Alexander Schallenberg, de handpop van Sebastian Kurz die zijn kanseliersstoel warm houdt in Oostenrijk

"Zelfs op het dieptepunt van zijn carrière, weet Kurz de fundamenten te leggen van zijn comeback", schrijft de Duitse krant Die Zeit. En daar lijkt de laatste stap van Kurz inderdaad op. Onder druk van zijn coalitiepartner, de Groenen, doet Kurz exact wat ze van hem verwachten: een stap opzij zetten. Voor de groenen volstond het Kurz te vervangen door "een ongeschonden kandidaat met een vlekkeloos parcours." 

Dat de coalitiepartner zich tevreden stelt met dit uiterst doorzichtig  manoeuvre, is op zich zeer opmerkelijk. Na de verkiezingen van 2019 - toen ook al doorspekt met schandalen en corruptie - profileerden de Groenen zich immers als de partij van de propere handen. Maar halfweg de legislatuur de macht behouden, vinden de Groenen uiteindelijk belangrijker. 

En zo kan Kurz' handpop de stoel warm houden voor de man die door geen beschuldiging of half bewijs echt omver te blazen valt. Dat Kurz fractieleider blijft en voorzitter van de ÖVP: het bewijst dat hij de touwtjes sterk in handen wil houden. Klaar voor de terugkeer.

Het was in 2016 dat Sebastian Kurz de Oostenrijkse politiek door elkaar schudde. In dat jaar verovert hij de voorzittersstoel van de ÖVP, de christendemocraten voor wie hij op dat moment minister van Buitenlandse Zaken is. Zijn doel: de ingeslapen stoffige partij wakker schudden. Hij doet dat door de partij om te vormen tot "Team Kurz, de Volkspartij", inclusief nieuwe kleuren. Het oude zwart moet plaats ruimen voor een lichter blauw.

Als hij de verkiezingen zou winnen, zou hij Oostenrijk veranderen. Maar dat zou met een andere coalitiepartner moeten. Op een intermezzo rond de eeuwwisseling na, werd Oostenrijk altijd bestuurd door een coalitie van de conservatieve ÖVP met de sociaal-democraten van de SPÖ. Gewoon verder doen, zou niets opleveren en zijn succes was gebaseerd op verandering. De peilingen indachtig, zou dat alleen met de uiterst-rechtse FPÖ kunnen. Een nieuw "Haider-tijdperk".

En dat gebeurde ook: Kurz won de verkiezingen, FPÖ deed het ook goed, de nieuwe regering stond er verbluffend snel. Met zijn 31 werd Kurz meteen de jongste regeringsleider in Europa. En anderhalf jaar later lag zijn regering er ook verbluffend snel. Gestruikeld over een schandaal: het Ibizaschandaal.

Na een campagne vol schandalen, slaagde Kurz erin de verkiezingen met de vingers in de neus te winnen. De partij stond zelfs op een zucht van de absolute meerderheid. Een nieuwe coalitie vormen met de FPÖ leek onmogelijk - te hard geplaagd door schandalen. Met de SPÖ waren de relaties te slecht. Dus bleef er weinig anders over dan een coalitie met de Groenen. 

Het werd een verstandshuwelijk, niet meer dan dat. Gebaseerd op twee simpele principes: beide mogen scoren op hun eigen domein: de groenen krijgen alles wat met klimaat en milieu te maken heeft, de ÖVP van Kurz mag zijn gang gaan op veiligheid en migratie. Dat de regering van twee zo tegengestelde partners zelfs corruptiebeschuldigingen tegen het gezicht van die regering Sebastian Kurz overleeft, kan je enkel vanuit die optiek verklaren. 

Schallenberg mag vanaf nu officieel de honneurs waarnemen, Kurz blijft de feitelijke leider, de schaduwkanselier. Want Schallenberg is trouw en Kurz blijft fractieleider en voorzitter van de ÖVP.

Rond de twee regeringen Kurz hangt constant een walm van corruptie en schandalen, met het Ibizaschandaal als hoogtepunt. Hoewel de hoofdrol in die affaire weggelegd was voor uiterst-rechtse partner, de FPÖ.

Het was dé video van 2019 in het Alpenland: een duidelijk beschonken Strache, op dat moment leider van de radicaal-rechtse FPÖ en vicekanselier, hangt in een zetel van zijn vakantiewoning op Ibiza, in het gezelschap van een andere FPÖ-topper. Dat alles speelt zich af aan de vooravond van de verkiezingen in 2017, op het moment dat het ernaar uitziet dat de FPÖ in de regering kan belanden.

