‘Tomaten, appels, vlees. Het is allemaal zoveel lekkerder als het zonder ‘brol’ geproduceerd is’

“Die chocomousse, dat was een mond-orgasme. Ik kan er niet over zwijgen”, zegt Louis De Jaeger aan de telefoon. Het is laat op zaterdagavond en de Bruggeling rijdt na een dag filmen van Nederland naar België. Een bio-meeneemdiner onderweg illustreert waar hij naartoe wil met zijn boek We eten ons dood: hoe we met onze landbouw de wereld kunnen redden. “De tomaten, de appels, het vlees. Het is allemaal zoveel lekkerder wanneer het zonder ‘brol’ geproduceerd is.”

Dat stelt landschapsontwerper De Jaeger, die voor zijn boek ook met chemieproducent Bayer sprak, niet met een ideologische insteek maar als deel van zijn lastige zoektocht naar hoe een minder milieu-belastende landbouw er echt kan uitzien. “We moeten stoppen met boeren of Monsanto bashen”, luidt een van zijn conclusies.

Met eerdere initiatieven zoals de burgercampagne ByeByeGrass, zijn strijd tegen de gemillimeterde pelouse, een voorzet tot meer nachttreinen en de grootste boomplantactie ooit bewees De Jaeger al dat hij ingewikkelde besognes tot bij een groot publiek krijgt. De eigenaars van lapjes gras die de boel de boel lieten en nu dolenthousiast zijn over al die vlinders en bloemen, zijn niet te tellen. En ook The Biggest Tree Plant, waar je boombonnen als cadeau voor geliefden kunt kopen, draait als een tierelier.

Nu komt daar een voedselrevolutie bij?

“Dat hoop ik. Ik broed op plannen voor een #ByeByePesticides-campagne. Mensen moeten dringend weten dat hun eten vol gif zit en op een manier gemaakt wordt die hun gezondheid, de bodem en de boeren kapot maakt. Als je dat beseft, word je vanzelf opstandig. Tegen 2035 zou de Vlaamse landbouw pesticidenvrij moeten zijn.”

Met een titel als We eten ons dood trekt u zeker de aandacht. Maar u overdrijft er toch mee?

“Ik giet een complex probleem in een populistische boodschap omdat ik een kritische massa wakker wil schudden. Wie mijn boek leest, zal merken dat er geen zwart-witte antwoorden zijn. Maar wat uit mijn gesprekken met gezondheids- en landbouwonderzoekers en boeren overeind blijft, is dat er een enorm probleem is met de grote hoeveelheden chemische producten in onze landbouw.”

Pesticiden zitten in zoveel producten en het is niet aan te tonen dat wat in ons voedsel terecht komt rechtstreeks de gezondheid schaadt. 

“Dat klopt. Maar willen we echt eten waar vergif op wordt gespoten? Het is ook zo dat veel boeren nadat ze pesticiden spoten barstende koppijn hebben. Ook impotentie en vruchtbaarheidsproblemen duiken vaak op bij hen. Wij hebben allemaal pesticiden in ons lichaam. Daarvan is geweten dat ze al bij lage dosissen een resem aan ziektes kunnen veroorzaken. Die stoffen verstoren ook de natuurlijke evenwichten in de bodem, waardoor die steeds meer uitgeput raakt. Geschat wordt dat we nog zo’n zestig jaar aan landbouw kunnen doen. Daarna zal alle leven uit de bodem verdwenen zijn. Zo overdreven is mijn titel dus niet.”

Wat vertelt u de stedeling die weinig middelen en mentale ruimte heeft om alleen bij de bioboer te gaan shoppen?

“Dat ik dat heel goed begrijp. Je kunt discussiëren over intensieve landbouw of agro-ecologische landbouw tot je blauw ziet. Het is vooral noodzakelijk dat alle landbouw wat meer mét in plaats van tegen de natuur in gaat werken. En dat de overheid gezonder voedsel voor iedereen betaalbaar maakt. Nu blijven we erg vernielende praktijken subsidiëren. Maar aan die vermoeide stadsmens zou ik vertellen over de ‘wortel-darmconnectie”.”

De wat?

“Een gezonde bodem zit vol microscopisch kleine beestjes. Die maken voedselproductie mogelijk. Maar pesticiden, kunstmest en ploegen vernielen dat ecosysteem. Wie denkt: ‘Dat kan mij weinig schelen want de rekken van de Lidl liggen vol’, moet weten dat er een direct verband is tussen die beestjes in de bodem en die in ons lichaam. In ons microbioom zitten miljarden niet-menselijke organismen die onder andere onze spijsvertering mogelijk maken. Hoe meer schimmeldoders boeren inzetten, hoe meer wij die eten en de levensnoodzakelijke schimmels in onze darmflora ten onder gaan. We kunnen ons lichaam dus maar gezond houden als we de bodem gezond houden.”

