneer je je lievelingskleur, favoriete stof, patroon of kledingstuk draagt wordt er dopamine vrijgegeven in onze hersenen, je raakt gemotiveerd. Hierdoor voel je je niet alleen beter, maar groeit ook je zelfvertrouwen en productiviteit.”

Serotonine dressing

Bij illustratief kleden wordt mode gebruikt om je humeur uit te drukken en in stand te houden, en ervaar je meer balans. Karen noemt dit ook wel serotonine dressing , een verwijzing naar de neurotransmitter serotonine  die emotioneel evenwicht creëert en focus en rust geeft. Samen met dopamine is serotonine een van de “gelukshormonen”, een belangrijke chemische stof die in de hersenen wordt gemaakt.

“Deze vorm van kleden zagen we tijdens de opleving van de loungewear-trend; door de coronacrisis verloren we de controle over ons leven en die konden we voor een gedeelte terugwinnen via de monotone maar letterlijk ‘veilige’ kleding die we droegen.”

Wie de strategie van het herhalende garderobecomplex ten slotte inzet, draagt elke dag min of meer dezelfde outfit. Door eentonigheid in je dagelijkse kledingroutine minimaliseer je het aantal beslissingen dat je moet nemen en blijft je focus gespaard, waardoor je bij grote werkdruk productiever kunt zijn. Karen stelt dat dit ook gebeurde tijdens de lockdown. Ze associeert het voornamelijk met Silicon Valley-types, zoals wijlen Steve Jobs met zijn befaamde zwarte coltrui of Mark Zuckerberg in eeuwige grijze hoody en jeans.

Mode als medicijn

Naast modeprofessor is Dawnn Karen ook ‘kledingdokter’: ze schrijft  vanuit haar praktijk in New York mode-items voor als onderdeel van therapie aan klanten van over de hele wereld. “Ik raad mijn klanten aan om ’s ochtends voordat ze zich aankleden een moment van mindfulness te creëren: hoe voel je je op dat moment en hoe wíl je je voelen? Op basis van die vragen kies je ofwel voor stemmingsverbeterende of illustratieve kleding.

“Ik had ooit een zeer succesvolle ondernemer als klant, die zelfvertrouwen miste. Uit de therapeutische sessies bleek dat zijn lievelingskleur paars was, dat associeerde hij met positieve gebeurtenissen uit zijn jeugd. Het voorschrift werd een lavendelkleurig pak, wat hem een onmiddellijk gevoel van controle en kracht gaf.”

Karen biedt haar modeadviezen op maat aan. “Ik kijk in zo’n sessie niet alleen naar kleur, maar ook naar materialen en vormen die een bepaalde emotie oproepen. Met de juiste associaties kunnen mensen hun zelfvertrouwen terugwinnen.”

Overigens hebben bovengenoemde strategieën alleen zin als je kleding draagt die dicht bij je eigen stijl ligt. Volgens modepsycholoog en -journalist Camay Abraham moet je jezelf de vraag stellen of je outfit daadwerkelijk bij je persoonlijkheid past, of dat je de kledingstukken alleen draagt om een trend te volgen. “In dat laatste geval zul je op de lange termijn minder positieve effecten ervaren doordat er frictie bestaat tussen hoe je naar jezelf kijkt en wat je draagt.”

Uitbundige outfits

Terwijl de wereld steeds een beetje minder angstaanjagend wordt, grijpen we meer en meer naar uitbundige outfits. Na de donkerste dagen van de pandemie met loungewear in neutrale kleuren snakken we inmiddels naar een vleugje extravagantie; een trend die omschreven wordt als joy dressing, met opvallende prints, heldere kleuren en verrijkende details en volumes.

Met deze ontwikkeling hebben we volgens modejournalist Abraham meer dan ooit de behoefte aan kleding met een sterk fysieke component. “We hebben bijna anderhalf jaar vooral binnengezeten en de wereld eendimensionaal via onze schermen beleefd. Daarom neigen we nu naar kleding met voelbare texturen. Een goed voorbeeld is de zogenaamde puffy-trend, waarbij tops, jassen en schoenen als het ware een opgeblazen vorm krijgen.”

Maar zowel Karen, Mair en Abraham onderstrepen dat de ware kern van joy dressing enkel haar vruchten afwerpt als we kijken naar onze persoonlijkheid en de associaties die kleding op een individueel niveau oproept.

Abraham: “Alleen als een outfit goed voelt en in overeenstemming is met je persoonlijkheid, kan hij je zelfvertrouwen, je prestaties en je algemene stemming een zetje geven.” En dat is uiteindelijk de ultieme waarde van kleding en mode. Het is meer dan een weerspiegeling van je identiteit, want mode gaat er vooral over hoe je je voelt en hoe je je wíl voelen.