Drie jaar na de dood van Jozef Chovanec start vandaag de reconstructie, maar wat is precies de bedoeling daarvan?

Om 9 uur start op de luchthaven van Charleroi de reconstructie in de zaak rond Jozef Chovanec. De 38-jarige Slowaakse man stierf eind februari nadat hij van een vliegtuig werd gehaald en hardhandig werd aangepakt door de politie in een cel op de luchthaven. De zaak barstte los in de zomer van vorig jaar toen camerabeelden van die hardhandige politieaanpak in de cel opdoken.

De onderzoeksrechter vond een reconstructie eerst niet nodig maar de kamer van inbeschuldigingstelling vond van wel, en dus is er vandaag pas - ruim drie jaar na zijn dood - de reconstructie (al heeft corona ook voor uitstel gezorgd). Maar wat gebeurt er in zo'n reconstructie? Wie is er allemaal bij betrokken? En vooral: wat is er precies de bedoeling van?

Om 9 uur gaat de reconstructie van start. De hele fatale avond van 24 februari 2018 wordt opnieuw "in scène gezet". De betrokken agenten maar ook getuigen moeten tot in detail nabootsen hoe ze Jozef Chovanec die avond van het vliegtuig haalden en naar een cel brachten. Maar ook de interventie in de cel wordt minutieus nagebootst. Ze moeten nadoen wat ze toen deden. Vandaag zou het deel worden nagebootst vanaf het moment dat Jozef Chovanec op de luchthaven aankomt, tot en met hij van het vliegtuig wordt gehaald. Morgen zou er gefocust worden op de interventies in de cel, door politie en ambulanceteam.

Tijdens de reconstructie kunnen de speurders van het onderzoek - maar ook deskundigen zoals wetsdokters - de betrokken agenten eventueel onderbreken en vragen stellen. Hun handelingen worden vergeleken met wat in de beelden te zien is, maar ook met wat ze nadien verklaard hebben (want niet van alle momenten die avond zijn beelden). De reconstructie wordt gefilmd en duurt twee dagen. Er zijn meer dan 100 mensen bij betrokken, vooral om alles in goede banen te leiden. De pers is uiteraard niet uitgenodigd op de reconstructie want ze behoort tot het "geheim van het onderzoek".

Alle betrokkenen moeten zich melden aan een tent op de parking van de luchthaven van Charleroi. Daar werd ook een pop naartoe gebracht, die moet het lichaam van Chovanec voorstellen. 

"Al de betrokkenen hebben ooit apart van elkaar verklaringen afgelegd op een of ander politiebureau, nu gaan ze voor het eerst geconfronteerd worden met elkaar", zegt Ann Van de Steen bij haar aankomst. Zij is de advocate van de weduwe van Chovanec. "Ik hoop dat iedereen het achterste van hun tong laat zien." 

Lennert Dierickx, advocaat van de familie Chovanec vult aan. "Er is ook geen geluid bij de camerabeelden, dus het is belangrijk om te weten wat er gezegd is (...) Ook zijn er bepaalde momenten waar geen beelden van zijn."

Ruim drie jaar na zijn dood is er in het onderzoek nog altijd geen duidelijkheid over de doodsoorzaak van Jozef Chovanec. Op de ondertussen alombekende beelden is te zien hoe Chovanec symptomen vertoont van het "Excited Delirium Syndrome". Hij bonkte zijn hoofd tot bloedens toe op de celdeur. Maar op de beelden is ook te zien hoe agenten de man hardhandig in bedwang proberen te houden, door onder meer een kwartier op hem te zitten. 

Maar liep Chovanec door het bonken op de deur een dodelijk hersenletsel op? Of is het vooral de hardhandige politieaanpak die leidde tot zijn dood? Daar zijn veel rapporten over in het onderzoek, maar duidelijkheid is er in geen geval. De reconstructie is het sluitstuk van het onderzoek en moet finaal dus meer inzicht geven over de doodsoorzaak en bijgevolg ook op de vraag: is er iemand verantwoordelijk voor de dood van Chovanec? En zoja, wie dan? 

"Wij hebben ons standpunt over wat er gebeurd is", aldus Lennert Dierickx. "Maar wij komen hier met een open vizier." 

Ook Alexandre Wilmotte, de advocaat van twee van de betrokken agenten (waaronder diegene die de hitlergroet bracht), hoopt vooral dat de reconstructie meer duidelijkheid zal brengen. Maar wat hem betreft treft de politie geen schuld aan de dood van Jozef Chovanec. "De politiemensen wilden vooral helpen en moesten reageren op iemand met een aandoening waar ze niet voor waren opgeleid (...) Op dit moment is er geen enkel rapport dat aantoont dat er een andere verantwoordelijkheid is dan die van meneer Chovanec zelf", aldus Wilmotte. De advocaat stelt zich wel vragen bij het handelen van het ambulanceteam dat ter plekke kwam.

De reconstructie maakt deel uit van het nog lopende onderzoek, en zou een laatste poging moeten zijn om duidelijkheid te geven over wie verantwoordelijk is voor de dood van Chovanec. Bij het afsluiten van het onderzoek kan de onderzoeksrechter een verdachte(n) of verantwoordelijke(n) naar voren schuiven, maar dat hoeft zo niet te zijn. 

Wanneer het onderzoek klaar is, maakt de onderzoeksrechter het over aan het parket. Dat kan beslissen om de persoon die naar voren werd geschoven te vervolgen. Maar ook als de onderzoeksrechter niemand "aanduidde", kan het parket toch beslissen dat het iemand voor de rechter wil brengen. Het parket kan ook beslissen om niemand te vervolgen.

Als het parket beslist iemand of meerdere mensen voor de rechter te brengen moet het dossier eerst nog naar de raadkamer. Die moet finaal beslissen over een zogeheten "doorverwijzing", of de verdachten zich dus daadwerkelijk voor de strafrechtbank moeten verantwoorden. U leest het: er zijn op dit moment geen verdachten, het is ook niet zeker dat die er komen, dus het is nog veel te vroeg om al over een "mogelijk proces" te spreken.

Waarover gaat de zaak-Chovanec? Bekijk het hier in 1 minuut: