Kan Monica Lewinsky na haar tv-reeks ‘Impeachment’ de Clinton-demonen vaarwel zeggen? ‘De Clintons zijn lang niet zo groot nu als in de afgelopen twintig jaar van mijn leven’
Als producent van de tv-reeks Impeachment wil Monica Lewinsky (48) meester worden van haar eigen verhaal. Al meer dan twintig jaar is ze ‘that woman’, de vrouw die Bill Clinton bijna ten val bracht. ‘Ik wilde normaal behandeld worden.’
“Dit is zo bizar”, bleef Monica Lewinsky maar herhalen.
Ze probeerde zich een weg naar haar zitje te banen in een stampvolle zaal waar iedereen naar haar aandacht hengelde. Het was een warme avond in New York in juli, tijdens een kortstondige pandemiepauze voor de deltavariant toesloeg en de gevaccineerde elite van de stad zowat trilde van de energie. Niemand was in een eeuwigheid naar een feestje zoals dit geweest.
De gelegenheid was een vertoning en een receptie ter promotie van de FX-serie Impeachment, een nieuw seizoen van de reeks American Crime Story. De serie belicht de gebeurtenissen die leidden tot de afzettingsprocedure tegen president Bill Clinton (1998) vanuit het perspectief van de vrouwen die erbij betrokken waren. Lewinsky heeft uiteraard een belangrijke rol in het verhaal. En dat geldt ook voor Linda Tripp, de vriendin die haar affaire met de president naar buiten bracht. En voor Paula Jones, die Clinton beschuldigde van grensoverschrijdend seksueel gedrag. En in mindere mate voor Hillary Clinton. Maar Lewinsky is wel de enige die de reeks mee producet.
Lewinsky liet het vertoningsgedeelte van de avond aan zich voorbijgaan – ze voelde er weinig voor om samen met een zaal vol vreemden nog eens naar de meest vernederende episode uit haar leven te kijken, grapte ze – en verkoos een therapiesessie via het internet met haar therapeut. Maar naar de receptie achteraf wilde ze wel komen.
Die vond plaats in het restaurant Four Seasons – ooit een pleisterplaats voor bekend en machtig Manhattan, van wie er voor de gelegenheid een paar waren teruggekeerd naar hun oude stek.
Zo was er Tina Brown, de beroemde journaliste en redacteur die in 1999 het eerste interview met Hillary Clinton over de affaire publiceerde, in Talk Magazine, en die later opmerkte hoe charmant Lewinsky was geweest toen ze die avond gesproken hadden. Gay Talese, die, prikkend in een filet mignon, hardop tegenover zijn disgenoten opmerkte hoeveel magerder ze oogde. Calvin Trillin, nog zo’n vast onderdeel van de New Yorkse media-elite, ging staan toen de zaal Lewinsky onthaalde op een enthousiast applaus.
Nieuwe gezichten waren die van onder anderen Beanie Feldstein, die naast Lewinsky zat. Zij speelt de rol van Lewinsky in de tiendelige reeks en droeg maandenlang een exemplaar van haar autobiografie in haar rugzak mee. Niet ver daarvandaan zat Sarah Paulson, die zo overtuigend Tripp speelt in de reeks – haar imposante houding, de cadans van haar stem – dat ze Lewinsky soms flasbacks bezorgde.
Gevangenisstraf
Lewinsky was 22 toen ze een relatie met de president begon. De affaire duurde achttien maanden en speelde zich vooral in de Oval Office af, zelfs toen ze permanent naar het Pentagon werd overgeplaatst.
Impeachment begint op de dag waarop het allemaal in elkaar stortte: 16 januari 1998, toen de FBI haar in het winkelcentrum van Pentagon City oppakte. “Dat was de verschrikkelijkste dag van mijn leven, die op dat vlak kan wedijveren met de dag waarop het Starr-rapport (het rapport van onderzoeker Ken Starr over de seksuele relatie tussen Clinton en Lewinsky, red.) verscheen”, zegt Lewinsky. In de openingsscènes van de reeks zien we een jonge Lewinsky in sportkleren en lange kousen die naïef op Tripp aan het wachten is, de vrouw die zowat twintig uur aan stiekem opgenomen telefoongesprekken tussen hen aan de FBI had overgemaakt. De elf uren die daarop volgden, waarin Lewinsky in een hotelkamer in de buurt ondervraagd werd en bedreigd werd met een gevangenisstraf van 27 jaar, zouden haar leven voorgoed veranderen – en uiteraard uitgroeien tot een van de meest beklijvende politieke schandalen van onze tijd.
We weten allemaal wat erop volgde. Een pittig rapport van 160 pagina’s voor het Congres. Grapjes over orale seks op laatavondtelevisie, en een meerverkoop van sigaren. De impeachment-hoorzittingen. Een gehavende politieke nalatenschap. En een jonge stagiaire die er ooit van droomde forensisch psycholoog te worden van wie de identiteit ineens in steen gebeiteld leek: That Woman.
Sindsdien probeert Lewinsky zich heruit te vinden, lange tijd zonder veel succes. Er was de mislukte handtassenlijn. Een kortstondige passage in reality-tv. Verhuizing naar het buitenland. Zowat een decennium van zelf opgezochte stilte. Maar dat veranderde zachtjesaan in 2014, met een essay in Vanity Fair – waarin ze zich voornam ‘de baret te verbranden en de blauwe jurk te begraven’ en ‘een doel te geven aan haar verleden’. En vervolgens, een jaar later, een TED-talk over de publieke vernedering die ze onderging.
Samen vertelden die een nieuwe versie van haar verhaal op een moment dat de cultuur klaar leek om het te aanhoren – in een klimaat van groter bewustzijn omtrent machogedrag en trauma’s en een verfijnder kijk op de seksuele machtsdynamiek. “De wereld begreep haar perspectief”, zegt David Friend, haar redacteur bij Vanity Fair, waar ze af en toe bijdragen voor schrijft.
Sindsdien verdient ze haar kost onder meer met campagnes tegen pestgedrag en lezingen over het onderwerp. Ze heeft zich langzaam opgewerkt als producer, van onder meer een documentaire over publieke schaamte, die weldra uitkomt, en ze heeft net een productiefirma opgericht, met de toepasselijke naam Alt Ending.
Maar Impeachment, dat op 7 september in première ging, is het meest persoonlijke – en ongetwijfeld het belangrijkste – hoofdstuk in haar rehabilitatie. Het goede nieuws voor Lewinsky is dat ze deze keer zelf het verhaal kan vertellen. Het slechte nieuws is misschien wel dat ze de duisterste periode in haar leven opnieuw beleeft én die moet delen met ten minste één generatie die er toen niet bij was. Ze weet nog altijd niet goed hoe ze zich bij de hele affaire voelt.
En toch was ze daar, op de receptie, in het gezelschap van zovelen die ooit de spot met haar dreven en zich nog eens over hetzelfde drama wilden buigen waar zij al haar halve leven voorbij probeert te raken. Ze zag er gelukkig uit, glimlachend terwijl ze gedag zei tegen tientallen gasten, maar niettemin op haar hoede.
“Als je zoals ik een kolossale vergissing hebt begaan zo vroeg in je leven, en daardoor zo veel bent kwijtgeraakt, dan is het idee om opnieuw een vergissing te begaan verschrikkelijk”, vertelde ze me later. “Maar om vooruit te gaan, moet ik wel risico’s nemen. Ik moet dingen uitproberen. Ik moet blijven definiëren wie ik ben.”
Vijftig sollicitaties
Ik leerde Monica Lewinsky zeven jaar geleden kennen, toen ze zich klaarmaakte om opnieuw een stap buiten te wagen na tien jaar de spots te hebben vermeden. Ikzelf groeide op in het Clinton-tijdperk. Ik herinner me nog levendig hoe ik me als tiener samen met vrienden verkneukelde met het rapport van Starr – te jong om de complexiteiten van of de machtsdynamiek achter de affaire van de president met een jonge stagiaire te begrijpen, maar oud genoeg om te weten dat er iets was wat we niet fijn hoorden te vinden aan ‘that woman’ – degene over wie de president op een persconferentie kwaad ontkende er ooit “een seksuele relatie mee te hebben gehad”.