Een blonde dame doet zich voor als nicht van een rijke Rus. Strache laat zich helemaal gaan: "Jij koopt voor ons de Kronen Zeitung (krant), wij zetten daar wat van onze mannetjes en in ruil krijg jij openbare opdrachten in Oostenrijk". Het geheel wordt in het geniep gefilmd, de Russische is geen echte Russische uit een oligarchenfamilie maar een actrice.

Bijna twee jaar later duikt het filmpje op in de Duitse Süddeutsche Zeitung en bij Der Spiegel. De politieke carrière van Strache lijkt op dat moment voorbij: "Ik heb me gedragen als een macho onder invloed van alcohol. Ik wou een knappe vrouw imponeren en heb me daarbij gedragen als een tiener. Dat was dom en onverantwoord."

Kurz slaagde erin de Ibiza-affaire van zijn regeringspartner in zijn voordeel om te draaien: hij won de verkiezingen. 

Maar ook zijn eigen campagne verliep niet vlekkeloos. De "shredder-affaire" en de "spenden-affaire" brachten de ÖVP in verlegenheid. 

Het meest tot de verbeelding spreekt de "shredder"-affaire, vrij vertaald als "het versnipperaarschandaal". We moeten terug naar net voor de val van de regering-Kurz, in volle Ibizastrijd. Een persoonlijk medewerker van Kurz trekt onder een valse naam naar een datavernietingscentrum in Wenen met vijf harde schijven. Die moeten "goed vernietigd" worden. De eigenaar zal achteraf getuigen dat ze maar liefst drie keer door de shredder moesten, terwijl 1 keer volstaat en dat de man per se de restanten mee naar huis wou nemen.

Klus anoniem gelukt, ware het niet dat Kurz' medewerker de rekening van 75 euro vergeet te betalen. Dat dwingt de eigenaar van het datacentrum ertoe op zoek te gaan naar de man met de schijven. Zo wordt het duidelijk dat het om een persoonlijke medewerker van Kurz ging die materiaal van op de Kanselarij kwam vernietigen.

Volgens Kurz is er niets aan de hand en is dit niet meer dan een routineklus: "Het is niet ongebruikelijk dat aan het einde van een regeerperiode harde schijven vernietigd worden". Op zich een plausibele uitleg, al klopt die niet volledig: op het moment van de vernietiging is de regering nog niet gevallen. En bovendien: waarom moet het onder een valse naam, als het toch een routineklus is? Er hangt op die manier op zijn minst een verdacht sfeertje rond de hele handeling.

Alsof dat nog niet genoeg leek, kwam daar nog eens de "Spenden-affaire" bovenop, het "giftenschandaal". Uit onderzoek blijkt dat de ÖVP ruim 2 miljoen boven het toegelaten budget voor verkiezingsuitgaven gaat. Om dat niet te doen opvallen en de vele giften af te schermen, is dat alles netjes buiten de boekhouding gehouden en in een soort tweede boekhouding ingeschreven.

Het gleed van Kurz af zonder gevolgen. Integendeel: een paar weken later stond hij op het toppunt van zijn populariteit.

Maar tijdens zijn tweede ambtstermijn bleven de problemen aanhouden. Zo riskeert hij al een tijdje drie jaar cel voor meineed tijdens een onderzoekscommissie, in de nasleep van de Ibiza-affaire. Toen kwam aan het licht dat een goede vriend van Kurz een topjob gekregen had, waarvoor die man zelf de vacature geschreven had en de jury aangeworven. Kurz zei altijd dat hij niets met de zaak te maken had, maar uit sms'jes bleek achteraf dat hij er middenin zat en er wel van wist. Meineed, liegen, dus. 

En daar komt nu nog de laatste affaire bij. De beschudigingen luiden dat Sebastian Kurz toen hij minister van Buitenlandse Zaken was, geld uit de kas van zijn ministerie gebruikt heeft voor de partij en vooral voor zichzelf. We moeten eigenlijk terug naar 2016: toen was Kurz voor de ÖVP minister van buitenlandse zaken, maar hij had ook ambitie om de leider van de christendemocraten te worden, wat hem dus ook gelukt is. Met het geld liet hij peilingen uitvoeren die in het voordeel van hem en zijn partij zouden uitdraaien, maar liet die betalen door het ministerie als "onderzoek". Daarnaast zou er ook geld gestort zijn aan medewerkers aan de krant "Österreich" om positief over hem te berichten. Dat allemaal met belastinggeld. De krant zelf ontkent alles, maar uitgelekte conversaties laten weinig aan de verbeelding over.

Het gaat om beschuldigingen, voorlopig, geen veroordeling.