Veerle De Vos/VRT

"Sorry, uitverkocht!" Begint de Brexit zijn tol te eisen in het Verenigd Koninkrijk?

Lege winkelrekken, ellenlange rijen aan tankstations, restaurants en cafés die hun klanten moeten teleurstellen: wat is er aan de hand in het Verenigd Koninkrijk? De Britse regering verschuilt zich achter de coronapandemie, maar houdt dat wel steek? Of begint de Brexit toch zijn tol te eisen?

Januari 2021. Noord-Ieren die naar de supermarkt gaan, vinden er steeds meer lege rekken. "Tijdelijk uit voorraad", lezen ze. Kort daarvoor is het Verenigd Koninkrijk definitief uit de Europese Unie gestapt. Maar de wereld is ook in de greep van een coronapandemie. Ligt het aan de Brexit? Aan corona? Een combinatie van de twee? De meningen zijn verdeeld. 

Augustus 2021. Een opvallend bericht vanuit het Verenigd Koninkrijk. De Amerikaanse fastfoodketen McDonalds past in Engeland, Schotland en Wales haar menu aan, uit noodzaak. In de 1.250 vestigingen zijn voortaan geen milkshakes en drankjes in flesjes meer te krijgen. Ze worden gewoon niet meer geleverd.

Eerder die maand zat ook Nando's met de handen in het haar. De restaurantketen, gespecialiseerd in gemarineerde kipgerechten, kwam zonder kip te zitten en moest prompt 50 restaurants in het land sluiten.

September 2021. Nog meer onheilspellend nieuws van over het Kanaal. In verschillende cafés dreigt de tapkraan op te drogen. Cafés krijgen geen of minder bier aangeleverd en proberen samen met de brouwerijen het euvel zo snel mogelijk te verhelpen zodat de bier minnende Brit op zijn wenken bediend kan blijven worden.

En het houdt maar niet op. Al enkele dagen staan er ellenlange files aan Britse tankstations. Wie zijn tank wil vullen, moet aan een speurtocht beginnen: ofwel zijn tankstations volledig dicht, ofwel komt er uit slechts een aantal van de pompen brandstof.

Sommige tankstations zijn al dagenlang niet meer aangevuld. Wanneer er nieuwe brandstof zal zijn? De uitbaters hebben er zelf het raden naar. Beelden en getuigenissen van gefrustreerde automobilisten, taxichauffeurs en anderen op zoek naar brandstof waaien over het Kanaal. Er durft al eens een woordenwisseling of geduw en getrek ontstaan. Een fraai schouwspel is het niet.

Beluister een reportage van VRT NWS-journaliste Veerle De Vos vanuit Londen ("De ochtend" 30/9/21):

En ook nu nog loop je in veel supermarkten of voedingswinkels in Engeland, Schotland en Wales tussen lege winkelrekken. Vooral aan groenten en fruit is er een tekort, maar ook aan vleeswaren en een heleboel andere producten. Het is eigenlijk al weken zo. En niet dat het product er morgen of binnen een paar dagen weer zal liggen. Soms kan het weken duren, waarschuwen de winkeliers hun klanten. 

Veerle De Vos/VRT

Handen tekort

Wat is er toch aan de hand in het Verenigd Koninkrijk? Lijdt het land meer dan andere onder de economische gevolgen van de coronapandemie? Of is al het onheil dat door de tegenstanders van de Brexit voorspeld werd, dan toch aan het uitkomen? Is de Brexit de Britten langzaamaan aan het versmachten?

Om te beginnen: de lege winkelrekken, restaurantuitbaters die niet meer aan hun producten raken, de brandstofcrisis, ..., het is niet dat het Verenigd Koninkrijk een tekort heeft aan al die goederen. Neen, zo goed als alle problemen zijn terug te brengen tot een gebrek aan arbeidskrachten. Grofweg in twee domeinen: bij de verwerking en het transport van goederen.

Neem nu de oogst van groenten en fruit. Veel boerderijen vinden amper plukkers. De voorbije maanden werd duidelijk dat groenten en fruit op het veld lagen te rotten, omdat er niet genoeg handen zijn om ze te oogsten. Een job die tot voor kort vooral door buitenlanders werd gedaan, die tijdelijk in het VK kwamen werken.

Ook aan slagers is al enige tijd een tekort. Varkenskwekers krijgen duizenden varkens niet geslacht omdat er niet genoeg slagers zijn om al dat vlees te verwerken. Volgens de sector zouden zo'n 120.000 varkens dringend geslacht moeten worden. Winkeluitbaters overwegen zelfs om varkensvlees uit de EU te kopen, omdat het goedkoper is en de binnenlandse leveringen uitblijven. De sector waarschuwt echter dat dat de doodsteek zou kunnen zijn voor veel varkenskwekers.

Hetzelfde geldt voor de pluimveekwekers. Met Kerstmis dat stilletjes aan de horizon komt piepen, geen opbeurende gedachte voor wie een traditionele maaltijd op tafel wil. Wie gaat al die kalkoenen slachten en verwerken?

VRT

Raken de groenten en fruit wel geoogst en het vee geslacht, dan blijft de vraag of ze wel vers genoeg in de winkelrekken belanden. Want het Verenigd Koninkrijk heeft ook - en vooral - een tekort aan vrachtwagenchauffeurs. Het is de belangrijkste oorzaak van de lege winkelrekken en lege tankstations, van het bier, de kip of de milkshakes die niet geleverd worden.

Brexit? Yes, Sir! No, Sir!

Is dat enorme tekort aan arbeidskrachten een gevolg van de Brexit? Zeker wat de vrachtwagenchauffeurs betreft, niet helemaal. Het Verenigd Koninkrijk kampt bijvoorbeeld al veel langer met een groot tekort aan vrachtwagenchauffeurs. Ook in de Europese Unie is er overigens een tekort, ook in ons land.

De coronapandemie heeft het probleem nog vergroot. Vrachtwagenchauffeurs, maar ook andere tijdelijke arbeiders waren een hele tijd niet meer welkom vanwege het risico op een verdere verspreiding van het virus of besloten zelf om in eigen land te blijven.

Maar toen kwam de Brexit en die heeft een einde gemaakt aan het vrije verkeer van personen tussen de Europese Unie en het Verenigd Koninkrijk. En de Britse regering heeft het al die tijdelijke werkkrachten vervolgens niet bepaald gemakkelijk gemaakt om terug naar het Verenigd Koninkrijk te keren. Ze voerde namelijk heel snel een eigen immigratiesysteem met punten in. Simpelweg een korte tijd in het VK komen werken, zit er zonder werkvisum niet meer in. 

Druppel op een hete plaat

De huidige crisis toont vooral aan hoe sterk de Britse economie afhankelijk is van buitenlandse arbeidskrachten. De Britse regering kan dan wel zeggen dat bedrijven na de Brexit meer Brits personeel moeten opleiden, maar dat neemt tijd in beslag. En willen de Britten wel al dat vaak minder betaalde werk verrichten?

De Britse regering hoopt de brandstofcrisis nu op te lossen door zo'n 150 militairen in te zetten om met tankwagens rond te rijden. Maar dat lijkt een druppel op een hete plaat. Anderzijds wil de regering 5.000 werkvergunningen verschaffen aan buitenlandse chauffeurs om de tankstations en winkels te bevoorraden. Daarnaast zouden nog eens 5.000 werkvergunningen klaar liggen voor plukkers en andere tijdelijke arbeidskrachten waar dringend nood aan is. Ook dat zal niet genoeg zijn. Vorige maand liet de sector nog verstaan dat er nood is aan zeker 100.000 extra chauffeurs om aan de Britse noden te voldoen.

Bovendien staan buitenlandse chauffeurs die vroeger in het VK rondreden, tegenwoordig niet meer te springen om terug te keren. Dat komt omdat – bijvoorbeeld in Polen – de lonen in eigen land intussen sterk gestegen zijn en werken in het VK hen niet zozeer een veel beter leven oplevert. Maar ook trots speelt mee, getuigen Oost-Europese truckers. We moesten weg uit het VK, we waren niet langer welkom, hoor je her en der, maar nu moeten we ineens voor drie maanden terugkeren om het probleem voor Kerstmis op te lossen. Ze bedanken voor de eer.

"Het is een verdomde nachtmerrie!" Bekijk enkele opvallende beelden over de brandstofcrisis in het Verenigd Koninkrijk ("Het Journaal" 27/9/21):

Videospeler inladen...

Nog erger vermeden?

De Brexit heeft dus zeker niet alle bevoorradingsproblemen veroorzaakt, maar leidde er wel toe dat ze alleen nog maar groter werden. Critici verwijten de Britse regering dat ze dat niet wil erkennen, dat ze zich verschuilt achter de pandemie. En de oplossingen die de regering naar voren schuift, lossen het probleem enkel op korte termijn op, klinkt het. 

Tijdelijk oplapwerk, zonder langetermijnvisie. Want lege winkelrekken en files aan de tankstations leveren opvallende televisiebeelden op, maar ook andere gevolgen van de Brexit worden stilaan duidelijk. Britse bedrijven die veel exporteren, bijvoorbeeld, hebben het moeilijk. 

Toch had het nog veel erger kunnen zijn. De Britse regering heeft niet voor niets beslist om de controles op producten uit de Europese Unie met nog eens 9 maanden uit te stellen. Ook de eigen certificaten, een garantie op kwaliteitsvolle producten in de winkelrekken, zijn nog niet ingevoerd. Zo is erger vermeden, maar tegelijk verhult dat getalm de - mogelijk nog grotere - gevolgen van de Brexit.

Vele Britten krijgen het niet over hun lippen, dat de Brexit deze bizarre situaties mee heeft veroorzaakt. Zeker niet diegenen die tijdens het Brexitreferendum in 2016 voor de Brexit stemden. Of ze geven het schoorvoetend toe, maar zouden met deze kennis op dezelfde manier stemmen. "Je moet nu eenmaal een paar eieren breken om een omelet te bakken."

Maar ook de Britse bevolking zelf deelt in de schuld. Paniekaankopen, hamsteren, het is een fenomeen dat wij Belgen ons herinneren van de beginperiode van de pandemie. De Britten zijn er nauwelijks mee opgehouden. Of zoals een Brit aan een tankstation het zegt (beluister de radioreportage elders in dit artikel): "Ik denk dat iedereen een beetje schuld op zich moet nemen. Maar sommigen meer dan anderen."

Meest gelezen