Toen ik Lewinsky verschillende jaren later leerde kennen, was ze 41, maar ontbeerde ze veel dingen die iemand van haar leeftijd misschien wel zou willen: een permanent verblijfsadres, een bron van inkomsten, een loopbaan, een eigen gezin. Terwijl de rest van de wereld – de Clintons, de nieuwsmedia, zelfs de andere betrokken vrouwen – de draad weer hadden opgepikt, leek zij wel vast te zitten in de tijd.
Niet dat ze het niet probeerde. In 2005 probeerde ze nog maar eens een nieuwe start te maken en verhuisde ze naar Londen om een diploma in de sociale psychologie te behalen. Ze hoopte erin te slagen opnieuw op “een normaal ontwikkelingsspoor terecht te komen”, zoals haar therapeut het verwoordde. “Ik wilde een job, ik wilde een echtgenoot, ik wilde kinderen”, zei ze. “Ik wilde normaal behandeld worden.”
Maar ze slaagde er nooit in te ontsnappen aan de schaduw die over haar naam hing. Na haar masterstudie verhuisde ze kortstondig naar Portland, Oregon, waar ze maar geen marketingbaan in de wacht kon slepen. “Ik heb zeker vijftig keer gesolliciteerd”, zei ze. En dus trok ze zich terug. Ze verhuisde naar Los Angeles, waar ze was opgegroeid, en was opnieuw afhankelijk van financiële steun van haar ouders. Ze deed vrijwilligerswerk, bracht tijd met vrienden door, en consulteerde allerhande specialisten inzake mentale gezondheid (ze werd na de gebeurtenissen van 1998 met posttraumatische stressstoornis gediagnosticeerd). Al die tijd wimpelde ze aanbiedingen af om geld te verdienen aan haar verhaal: televisie, boeken, toneelstukken, een graphic novel, en honderden interviews. (Bij de laatste telling waren er 128 rapsongs waarin haar naam voorkwam.)
Onlangs bevond ze zich opnieuw op een weg in de buurt van Pasadena die haar terugvoerde naar die doelloze tijd in L.A., toen ze lange afstanden met de auto reed om de tijd te verdrijven. “Het was een donkere, donkere tijd”, zei ze. “Ik had gewoon geen doel in het leven.”
In 2010 stapte Tyler Clementi, een student aan Rutgers University, uit het leven nadat zijn kamergenoot hem had gefilmd tijdens een intiem moment met een andere man. Lewinsky kende Clementi niet, maar haar moeder was diepbedroefd. Ze besefte later dat haar moeder “herbeleefde hoe ze naast me op bed zat ’s avonds en me verplichtte met de deur van de badkamer open te douchen”, uit angst dat ze zich van het leven zou beroven.
Lewinsky was toen al een poosje aan het nadenken over de impact van schaamte op de psyche. Tijdens haar master had ze geleerd over de effecten van trauma’s op de identiteit. Maar de reactie van haar moeder maakte iets urgenters in haar los. Ze dacht terug aan een gesprek dat ze met een professor had gevoerd – het ging erover dat er geen “alternatief narratief” voor haar verhaal was. Zou zij de geschikte persoon zijn om zich een weg naar buiten te schrijven?
Er bestaat geen perfecte formule om opnieuw meester te worden van je verhaal. Maar haar essay in Vanity Fair sloeg aan. Talkshowpresentator David Letterman zei dat het hem speet dat hij met haar had gelachen. Ze werd uitgenodigd om een TED-talk te geven, en daarna om te spreken op het Cannes Lions Festival. En niet om te praten over wat toen gebeurd was, maar wel over wat er nu gebeurde. Ze werd een katalysator voor een ruimere herinterpretatie van het verhaal van vrouwen die in die tijd aan de kant geschoven waren – kunstschaatsster Tonya Harding, zelfs Britney Spears – en die nu allemaal een bedachtzamer behandeling krijgen in film en op tv.
Het was slechts een kwestie van tijd voor Hollywood Lewinsky opnieuw zou ontdekken. In 2017 verwierf producent Ryan Murphy de rechten op A Vast Conspiracy, een bestseller van Jeffrey Toobin over het Clinton-schandaal. (Toobin belandde vorig jaar zelf in een schandaal – hij is niet betrokken bij de serie.)
