De gasprijs blokkeren zoals in Frankrijk, kan dat ook bij ons?
Nu de energieprijzen maar blijven stijgen, heeft de Franse regering ervoor gekozen om de gasprijs tot april te blokkeren. Een forse maatregel die onmiddellijk de vraag oproept: kan en moet dat hier ook? Als het aan de PS ligt wel, maar experten trekken toch eens een wenkbrauw op.
1. Wat heeft Frankrijk precies beslist?
In heel Europa breken politici zich het hoofd over maatregelen om de energieprijzen betaalbaar te houden voor de consumenten. In Frankrijk kiezen ze voor de radicale aanpak: de gasprijs wordt er tot april gewoon geblokkeerd. De regering verlaagt ook de belasting op elektriciteit, waardoor de prijsstijging ook daar beperkt zou moeten blijven.
In Frankrijk krijgen de meest kwetsbare huishoudens ook ondersteuning om hun energiefacturen te betalen - bij ons is dat het sociaal tarief - en krijgen 5,8 miljoen gezinnen ook een eenmalige energiecheque van 100 euro. De Franse overheid wil dat alles betalen door de extra fiscale inkomsten die gepaard gaan met de stijging van de gasprijs.
2. Ligt het idee van een prijsplafond ook bij onze politici op tafel?
Minister van Binnenlandse Zaken Annelies Verlinden (CD&V) toonde zich in "De ochtend" op Radio 1 niet bijster enthousiast over de Franse blokkering van de prijzen. "Dat Franse mechanisme kunnen we niet per se hier gebruiken", wuifde ze de vraag weg.
Maar PS-voorzitter Paul Magnette kwam vanochtend bij RTBF met vrijwel dezelfde voorstellen: naast de handhaving van het uitgebreide sociaal tarief wil hij ook een forfaitaire korting van 100 euro op alle energiefacturen én een plafonnering van de energieprijzen. "We moeten kijken wat de reële productiekosten zijn en ervoor zorgen dat de leveranciers niet met een overdreven winstmarge factureren."
We moeten kijken wat de reële productiekosten zijn en ervoor zorgen dat de leveranciers niet met een overdreven winstmarge factureren
Ook hij wil dat trouwens ten dele financieren met de hogere inkomsten van btw en accijnzen op de energiefactuur.
(Lees verder onder de foto)
3. Tiens, de energieprijzen blokkeren, hebben we dat niet al eens eerder gedaan?
Inderdaad: nog geen 10 jaar geleden, in 2012, beslisten toenmalig economieminister Johan Vande Lanotte (Vooruit) en staatssecretaris voor Energie Melchior Wathelet (cdH) al eens om de energieprijzen in ons land tijdelijk te plafonneren.
Die maatregel kwam er toen wel binnen een enigszins andere context: de energieprijzen in ons land stegen toen een pak sneller in ons land dan in de buurlanden, waardoor het gevoel heerste dat de Belgische energiegebruiker werd "uitgemolken".
Het argument over een "onevenwicht" is vandaag niet aan de orde: de huidige prijsstijgingen zijn overal in Europa een bezorgdheid. Die hebben te maken met een combinatie van factoren: de beperkte gevulde gasvoorraden in Europa, de grote vraag naar aardgas in Azië, de beperktere gasleveringen via pijpleidingen en de stijgende CO2-prijzen.
4. Maar het kan dus wel?
Experten op de energiemarkt zeggen dat het technisch gezien wel degelijk mogelijk is voor de regering om dat te beslissen. Energieregulator CREG beaamt dat er zowel in de Elektriciteitswet als in de Gaswet een mogelijkheid is voorzien om maximumprijzen op te leggen. De eindverantwoordelijkheid ligt daarvoor bij de minister van Economie.
"Maar er is wel een wezenlijk verschil tussen de Franse energiemarkt en de onze", legt professor Ronnie Belmans uit, die CEO is van het onderzoekscentrum Energyville van de KU Leuven. "Bij is ons die markt volledig vrijgemaakt. In Frankrijk zijn 2 van de grootste energiebedrijven, EDF en Engie, voor een deel in handen van de staat. Dus daar is een beslissing om de prijzen te blokkeren in feite een beslissing van de aandeelhouder."
In Frankrijk zijn 2 van de grootste energiebedrijven voor een deel in handen van de staat. Dus daar is een beslissing om de prijzen te blokkeren in feite een beslissing van de aandeelhouder
EDF (Luminus) en Engie (Electrabel) zijn ook de grootste energiespelers in ons land. "Wij hebben al onze hendels in grote energiebedrijven verkocht", zegt Belmans. "Daar is niets mis mee, maar dan moet je de markt ook zijn werk laten doen."
5. Welk effect zou een prijsplafond hebben?
In de praktijk zou een nieuwe plafonnering grote gevolgen kunnen hebben als de kosten ervan op de energieleveranciers worden afgewenteld, legt Dirk Van Evercooren uit, de topman van de Organisatie voor Duurzame Energie (ODE). "Een bruut plafond zou bepaalde energieleveranciers naar het failliet duwen."
"Dan zou een kleinere speler bijvoorbeeld gas moeten kopen op de internationale markten en vervolgens moeten verkopen aan die vastgeklikte prijs", beaamt Belmans. "Ik veronderstel dat er dan koppen zullen rollen."
Het opleggen van eender welke vorm van prijsregulering zal zonder twijfel een impact hebben op de leveranciers en mogelijk een nieuwe consolidatiegolf veroorzaken
Dat denken ze ook bij de CREG. "Het opleggen van eender welke vorm van prijsregulering zal zonder twijfel een impact hebben op de leveranciers en mogelijk een nieuwe consolidatiegolf veroorzaken, met een negatieve impact op de concurrentie", klinkt het daar. In mensentaal: kleine spelers zullen worden opgeslokt door grotere, waardoor er op het einde van de rit minder overblijven.
Volgens Van Evercooren kan de politiek natuurlijk ook een prijsplafond opleggen en vervolgens het verschil met de marktprijs bijpassen voor de energieleveranciers. "Maar dan krijg je eigenlijk wat vandaag al bestaat: het sociaal tarief. De leveranciers schieten die lagere prijs voor kwetsbare gezinnen voor en worden nadien bijgepast door de overheid."