Meer dan vijf jaar getalm: hoe Operatie Zero kostbare tijd verloor

Er zijn “ernstige aanwijzingen van het witwassen van geld voortkomend uit georganiseerde misdaad en/of oplichting en/of ernstige en georganiseerde fiscale fraude waarbij bijzonder ingewikkelde mechanismen of procedés van internationale omvang worden aangewend”.

Dat staat zwart op wit als eindconclusie in een document van 22 bladzijden van de Cel voor Financiële Informatieverwerking (CFI) uit februari 2013 dat De Morgen kon inkijken.

‘Al sinds 2008 bezig’  

In dat document stelt de CFI vast dat wat de Servische voetbalmakelaar Dejan Veljkovic aangeeft bij de Belgische belastingen erg verschilt van zijn reële inkomsten. Zo zou de in ons land wonende makelaar in 2011 slechts 28.403,27 euro verdiend hebben – een loon betaald door Euro-African Consultancy, een vennootschap waarvan toenmalig Lokeren-voorzitter Roger Lambrecht bestuurder was. Maar via een geldcarrousel en het inschakelen van allerlei tussenrekeningen verdient Veljkovic veel hogere sommen, die hij gedeeltelijk in cash afhaalt. In de periode 2011-2012 gaat het over meer dan één miljoen euro, voor het grootste deel bij een Dexia-filiaal in Genk. Dat maakt daar volgens onze informatie melding van aan de CFI.

Dat wil huidig secretaris-generaal van de CFI Kris Meskens bevestigen noch ontkennen. “Wat ik wel kan vertellen, is dat alle meldingen die wij krijgen uit de financiële wereld afkomstig zijn. Dat kan gaan over banken, maar ook over notarissen, geldtransportbedrijven, accountants en zelfs casino’s. Omwille van onze onafhankelijkheid komen deze meldingen nooit van politie of parket. Jaarlijks krijgen we zo’n 30.000 meldingen binnen, die allemaal onder de loep worden genomen. 27.000 daarvan worden zonder gevolg geklasseerd, 3.000 meldingen worden verder onderzocht. We proberen binnen de drie maanden een gedetailleerd rapport op te stellen, dat dan wordt doorgespeeld aan het parket. Dat beslist volledig autonoom wat ermee moet gebeuren.”

Volgens dat eerste rapport uit 2013 is het “opmerkelijk” dat de commissies op Belgische transfers voor de in België actieve Veljkovic “via vennootschappen in fiscale paradijzen passeren”. De CFI uit in het document dan ook het vermoeden dat een van Veljkovic’ vennootschappen “specifiek werd opgericht om de inkomsten uit zijn activiteiten als spelersmakelaar te verbergen”. Het feit dat Veljkovic veelvuldig grote sommen contant geld opneemt, wijst volgens de CFI op zwart geld en witwassen. Nog volgens de Cel is Veljkovic al minstens sinds 2008 met deze praktijken bezig: op het moment van het rapport dus al zo’n vijf jaar.

Een andere naam die in het rapport van de CFI genoemd wordt, is die van advocaat Laurent Denis, de man die al voor zijn aandeel in de zaak-Ye – alias de gokchinees – werd veroordeeld tot één jaar cel met uitstel. Maar toch blijkt uit het rapport dat hij zich alweer zou bezighouden met schimmige zaken. Op zijn derdenrekening – een rekening die een advocaat enkel mag gebruiken voor zijn professionele activiteiten – ziet de CFI heel wat verdachte transacties: miljoenen euro’s die daarop worden gestort door voetbalclubs uit binnen- en buitenland, gevolgd door geldopnames in contanten voor een totaal van 1,4 miljoen euro.

Ook al matchfixing

Alhoewel het merendeel van het document over fiscale fraude gaat, bevat het ook een korte maar opmerkelijke passage over matchfixing in 2011. Volgens “niet-concrete politionele informatie” zou Veljkovic “ervan verdacht worden om bij een wedstrijd tussen Lokeren en Lierse enkele spelers van beide clubs te hebben benaderd om het resultaat te beïnvloeden”.

Mogelijk wordt daarbij verwezen naar de match tussen beide clubs op 14 maart 2011, op de voorlaatste speeldag van de competitie. Uitploeg Lierse wist in die wedstrijd een punt te pakken na een 1-1-gelijkspel, en dat ondanks het feit dat het bijna de volledige tweede helft na een rode kaart met een man minder moest spelen. Samen met het gelijkspel tegen Club Brugge op de laatste speeldag volstaat dat voor Lierse om Eupen een puntje voor te blijven en niet naar de tweede afdeling te zakken. Zowel Peter Maes als Ivan Leko, die later allebei in Operatie Zero veelvuldig zullen genoemd worden, zijn op dat moment actief bij Lokeren. Maes als coach, Leko als speler.