U schrijft ook over uw wanhoop en woede over boeren die veel te weinig voor hun waar krijgen. Hoe wordt u niet zwartgallig?

“Ik heb het einde al omarmd (lacht). We zitten op een boot richting vernieling. Maar ik wil wel alles doen wat ik kan. Voor mij is dat zoveel mogelijk hectaren verduurzamen. Misschien behoud ik temidden van de klimaatcrisis, de ellende bij boeren en het cynisme bij machthebbers mijn optimisme intact omdat herstel mijn job is. Met mijn landschapsbureau help ik grond- of tuineigenaars om dode, ongezonde lappen land om te toveren tot robuuste, kerngezonde en toekomstbestendige natuur die barst van leven. Niets voelt hoopgevender dan een halve woestenij zien veranderen in een weelderig stuk eetbare natuur. De herstelkracht en opties die de natuur biedt zijn enorm.”

Wat bedoelt u met eetbare natuur?

“Voedselbossen. Zonet zijn we voor een nieuwe documentaire gaan filmen in een voedselbos van een boer die hazelnoten produceert. Daar kun je bloem, koekjes, olie, melk, choco mee maken. Ondertussen put je de grond veel minder uit dan bij graanoogsten die je om het jaar opnieuw moet zaaien. En een bos is een klimaatbuffer in plaats van een bron van CO₂ zoals het intensieve ploegen in de klassieke landbouw.”

Voedselbossen kunnen toch onze bevolking niet voeden?

“Nee. En ik geloof ook niet dat je mensen en bedrijven tot enorme omwentelingen kunt pushen. Maar ik ben fan van de sluipmethode. Mochten we 1 procent van het graanmeel in onder andere pasta en brood vervangen door notenmeel uit voedselbossen, zou dat enorm veel meer bomen en CO₂-opslag betekenen. Een netwerk van voedselbossen zou Vlaanderen deugd doen. Ik heb mijn idee bij de overheid ingediend.”

En?

“Nog geen reactie (lacht). Maar ondertussen komen er steeds meer bij. We hoeven echt niet te wachten op de politiek.”

Nochtans voelen velen zich machteloos omdat degenen die aan de knoppen zitten niet schakelen.

“Die frustraties herken ik. Maar mensen beseffen best dat gevestigde belangen er alles aan doen om het bestaande systeem niet te veranderen omdat zij er groot profijt uithalen. De Boerenbond wint erbij als boeren niet al te zelfbedruipend zijn en leningen aangaan bij haar bank KBC, als ze werken met aan hen gelieerde boekhoudkantoren en veevoederbedrijven. Ook bij Nestlé, Unilever, Coca-Cola hoor ik dat duurzaam er enkel komt als het eerst goedkoper is. Onze voedselproductie zit vast in die vernielende vicieuze cirkel. Verandering moet van ons komen.

“In Wallonië is er trouwens een agro-ecologische revolutie aan de gang. Dat kan hier ook als de consument op tafel klopt en zegt ‘Weg met de pesticidetomaten die naar water smaken en waar boeren nauwelijks aan verdienen’. In een Italiaans dorpje is één man er zelfs in geslaagd pesticidenvrij voedsel te garanderen.”

Wallonië heeft meer ruimte. En zonder pesticiden gaan er toch te veel oogsten mislukken?

“Vlaanderen heeft meer ruimte dan je denkt. Nu gaat 60 procent van de landoppervlakte naar voedergewassen voor vee dat we voor een groot deel weer uitvoeren. Dat is de meest inefficiënte manier om land in voedsel om te zetten. En de kwekers zijn radeloos omdat ze een veel te lage prijs krijgen.

“In de de agro-ecologie, waarbij een kerngezonde bodem centraal staat, bewijzen boeren dat pesticiden niet hoeven en dat je niet per se meer land nodig hebt. Maar ik pleit niet voor bruuske veranderingen. Je hebt een overgangsperiode nodig waarin boeren tot 2035 tijd en steun krijgen om een en ander te verbeteren. Veel landbouwers zijn vragende partij maar zitten vast in het huidige wurgsysteem.”

En wij kunnen hen helpen? 

“Precies. Daarom geef ik concrete tips. Gooi je fitnessabonnement in de vuilbak en ga met je fiets je boodschappen doen bij boeren of op markten. Zo schakel je enorm veel ketens in het distributiesysteem die veel geld en energie kosten uit, blijf je fit en kun je een verbond smeden met boeren. Of nog radicaler, word zelf een boer. Het kan een heerlijke job zijn. En zij zijn de sleutel tot het voortbestaan van onze planeet.”