Direct naar artikelinhoud
Belangrijk nieuwsGezondheid

Groeiende zorgen bij wetenschappers: langdurig gebruik paracetamol tijdens zwangerschap kan ongeboren kind schaden

Groeiende zorgen bij wetenschappers: langdurig gebruik paracetamol tijdens zwangerschap kan ongeboren kind schaden
Beeld Getty Images

Zwangere vrouwen moeten terughoudend zijn met het gebruik van paracetamol. Er zijn steeds meer aanwijzingen dat paracetamol de ontwikkeling van het ongeboren kind kan schaden, vooral als aanstaande moeders de pijnstiller langer dan twee weken slikken. 

Dat schrijft een groep van 91 artsen en wetenschappers uit de hele wereld in het vakblad Nature Reviews Endocrinology. Zij analyseerden al het onderzoek van de afgelopen 25 jaar, van lab- en dierstudies tot tientallen studies bij meer dan 350.000 zwangere vrouwen en hun kinderen. Ze concluderen dat langdurig gebruik van paracetamol mogelijk een twee keer zo grote kans geeft op neurologische ontwikkelingsstoornissen, met de sterkste aanwijzingen voor adhd. Meisjes lijken eerder in de puberteit te komen als hun moeder tijdens de zwangerschap vaak paracetamol heeft geslikt, jongens lopen meer risico op genitale afwijkingen (onder andere niet ingedaalde zaadballen) en (daardoor) op vruchtbaarheidsproblemen later in het leven.

Bij incidenteel gebruik lijken de mogelijke risico’s beperkt, benadrukte de Deense onderzoeksleider David Kristensen deze week op een persconferentie. Maar wereldwijd slikt de helft van de vrouwen paracetamol tijdens de zwangerschap. Door dat massale gebruik kan een heel klein risico toch bij een aanzienlijk aantal kinderen problemen veroorzaken, zei hij. 

Terughoudend

Over het algemeen zijn vrouwen terughoudend met het gebruik van medicijnen tijdens de zwangerschap, maar paracetamol wordt vaak achteloos gebruikt, zonder belangrijke medische aanleiding, aldus Kristensen. Het idee bestaat kennelijk dat de risico’s van het middel, vrij verkrijgbaar in drogist en supermarkt, verwaarloosbaar zijn. ‘Wij willen vrouwen niet verontrusten, maar ze moeten zich realiseren dat paracetamol een medicijn is, met mogelijke bijwerkingen. Dát is onze belangrijkste boodschap: stop en denk na.’

In de bijsluiter van paracetamol staat dat er geen overtuigend bewijs is voor schadelijke effecten maar dat zwangeren het middel zo kort mogelijk, in een zo laag mogelijke dosering moeten gebruiken. Op de vraag of er een ondergrens is, een veilige dosis, moeten de onderzoekers het antwoord schuldig blijven. Dat heeft te maken met de manco’s van veel studies, die elkaar bovendien tegenspreken. Vaak moesten vrouwen achteraf aangeven hoeveel paracetamol ze hadden gebruikt, met grote kans op onzorgvuldigheden.

Risico's

De laatste jaren wordt er preciezer gemeten en neemt het bewijs toe, zei de Amerikaanse hoogleraar epidemiologie Shanna Swan tijdens de persconferentie. Zo is in recente studies na de geboorte de hoeveelheid paracetamol gemeten in navelstrengbloed of in het vruchtwater. ‘Wat we vinden is vrij consistent, in alle typen onderzoek. Het lijkt erop dat we die risico’s eerder hebben onderschat.’ Er blijkt sprake van een samenhang tussen dosis en gevolg: de risico’s voor het kind in het latere leven nemen toe naarmate hun moeders meer paracetamol hebben gebruikt. Langdurig gebruik (langer dan twee weken) lijkt vooral schadelijk vanaf het einde van het eerste trimester (drie maanden zwangerschap).

Alarmerende signalen

De wetenschappers erkennen dat het onderzoek nog beperkingen kent, maar ze vinden dat ze, ondanks de onzekerheden, in actie moeten komen. Er zijn meer dan genoeg alarmerende signalen, schrijven ze: ‘Niets doen kan serieuze gevolgen hebben.’ Het wordt steeds duidelijker, staat in hun gezamenlijke artikel, dat paracetamol, dat door de placenta heendringt, de hormoonhuishouding van het ongeboren kind kan verstoren, met uiteenlopende gevolgen. ‘Laten we niet wachten op het definitieve bewijs dat een bepaalde stof kinderen schade toebrengt.’

Probleem is dat er geen alternatief is. Het gebruik van ontstekingsremmers zoals ibuprofen wordt, vooral in de laatste fase van de zwangerschap, afgeraden omdat er een verband is aangetoond met onder meer een tekort aan vruchtwater. Het is onverstandig om pijn en vooral koorts tijdens de zwangerschap niet aan te pakken, omdat ook daarmee risico’s kunnen ontstaan voor het ongeboren kind. ‘Het is zoeken naar een balans’, erkennen de onderzoekers. Als een pijnstillend of koortsverlagend middel echt nodig is, blijft paracetamol toch de veiligste keus, meent Agnes Kant van het Nederlandse bijwerkingencentrum Lareb, mits voorzichtig gebruikt.

De groep internationale wetenschappers roept op tot extra onderzoek om de risico’s van paracetamol exacter in kaart te brengen.