In 2012 al namen genoemd

Het CFI-document dateert van 15 februari 2013. Toch zou het nog bijna vijf jaar duren voordat Operatie Zero, het grootschalige onderzoek naar fraude in het voetbal, van start zou gaan. Dat is op zijn minst opvallend. Ook al omdat het niet de eerste keer was dat de naam van Veljkovic  met fraude in verband werd gebracht. Een half jaar voor het CFI-rapport van 2013, op 28 augustus 2012, stelde de federale gerechtelijke politie in Brussel al een proces-verbaal op basis van “verschillende bronnen” op. Die bronnen hadden het over “meerdere personen, actief in het nationaal voetbalmilieu” die betrokken zouden zijn bij fiscale fraude en het witwassen van geld.

Ze noemen ook namen, die in het proces-verbaal terechtkomen. Het gaat om makelaar Veljkovic, Anderlecht-manager Herman Van Holsbeeck, de beginnende makelaar Mogi Bayat en Lokeren-coach Peter Maes. Volgens de niet met naam genoemde bronnen hebben Van Holsbeeck en Veljkovic zich op illegale wijze bij verschillende transfers van Anderlecht verrijkt. In het proces-verbaal staat dat Veljkovic daarbij gebruik zou hebben gemaakt van “de diensten van een zekere Arnaud Bayat, bijgenaamd Mogi Bayat”. Ook toenmalig Lokeren-trainer Peter Maes zou, met de hulp van Veljkovic, veel verdiend hebben aan transfers en daardoor “in grote weelde leven”.

Het pv maakt expliciet melding van drie transfers – die van Milan Jovanovic, Jonathan Legear en Gohi Bi Cyriac – waarbij bepaalde bedragen in het zwart betaald zouden zijn en een deel aan Van Holsbeeck zou teruggestort zijn. De eerste twee transfers werden geregeld door Veljkovic, de laatste door Bayat. Jovanovic tekende op 2 augustus 2011 voor twee jaar bij Anderlecht. Hij kwam over van Liverpool, waar hij niet wist door te breken. Paars-wit zou 800.000 euro hebben neergeteld voor de Servische spits. Aanvaller Jonathan Legear vertrok enkele weken later voor 4,5 miljoen euro van Anderlecht naar het Tsjetsjeense Grozny. De Ivoriaan Gohi Bi Cyriac tot slot maakte in de zomer van 2012 de overstap van Standard naar Anderlecht voor 2 miljoen euro. Dat waren althans de bedragen die in de media opdoken.

Herman Van Holsbeeck ontkent in een telefonische reactie met klem dat hij hierbij betrokken is. “Dat is totaal onjuist. Ik heb zelfs geen weet van dat pv en ik ben hierover ook niet ondervraagd. Ik ga verder geen commentaar geven over Operatie Zero en ik zal me voor de rechtbank ten volle verdedigen. Ik heb alle vertrouwen in justitie.”

Het is opvallend dat ook dit proces-verbaal uit 2012, net als het document van de CFI uit 2013, heel wat sleutelfiguren van wat later Operatie Zero zou worden, al noemt. Er staat slechts één naam in het proces-verbaal die later niet meer zal opduiken in het onderzoek: die van een Brussels-Griekse restauranthouder die als zaakwaarnemer van spelers ook illegale commissies op transfers zou opgestreken hebben. De reden waarom de man later niet meer in het onderzoek zal opduiken, is dat hij in 2014 overlijdt: twee jaar na het proces-verbaal, maar drie jaar voordat Operatie Zero van start zou gaan.

Want ondanks het proces-verbaal uit 2012 en het CFI-rapport uit 2013 wordt er geen concrete actie ondernomen. Dat stelt de CFI ook vast. In juni 2015 stuurt ze een brief naar het federaal parket. Daarin wordt in herinnering gebracht dat er “ernstige aanwijzingen van witwassen zijn” en dat er intussen bijkomende informatie is verzameld. Die gaat onder meer over het gebruiken van fictieve scoutingsopdrachten om geld wit te wassen. Ook hier kon de CFI niet accurater zijn. Het was een techniek de Veljkovic de jaren daarna bij zowat alle clubs in eerste klasse zou blijven toepassen en waarbij hij meer dan 30 miljoen euro aan het zicht van de Belgische fiscus zou onttrekken.

