Direct naar artikelinhoud
ReconstructieBegroting

Hoe één woordje het jubelmoment na het begrotingsconclaaf in het water deed vallen

Hoe één woordje het jubelmoment na het begrotingsconclaaf in het water deed vallen
Beeld BELGA

Vivaldi had dinsdagochtend een akkoord beet. Tot de PS onverwacht ‘non’ zei, om daarna toch in te stemmen. ‘Dit is niet voor herhaling vatbaar.’ Een reconstructie van de laatste, chaotische onderhandelingsnacht van Vivaldi.

Dinsdagochtend. De klok geeft half 5 aan. Premier Alexander De Croo (Open Vld) wil landen. Snel.

De federale topministers zitten al de hele nacht samen op de Wetstraat 16, het kabinet van de premier in Brussel. Nog maar twee knelpunten blijven over.

De Croo legt zijn ultieme compromis op tafel. Dit moet het nu toch écht worden, laat de premier zijn collega’s verstaan. Als hij binnen het kwartier niemand bezwaar hoort maken, dan is er een finaal akkoord. Op z’n Amerikaans: speak now or forever hold your peace.

De minuten tikken weg. De vicepremiers overleggen met hun hoofdkwartieren en sherpa’s. Niemand maakt misbaar. Het is zover: Vivaldi is geland. Er is een akkoord over de begroting, maatregelen om de hoge energieprijzen te compenseren, hervormingen in het arbeidsmarktbeleid en extra investeringen.

Het is een ‘megadeal’ die Vivaldi, na moeilijke zomermaanden met geruzie tussen de coalitiepartners, zuurstof moet geven voor het nieuwe werkjaar. Dinsdagmiddag wordt premier De Croo in het federaal parlement verwacht voor zijn State of the Union.

De Wetstraat 16 loopt leeg. De Croo zelf staat op en vertrekt. Een aantal vicepremiers volgt in zijn spoor. Er heerst opluchting na lange nachtelijke uren. Aan de poort van de Wetstraat 16 laat Georges Gilkinet (Ecolo) de wachtende journalisten weten: we zijn klaar.

En toch loopt het, net dan, nog fout.

Wilmès

Eigenlijk staat Vivaldi al rond middernacht behoorlijk dicht bij een finaal akkoord. Maandagmiddag zijn deelakkoorden gesloten over een reeks moeilijke dossiers, zoals de hoge energieprijzen en het beleid rond langdurig zieken. Het ziet er goed uit.

Een vicepremier: “We waren klaar voor ons bed. (lacht) Iedereen leek blij.”

De gesprekken blokkeren echter op de sociale vrijstelling bij een eerste aanwerving en soepelere nachtarbeid in de e-commerce. Twee dossiers waarin rood en blauw, vooral dan de Franstalige coalitiepartners PS en MR, ideologisch recht tegenover elkaar staan.

Premier Alexander De Croo (Open Vld).Beeld BELGA

De spanning stijgt en Vivaldi moet de nacht induiken. Meer zelfs: het komt om half drie – voor het eerst – tot een crisette aan de onderhandelingstafel. Vicepremier Sophie Wilmès (MR) stapt op. Ze kan zich niet vinden in het compromisvoorstel om de sociale vrijstelling bij een eerste aanwerving te plafonneren tot 3.100 euro. De socialisten eisen dit om misbruik te voorkomen. 

“Wilmès moest op haar strepen staan”, zegt een MR-bron. De maatregel maakt deel uit van de erfenis van Michel I. Wilmès en De Croo houden telefonisch contact en dokteren gaandeweg een oplossing uit. Het plafond zal verhoogd worden tot 4.000 euro.

Ook in het laatste dossier, de versoepeling van de nachtarbeid in de e-commerce, lijkt een doorbraak in de maak. De liberalen willen die regels versoepelen, de socialisten niet. En zeker niet buiten de vakbonden om. Dat ligt hypergevoelig voor PS. De partij voelt de hete adem van de socialistische vakbond en de PTB in de nek. 

Het compromis: er zal gewerkt worden op vrijwillige en individuele basis, met binnen het bedrijf de vereiste toestemming van minstens één vakbond. De Croo klapt het landingsgestel uit en duikt rond half vijf richting landingsbaan. Met succes, zo lijkt het althans. 

Dermagne

Na het vertrek van premier De Croo en een aantal collega’s zijn in de Wetstraat 16 vier vicepremiers achtergebleven: Frank Vandenbroucke (Vooruit), Petra De Sutter (Groen), Vincent Van Peteghem (CD&V) en Pierre-Yves Dermagne (PS). Terwijl de andere drie napraten over het eindresultaat van hun werk, schraapt Dermagne toch zijn keel. Er is een probleem.

Een bron: “Dermagne hing eerst aan de telefoon en zei toen: ‘Non, non, non, dit gaat niet voor ons.’ Waarna hij de premier opbelde met het nieuws.” PS is dan toch niet akkoord met het compromis rond nachtarbeid in de e-commerce. En zoals het dan gaat tijdens politieke onderhandelingen in België: er is over niets een akkoord tot er over alles een akkoord is.

Het land wordt op die manier wakker met het verwarrende nieuws dat de regering misschien wel of misschien toch niet een akkoord heeft. Pijnlijk. Het klassieke jubelmoment na een conclaaf, met een gestage stroom berichten op sociale media, is verpest.

Binnen Groen en Ecolo klinkt het geïrriteerd dat “deze gang van zaken niet voor herhaling vatbaar is”. Op Radio 1 zal De Sutter haar teleurstelling openlijk uitspreken. “We hebben zo’n goed akkoord en dit overschaduwt dat.” 

Op de Franstalige tv-zender LN24 laat MR-voorzitter Georges-Louis Bouchez weten dat er wat hem betreft wel degelijk een akkoord is. Volgens Bouchez zijn het de socialisten die dwarsliggen. Binnen MR luidt het dat Dermagne is teruggefloten vanuit zijn partijhoofdkwartier, door voorzitter Paul Magnette.

De socialisten zelf komen met een andere versie van de feiten. “Op geen enkel moment hebben we onze toezegging gegeven voor het hele akkoord”, valt te horen binnen PS.

De partij wilde naar eigen zeggen eerst duidelijkheid krijgen over de financiële gevolgen van een verhoging van het plafond voor de sociale vrijstelling voor de eerste aanwerving. “En bij de e-commerce hadden we vragen bij de geplande zondagsarbeid.”

Hoe dan ook: dinsdagochtend gaan de alarmbellen af. De Croo moet en zal om kwart na twee zijn State of the Union afleggen. Een bron: “Het was even paniek en chaos.” Achter de schermen vindt crisisoverleg plaats tussen de premier en de top van de PS. Rond 9 uur komt het verlossende nieuws binnen: er is dan toch een akkoord. 

De Croo aanvaardt de rode eis om zondagsarbeid te schrappen uit het voorstel rond de e-commerce en laat zijn coalitiegenoten meteen weten: nu is er écht een deal. De Sutter op Radio 1: “Uiteindelijk ging het maar om één woordje: ‘zondagsarbeid’. Dat is geschrapt.”

Rond half 11 zit het kernkabinet een laatste keer samen om alle punten en komma’s goed te zetten. Om 11 uur staat De Croo de pers te woord. “We zijn tot een zeer breed pakket aan maatregelen gekomen”, vertelt hij. 

Vicepremiers Dermagne en Wilmès, die naast hem zijn aangeschoven, bedanken hem voor zijn harde werk.