Na "Pano" over falende milieucontroles: minstens één anonieme getuige meldt zich bij Audit Vlaanderen

In Pano getuigden verschillende milieu-inspecteurs gisteren anoniem. Ze vertelden dat het niet altijd mogelijk is om de vervuiling bij bedrijven goed te controleren, door personeelsbesparingen en een gebrek aan prioriteit. Volgens de inspecteurs was er ook sprake van beïnvloeding door hun leidinggevende, onder andere in het dossier van de PFOS-vervuiling door chemiebedrijf 3M in Zwijndrecht. 

Minstens een van die getuigen heeft zich nu ook gemeld bij Audit Vlaanderen, verneemt onze redactie. Klokkenluiders die zich melden bij Audit Vlaanderen zijn beschermd tegen tuchtsancties, ontslag of een andere vorm van openlijke of verdoken sanctie. Dat geldt dus ook voor deze getuige. 

Pano sprak voor de reportage met een tiental bronnen binnen het Departement Omgeving, dat onderdeel is van de Vlaamse administratie. Het departement laat weten dat de reportage hen "geraakt heeft". "Indien praktijken van obstructie van handhaving plaatsvonden, is dat schokkend en onaanvaardbaar", klinkt het. 

Het departement wil nu nagaan of deze "aantijgingen op waarheid berusten". "Klokkenluiders zien we niet als deel van het probleem, maar als deel van de oplossing", zegt de administratie. "We gaan kritische vragen niet uit de weg. Ongetwijfeld zijn er nog verdere verbeterpunten, daarin investeren we continu." 

De getuigenissen in de reportage gaan over de afgelopen vijftien jaar. In die periode waren achtereenvolgens Kris Peeters (CD&V), Hilde Crevits (CD&V), Joke Schauvliege (CD&V) en ook kort Koen Van den Heuvel (CD&V) Vlaams minister van Leefmilieu. Op dit moment bekleedt Zuhal Demir (N-VA) die positie. 

Joke Schauvliege (CD&V) was minister van Leefmilieu van 2009 tot 2019. Ze is heel duidelijk: er is nooit invloed geweest vanuit haar kabinet naar de milieu-inspectie. Volgens Schauvliege werkte de inspectie volledig autonoom. Over de personeelsbesparingen zegt de voormalige minister dat ze het regeerakkoord uitvoerde, wat een besparing van 6 procent vastlegde voor alle administraties. Volgens Schauvliege werd er echter "met mate en selectief bespaard op milieuhandhaving", al kon niet iedereen die met pensioen ging worden vervangen binnen de dienst. 

“Ik heb als minister nooit  economie boven gezondheid of milieu gezet", zegt Schauvliege. Ze wenst nu haar volle medewerking te verlenen aan de onderzoekscommissie in het Vlaams Parlement. "Ik roep de bronnen uit de Pano-reportage op om uit de anonimiteit te treden en al hun informatie te delen met de onderzoekscommissie zodat de rotte appels uit het systeem gaan en zodat alle mogelijke fouten die gemaakt zijn kunnen blootgelegd worden", klinkt het. 

Ook haar voorganger op Leefmilieu, huidig Vlaams vice-ministerpresident Hilde Crevits (CD&V), wil dat klokkenluiders zich melden. "Alle inspectiediensten in Vlaanderen moeten in volle autonomie hun controles kunnen doen", zegt Crevits. 

"Als inspecteurs het gevoel hebben dat dit niet het geval is, moeten ze daarmee naar de bevoegde instanties stappen. Vlaanderen beschikt over een onafhankelijke interne auditdienst en er is een efficiënte klokkenluidersregeling om ambtenaren te beschermen die misbruiken willen aanklagen."

Vlaams minister-president Jan Jambon (N-VA) en minister van Omgeving Zuhal Demir (N-VA) treden Crevits daarin bij: "Anonieme verklaringen, daar kunnen we niet veel mee. Maar er zijn systemen binnen de Vlaamse administratie om malversaties kenbaar te maken. En dan wordt dat op het bot onderzocht", zegt Jambon. 

Als er effectief sprake is van beïnvloeding van milieu-inspecteurs door hun leidinggevende, noemt Demir dat "totaal onaanvaardbaar". "Dat kan niet, dat is zelfs obstructie. Dat kan zelfs een misdrijf zijn. Ik roep die anonieme getuigen dan ook op om formeel een klacht in te dienen." 

Ook de voorzitter van de Vlaamse onderzoekscommissie over PFOS  Hannes Anaf (Vooruit) reageerde vanmorgen. "Wie wist wat wanneer? Dat wil de onderzoekscommissie nagaan", zegt hij in "De ochtend" op Radio 1.

"Dan is dit is een nieuw element", klinkt het over de Pano-reportage. Anaf noemt de getuigenissen van de milieu-inspecteurs "hallucinant". "Ik zou het heel erg appreciëren als de mensen die de moed hadden om te getuigen in de Pano-reportage, dezelfde moed aan de dag leggen om in de onderzoekscommissie te komen getuigen", vraagt Anaf. 

"Als er effectief van bovenuit aan de milieuinspectie werd aangegeven: ga niet controleren bij bepaalde bedrijven, is dat absoluut relevant voor ons onderzoek", zegt Anaf. "We weten dat er in de administratie veel topambtenaren zitten met een politieke kleur. Maar op zich zou dat niet mogen uitmaken. Als dat in dit geval wel zo is, moeten we dat zeker ernstig nemen." 

Volgens Anaf zal ook de leidinggevende van het Departement Omgeving, Peter Cabus, "wellicht" gehoord worden in de onderzoekscommissie. "Tegen eind januari moeten we de puzzel echt kunnen leggen en ook kijken wie verantwoordelijk is", klinkt het. 

Vanuit de oppositie reageert ook Vlaams Parlementslid Mieke Schauvliege (Groen). Volgens Mieke Schauvliege, die ook in de PFOS-onderzoekscommissie zetelt, laat de Vlaamse regering "de industrie doen". "Toezicht en handhaving van milieuregels draaien vandaag vierkant. Tot vandaag wordt er gesneden in het aantal omgevingsinspecteurs.  Je kunt niet een milieubeleid voeren en tegelijkertijd snoeien in de toezicht en handhaving ervan", zegt ze. 

Mieke Schauvliege vraagt zich ook af "of het niet stilaan tijd wordt om de politieke beslissing over vergunningen op te heffen". Over zulke vergunningen zou een onafhankelijke administratie misschien beter kunnen oordelen, klinkt het. "Een ambtelijke afweging op basis van duidelijke richtlijnen en normen biedt meer garantie op gelijke behandeling van iedereen. Want politieke inmenging is schering en inslag, blijkt uit de Pano-reportage." Groen botst al maanden met de huidige minister van Omgeving Zuhal Demir (N-VA) over de vergunning van gascentrales. 

Ook de fractieleider van de PVDA in het Vlaams Parlement en lid van de onderzoekscommissie, Jos D'Haese, reageerde via Twitter. Hij noemt de "politieke verantwoordelijkheid in de PFOS-affaire verpletterend". 

"Wij beschikken slechts over twee milieu-ambtenaren", klaagt de burgemeester van Zwijndrecht André Van de Vyver (Groen) aan. "De Vlaamse regering moet investeren in dat soort dingen, in plaats van te besparen", zegt hij. "Dat geldt niet enkel voor de chemische sector en grote bedrijven, maar voor alle niveaus." 

Bekijk hier de volledige Pano-reportage "Omgeving verwaarloosd":