Ook bij ons zijn er eerste signalen dat de epidemie omhoog knikt. Moeten we ons zorgen maken?

In Nederland gaan de eerste alarmbellen af. Volgens het RIVM, de Nederlandse tegenhanger van Sciensano, staan onze noorderburen aan de start van een najaarscovidgolf. In een week tijd steeg het aantal nieuwe besmettingen met zowat de helft en ook de ziekenhuisopnames lijken stilaan weer omhoog te knikken. Als het regent in Den Haag, druppelt het dan in Brussel?

Toch niet, zegt viroloog Marc Van Ranst (KU Leuven). “Op dit moment zie ik bij ons geen najaarsgolf. We lijken de situatie onder controle te hebben - al ben ik er zeker van dat ze dat tot voor kort ook dachten in Nederland. Maar we zien wel al even het sterftecijfer omhoog kruipen. Er sterven nu 9 mensen per dag. Dat zijn niet meer de rampen van vroeger, maar ik zou dat toch maar in de gaten houden.”

Volgens viroloog Steven Van Gucht (Sciensano) is het dan wel te vroeg om te spreken van een golf, maar zijn ook bij ons de eerste signalen te merken van een epidemie die weer omhoog knikt. Vooral in West-Vlaanderen en Limburg stijgt het aantal gevallen procentueel erg snel. Al komt dat ook omdat die twee provincies tot hiertoe de laagste besmettingsgraad hadden: nieuwe gevallen wegen daardoor verhoudingsgewijs zwaarder door.

Een stijging van de besmettingscijfers is allerminst onverwacht, zeggen beide virologen. De meeste coronamaatregelen zijn intussen afgebouwd, waardoor het virus zich makkelijker kan verspreiden, ook onder gevaccineerden. Twee weken geleden gingen de mondmaskers op de meeste plaatsen af en kon het nachtleven heropenen. Kort daarvoor was er de start van het academiejaar - dat had vorig jaar nog tot een duidelijke versnelling van de epidemie geleid.

Bovendien speelt het seizoenseffect: het wordt kouder, mensen hokken weer vaker binnen samen en de ramen gaan sneller dicht. Er circuleren meer verkoudheden, die onze luchtwegen beschadigen en vatbaarder maken voor andere virussen.

“Het is de tijd van het jaar. Eigenlijk ben ik verbaasd dat de cijfers niet eerder zijn beginnen te stijgen”, zegt Van Gucht. Hij merkt ook op dat de heropening van de scholen geen noemenswaardig effect heeft gehad op de verspreiding van het virus in de bevolking. “Het is al half oktober, we hadden veel vroeger een stijging verwacht. Iedere week die we winnen is goed nieuws, natuurlijk.”

Zelfs als er nog een najaarsgolf komt, zal die door die vertraging veel minder slachtoffers kunnen maken, klinkt het. Deze zomer hielden experts nog rekening met een scenario waarbij de ziekenhuizen deze winter flink op de proef gesteld zouden worden. Modellen toonden dat er nog steeds 1.000 covidpatiënten op intensieve zorg konden belanden. Dat worstcasescenario is vandaag van de baan, zegt Van Gucht. Door de gewonnen tijd hebben we intussen meer mensen kunnen vaccineren, waardoor het virus minder slachtoffers kan maken.

Op dit moment liggen in de Belgische ziekenhuizen alles samen zo’n 200 covidpatiënten die intensieve verzorging nodig hebben, zo’n 10 procent van de maximale capaciteit. Opvallend: de hele zomer lang lag het aantal ic-patiënten een flink stuk hoger dan vorig jaar, toen er geen vaccins waren.

“De ziekenhuiscijfers zitten al een hele tijd op een licht hellend plateau”, zegt Marc Noppen, directeur van het UZ Brussel. “Het zou verkeerd zijn om de ernst te onderschatten. Van de mensen die vandaag het ziekenhuis binnenkomen met covid, zal een op de drie op intensive care belanden. Dat is meer dan vroeger.” Dat komt onder meer door de deltavariant, die besmettelijker is.

Als de situatie bij ons relatief onder controle is, wat doet Nederland dan verkeerd? Waar zit het verschil? Van Gucht en Van Ranst hebben er het raden naar. Nederland is zelfs nog iets strenger dan België, klinkt het. Net daarom pleiten beiden voor waakzaamheid.

“Het reproductiegetal zit rond 1. De epidemie kan dan twee richtingen uit: afzwakken of aansterken. In deze periode is het zo klaar als een klontje dat het aantal gevallen gaat stijgen”, zegt Van Ranst. Van Gucht vult aan: “Als de besmettingen stijgen, dan zullen ook de ziekenhuisopnames stijgen. In Nederland zien we de epidemie versnellen, het kan dat we over enkele dagen net hetzelfde zien in België.”