Toen kwam #MeToo. Lewinsky, die altijd heeft volgehouden dat haar relatie met Clinton er een met wederzijdse toestemming was, schreef over de complexiteit van dat soort machtsdynamiek in een ander essay. (‘Machtsonevenwichten – en de mogelijkheid om er misbruik van te maken – bestaan zelfs als de seks met wederzijdse toestemming gebeurt’, schreef ze.) Het leek wel alsof overal de verdiensten van machtige mannen heronderzocht werden, alsook die van aan de schandpaal genagelde vrouwen.
Murphy kwam Lewinsky tegen op een feestje en zei tegen haar: “Niemand anders dan jij zou je verhaal mogen vertellen.” Hij vroeg haar aan boord te komen als producent. Ze zei dat ze veel liever zou hebben dat er gewoon geen tv-reeksen gemaakt werden. Maar als het hoe dan ook zou gebeuren – en als het niet Murphy was, dan zou het uiteindelijk iemand anders zijn – dan wilde ze erbij betrokken zijn. “Het is veel beter dit te beleven als je er deel van uitmaakt,” zei ze, “dan er wanhopig proberen achter te komen wat er in de reeks zit.”
Interview afbreken
Lewinsky besteedt haar tijd tegenwoordig ook aan andere projecten. Ze legt momenteel de laatste hand aan een documentaire die ze samen producet met regisseur Max Joseph, genaamd 15 Minutes of Shame, die volgende week bij HBO in première gaat. Ze werkt samen met producer Stacey Sher aan een serie die een literaire klassieker over seks en schaamte opnieuw tegen het licht houdt. In juni ondertekende ze een productiecontract met 20th Television.
Maar twee weken voor de première van Impeachment kreeg ze het benauwd. We zaten in haar appartement in Los Angeles, dat uitkijkt op de flats in Beverly Hills waar ze opgroeide. Ze droeg een T-shirt en jeans, haar haar zat in een slordig dotje, rondom brandden kaarsen en geurstokjes. Achter haar hing een afdruk van Ed Ruscha met het opschrift ‘Miracle’, een cadeau van een vriendin.
Die ochtend was haar posttraumatische stressstoornis weer opgelaaid. Ze wist niet wat het precies veroorzaakt had, maar het was al even komende. Eerder in de week had ze een fotoshoot voor dit artikel moeten doen. Nu zat ze met een reporter in huis, die haar vroeg het gesprek te mogen opnemen (je kunt je voorstellen hoe het voor haar aanvoelt om opgenomen te worden).
Het is onmogelijk de Monica Lewinsky van vandaag los te koppelen van wat 23 jaar geleden is gebeurd. Haar moeder, Marcia Lewis Straus, zei ooit dat de ervaringen van Lewinsky toen niets hebben veranderd aan wie ze in se is – “het sterke, wilskrachtige meisje” dat haar van alles kon overtuigen. Maar het heeft haar benadering van het leven veranderd: voorzichtig. Op haar hoede. Hevig beschermend over wat ze heeft opgebouwd.
De acteur Alan Cumming is met haar bevriend sinds ze in 2000 aan elkaar werden voorgesteld door een gemeenschappelijke vriend, in een tijd “dat ze voor mensen nog amper menselijk was”, zei hij. (Hij beschreef hoe als ze uit eten gingen, het meermaals gebeurde dat iemand over het tussenschot reikte om haar aan te raken.) “Als je je realiseert wat ze heeft meegemaakt, dan is het feit dat ze is wie ze is – een warme, lieve, hilarische, grappige persoon – best opmerkelijk.”
En het klopt. Als je meer dan een paar minuten met Lewinsky doorbrengt, besef je al snel dat ze veel slimmer, en grappiger – vaak met heel veel zelfspot – is dan haar wordt nagegeven. Ze is nog altijd voorzichtig, en bij momenten behoedzaam, maar ze is ook wat losser, wat zelfverzekerder, dan een paar jaar geleden.
‘Achterbakse teef’
Tegenwoordig gebruikt ze publiekelijk haar naam (of toch meestal). Ze heeft er geen probleem mee een interview af te breken – of van het podium te stappen – als het een richting uitgaat die haar niet aanstaat. Ze is voor het eerst financieel onafhankelijk; ze verdient haar kost door te produceren, lezingen te geven en met consultingopdrachten.