Enkele maanden later, in november 2015, volgt een nieuwe brief van de CFI, weer met vermelding van “ernstige aanwijzingen” en “aanvullende informatie”. Maar alweer zonder veel gevolg.

De CFI geeft niet op. In april 2017 volgt opnieuw een brief, met opnieuw dezelfde formuleringen: “ernstige aanwijzingen” en “aanvullende informatie”. Daarin is sprake van verschillende recente verdachte verrichtingen op Veljkovic’ rekeningen. Zo wordt er tussen begin 2015 en september 2016 in totaal 178.960 euro op zijn persoonlijke rekening gestort. En op 4 oktober 2016 haalt hij 200.000 euro van de rekening van zijn vader Branko, waarop hij een volmacht heeft.

In de aanvullende informatie van april 2017 duikt voor het eerst ook de naam van een scheidsrechter op: Sébastien Delferière, sinds 2009 actief in de Belgische hoogste klasse en in 2015, 2016 en 2017 door de Pro League tot scheidsrechter van het jaar verkozen.

‘Vragen bij de efficiëntie’

Opnieuw lijkt de informatie van de CFI weinig in gang te zetten. Hetzelfde lot is een nieuwe brief in juni 2017 beschoren. In totaal trok de CFI dus vijf keer aan de alarmbel, zonder veel resultaat.

Eind 2013 stak toenmalig CFI-voorzitter Jean-Claude Delepière zijn frustratie niet onder stoelen of banken toen hij voor de Kamercommissie Financiën verscheen. “De CFI heeft de afgelopen twintig jaar voor 22,2 miljard euro aan fraudezaken doorgespeeld aan het gerecht, maar er is slechts voor 1,1 miljard euro aan veroordelingen gekomen. Wij sporen op en sturen dat door naar justitie. Vijftien jaar later is er verjaring en is er van veroordeling geen sprake. We stellen ons vragen bij de efficiëntie.”

Maar enkele maanden na het vijfde CFI-document, in oktober 2017, schiet de Centrale Dienst voor de Bestrijding van Corruptie (CDBC) van de federale politie in actie. De cel ‘sportfraude’ van die dienst werd door verschillende mensen over fraude, matchfixing en omkoping in het Belgische voetbal getipt. Onder anderen door ex-Standard-voorzitter Roland Duchâtelet, zo vernam De Morgen. “Dat klopt”, bevestigt Duchâtelet. “Het is te zeggen, ik ben daar al in 2014 langs geweest. Ik heb herhaaldelijk bij justitie aangeklopt om een aantal dingen te melden. De eerste keer al in 2004 in de zaak-Ye. Maar er gebeurt altijd zo weinig mee. Onze justitie is gewoon niet voorzien op dit soort grote zaken. Het is wel goed voor eenvoudige zaken als burenruzies, maar complexe financiële dossiers: daarvoor ontbreekt het aan efficiëntie. Ook onze ingewikkelde staatsstructuur helpt niet echt.”

Deze meldingen, gecombineerd met berichten in de pers over mogelijke malversaties in de voetbalwereld én de vraag van Europol om meer aandacht te besteden aan matchfixing, doen de CDBC besluiten om de CFI-meldingen van naderbij te bekijken. De CDBC speelt vervolgens een rapport door aan het federaal parket.

Dat onderneemt dan toch actie. Eind 2017, meer dan vijf jaar na het eerste proces-verbaal over Veljkovic en co., gaat Operatie Zero van start. Zonder hoge verwachtingen, daarom wordt er gekozen voor de naam Zero. Maar de Tongerse onderzoeksrechter Joris Raskin, een echte voetbalkenner, bijt er zich in vast. De speurders vragen al snel om telefoontaps te mogen doen. Ze krijgen die toestemming op 10 januari 2018 en gaan er een week later mee van start. Het afluisteren van de gesprekken van Veljkovic levert snel resultaat op: de makelaar praat aan de telefoon honderduit over fictieve scoutingsopdrachten, zwart geld, en de betrokkenheid van Bayat en Van Holsbeeck. Ook verschillende van zijn gesprekspartners, zoals scheidsrechter Sébastien Delferière, lijken zichzelf aan de galg te praten.

‘Wet is intussen veranderd’

Na enkele maanden is het de speurders al duidelijk dat Operatie Zero een bom onder het Belgische voetbal is, met verschillende clubs die rechtstreeks of onrechtstreeks betrokken zijn bij fraude. Die bom barst ook publiekelijk op 10 oktober 2018 als er gelijktijdig 44 huiszoekingen plaatsvinden, onder meer bij KRC Genk, Club Brugge, RSC Anderlecht, Lokeren en Standard Luik. Onder anderen Veljkovic, Bayat, Denis, Leko, Maes en Delferière worden in verdenking gesteld.

Maar de vraag blijft: waarom verstreek er meer dan vijf jaar tussen het eerste proces-verbaal en de start van Operatie Zero – intussen ook bekend als Propere Handen? 

“Ik kan niet ingaan op dit specifieke dossier”, zegt Kris Meskens van de CFI. “Ik kan wel in algemene termen uitleggen hoe de procedure werkt. Nadat wij een melding hebben gekregen van een bank of een andere speler in de financiële wereld gaan wij aan de slag. Wij stellen een verslag op met een gedetailleerde analyse. Dat proberen we binnen de drie maanden te doen. En dan is het inderdaad aan het parket om er al dan niet iets mee te doen. Ik weet dat de vroegere voorzitter vaak gefrustreerd was omdat dit nogal traag vooruitging. En misschien was dat toen zo. Maar intussen is de wet veranderd, waardoor de interactie met parket en politie veel beter loopt.”

Er speelt ook nog iets anders, zegt Meskens. “De CFI kan sneller schakelen omdat we enkel over aanwijzingen moeten beschikken om onderzoek te voeren. De lat bij het parket ligt natuurlijk hoger. Zij hebben een veel hogere bewijslast en moeten specifieke procedures volgen, waarbij de rechten van de beklaagden niet geschonden mogen worden. En dus is het logisch dat dat wat langer duurt. Acht à negen jaar is geen uitzondering voordat een zaak helemaal behandeld is door het gerecht en er een definitieve veroordeling volgt.”

Maar in het geval van Operatie Zero dreigt het veel langer te gaan duren. We zijn nu al bijna negen jaar na de eerste CFI-melding, en er ligt nog geen vordering. “Dat eerste pv uit 2012 zegt ons niets”, zegt Eric Van Duyse, woordvoerder bij het federaal parket. “En ook over die eerste brieven van de CFI kan ik niks zeggen. Het federaal parket is in actie gekomen in 2017. Wij werken sowieso pas in tweede lijn: we nemen een zaak over van een lokaal parket indien dat aangewezen is. De opstart van Operatie Zero toont aan dat de informatie-uitwisseling werkt. Het is uiteraard onmogelijk alle informatie van onderzoekscapaciteit te voorzien. Daarin moet door alle parketten geprioriteerd worden.”

Het onderzoek is intussen wel afgerond. Binnenkort zal duidelijk worden wie vervolging in deze zaak riskeert. Allicht zullen meer dan vijftig mensen voor de raadkamer moeten verschijnen, die op haar beurt zal beslissen wie zich voor de correctionele rechtbank moet verantwoorden.

Spijtoptant krijgt lichte straf

Eén man kent zijn straf al: Dejan Veljkovic. De intussen 50-jarige makelaar werd spijtoptant. In ruil voor informatie over zijn eigen praktijken en die van tientallen anderen in de voetbalwereld krijgt hij vijf jaar met uitstel en een voorwaardelijke boete van 80.000 euro. Daarnaast is er de verbeurdverklaring van alle illegaal verworven geld. Volgens zijn advocaat Kris Luyckx komt dat neer op 4 miljoen euro.

Spijtoptant Veljkovic wordt nu door zijn advocaten en door sommige commentatoren als de redder van het vaderlandse voetbal voorgesteld, maar die eer komt dus veel meer toe aan de analisten van de CFI. Zij hebben al in 2013 de hele witwascarrousel van Veljkovic blootgelegd. Als het parket sneller aan de slag was gegaan met hun informatie, dan was er heel wat minder geld witgewassen én een geval van matchfixing vermeden. Want begin 2018 zou Veljkovic nog als tussenpersoon optreden om de wedstrijd tussen KV Mechelen en Waasland-Beveren op 11 maart te manipuleren. 

KV Mechelen, waar Veljkovic kind aan huis was, zat in degradatiegevaar. Uiteindelijk zou Malinwa de wedstrijd winnen. Toch degradeerde het.