En ze kan lachen om dingen waarmee ze vroeger niet kon lachen. De Clintons, bijvoorbeeld. Toen ik in 2015 over haar schreef, trok Lewinsky zich abrupt terug nadat een kunstenaar die een portret van Bill Clinton geschilderd had in een interview had gezegd dat een ‘schaduw’ op zijn schilderij, dat in de National Portrait Gallery hing, naar de affaire verwees. Het speet haar zeer, zei ze, maar ze voelde zich te hard blootgesteld om door te gaan met het artikel.
Uiteindelijk kwam ze daarop terug.
Maar tijdens die namiddag onlangs, toen we een productiestudio binnenstapten en geconfronteerd werden met drie gigantische posters met het gezicht van Hillary Clinton – advertenties voor de Hulu-documentaire Hillary –, gniffelde ze. “Wel, dat is grappig”, zei ze. “Het heeft niet meer op dezelfde manier een impact op me, weet je wel”, zei ze later, toen ik vroeg hoe het aanvoelt om de Clintons op het nieuws te zien. “Ze zijn lang niet zo groot nu als in de afgelopen twintig jaar van mijn leven.”
En nota bene: ze stemde op Hillary Clinton in 2016.
Lewinsky was blij betrokken te zijn bij de manier waarop haar verhaal in Impeachment werd verteld, maar dat betekent niet dat ze het daarom ook aangenaam vond. Ze had vaak de assistentie van haar traumatherapeut via videoverbinding nodig als ze het scenario doorlas. Ze was geschokt toen ze tijdens de productie vorig jaar via haar uitgever vernam dat Tripp op sterven lag. (Het verraad van die vriendschap, zei ze, “is een scheur in mijn leven die nooit zal dichten”.)
Maar op bepaalde manieren was aan de serie werken ook een oefening in het versmelten van de fragmenten van haar identiteit – om erachter te komen, zoals ze het verwoordt, hoe je het verleden in het heden “integreert”.
Er is de fictionele Lewinsky, die die dag in het winkelcentrum het magazine Sassy koopt en Tripp helpt om een spreadsheet te maken van haar seksuele ontmoetingen met Clinton. En er is de echte Lewinsky, die te bang was om iets te kopen die dag en nooit zo’n spreadsheet maakte – al nam Tripp wel notities, zei ze.
Er was de jongere, hevigere Lewinsky, wier laatste woorden aan Tripp, zoals de eerste aflevering opvoert, “achterbakse teef” waren. En er is de Lewinsky van vandaag, die wilde dat haar voormalige vriendin genuanceerd geportretteerd werd, en die tijdens het auteursoverleg liever niet inging op de dynamiek tussen de Clintons. (“Ik vond dat wat ongepast.”)
Slipje
Er is Lewinsky de producent, die over zowat alles advies gaf, gaande van de dialoog tot de kleding, zegt Brad Simpson, een executive producer, en die – ondanks de vraag van de makers om de serie niet om seks te laten draaien – erop aandrong het beruchte moment op te nemen toen ze haar slip aan de president toonde (ook al vindt ze het tenenkrommend). “Ik vond gewoon dat het niet mocht ontbreken”, zei ze.
En er is Lewinsky de mens, die zichzelf eraan moet blijven herinneren dat dit een “dramatisering” is, en dat het mogelijk is een reeks over het verleden te maken en toch vooruit te kijken. Al vraagt ze zich af: zal het haar ooit lukken er niet meer over te praten? En wat met ons? “De realiteit is dat dit verhaal al twintig jaar deel uitmaakt van de collectieve conversatie, en terwijl ik evolueer, terwijl de wereld evolueert, het ook andere betekenissen krijgt”, zei ze, terwijl ze door het verkeer van Santa Monica laveerde op weg naar de pier, voor een wandeling op het strand.
“Ik weet het dus niet”, zei ze. “Het kan de laatste keer zijn. Ik hoop dat het de laatste keer is. Maar ik heb geen idee.”
Lees ook
Geselecteerd door de redactie