Wat is er allemaal aan de hand in de Balkan?

Strenge mediawetten in Albanië, oorlog tussen Kosovaarse politie en Servische minderheidsgroepen, sluimerende milieurampen in Bulgarije. De Balkan lijkt op dit moment niet de meest gezellige plek om te verblijven. Wat is er juist allemaal aan de hand?

Door een organische mengelmoes van ethnische groeperingen en godsdiensten is de Balkan al eeuwenlang het kruitvat van Europa.

Albanië

Het Albanese parlement stemt binnenkort over een felomstreden mediawet. Deze wet bepaalt dat alle online media in het oog zullen worden gehouden door de Albanian Audiovisual Authority (AMA), een nieuw staatsgestuurd agentschap. Dat kan media boetes en sancties opleggen als fake news of laster de wereld ingaat via online media.

Ook zullen woordvoerders van ministeries en overheidsbedrijven niet meer rechtstreeks met de pers praten, maar moet alles goedgekeurd worden door de directeur-generaal van het nieuw op te richten Media and Information Agency. Die wordt persoonlijk aangesteld door de premier van het land.

Als kandidaat-lid van de Europese Unie mag het land niet zomaar nieuwe wetten invoeren. De wetsvoorstellen moeten eerst worden goedgekeurd door de Commissie van Venetië, het orgaan dat de Europese Unie adviseert inzake grondrechten en nieuwe wetten. Die keurden het voorstel op verschillende zaken af. Toch gaat Albanië de wet gewoon laten stemmen en waarschijnlijk ook invoeren.

De Europese Commissie werd gevraagd of de nieuwe mediawet het statuut van kandidaat-lidstaat Albanië verandert. Elke lidstaat moet namelijk wetten hebben conform aan die van de Europese Unie, en dat lijkt in dit geval absoluut niet het geval te zijn. Europa staat voor de vrijheid van meningsuiting en de persvrijheid, waar de mediawet in Albanië die volledig in quarantaine zet. Zweeds Europarlementslid David Lega uit zijn verbazing over de wet, en de reactie van Albanië en Europa, op Twitter.

Kosovo

Waar Catalonië een aantal jaar later niet in slaagde, kreeg Kosovo wel geflikt. In 2008 riepen 109 van de 120 Kosovaarse parlementsleden, geruggesteund door de premier en de president, de Kosovaarse onafhankelijkheid uit. Het land maakte eerder deel uit van Servië, maar was al jaren een semi-autonome regio. 95% van de inwoners zijn etnische Albanezen en streefden dus al langer naar onafhankelijkheid van de Serviërs. Toch erkent dat land de onafhankelijkheid niet: volgens de legende werd het land Servië gesticht in Kosovo, enkele van de belangrijkste Servisch-orthodoxe kerken staan in de regio. Naast 6 verschillende etnische groeperingen is Kosovo ook voornamelijk moslim, wat al tot heel wat problemen leidde met de orthodoxe Serviërs.

De situatie in Kosovo is bijzonder complex. De onderlinge geschillen zorgen ook dat geen van beide landen voorlopig tot de EU kan toetreden, hoewel Servië momenteel kandidaat-lidstaat is. In de vereisten voor toetreding staat duidelijk dat Servië de banden met Kosovo moet verbeteren voor ze mogen toetreden. De gebeurtenissen van afgelopen week zullen hier echter niet toe bijdragen.

De strijd begon enkele weken geleden met nummerplaten. Als Kosovaarse inwoners met de auto de grens over rijden moeten ze de Kosovaarse nummerplaat af- en een Servische opschroeven, aangezien Servië Kosovo niet erkent. Nu Kosovo de regel ook omgekeerd invoerde voor de Servische minderheid die in Kosovo woont, was het hek van de dam. De etnische Serviërs blokkeerden verschillende grenswegen. Uiteindelijk gooiden beide regeringen het op een akkoord en was het euvel snel verholpen.

Dat was echter buiten de Kosovaarse politie gerekend. Die lanceerden dinsdag een raid om Servische smokkelwaar op te sporen. Dit was dik tegen de zin van de Servische minderheid, die zich verzetten tegen het machtsvertoon. Beide partijen raakten slaags, er vielen gewonden langs beide kanten. De Servische premier Ana Brnabić noemde de Kosovaarse premier Albin Kurti “gestoord” en riep de internationale gemeenschap op actie te ondernemen. Kurti richtte zich dan weer tot de Kosovaarse Serviërs, die hij opriep “niet te vallen voor desinformatie door Servische media, in een poging de situatie te spinnen naar een politiek en ethnisch conflict.” Nog veel werk voor dat EU- lidmaatschap de grens met Servië over kan.

Bulgarije

Problemen van een andere orde vinden we in Bulgarije, of beter gezegd voor de kust van het Kaliakra natuurreservaat. Op 20 september liep daar het Turkse vrachtschip Vera Su op de klippen. Aan boord bevond zich 3.000 ton ureum, een stikstofhoudende afvalstof die wordt gebruikt als meststof en in AdBlue-technologie in vrachtwagens. Als dat ureum in een hoge concentratie de natuur in stroomt zijn de gevolgen niet te overzien. De meststof produceert een gif dat gevaarlijk is voor fauna en flora op zee. Ook voor de mens is het mogelijk gevaarlijk bij inname van besmette vis of gevogelte.

Na 6 dagen niets doen werd uiteindelijk toch actie ondernomen om het schip los te krijgen van de rotsen. Tevergeefs, bleek later. “De machinekamer is volgelopen en er zijn gaten in de romp van het schip. De Vera Su kan niet meer gered worden, het enige wat nog kan is de cargoruimte leeghalen.

De scheepsramp heeft veel weg van de huidige situatie met de FSO Safer voor de kust van Jemen. In de Balkan kadert het echter binnen een groter algemeen probleem, waar politiek, etniciteit en religie nog dagelijks voor problemen zorgen. Tussen EU en Balkanlanden, tussen Balkanlanden onderling, maar ook binnen eenzelfde land. De sluimerende problemen in de Balkan stapelen zich op, denk maar aan de strijd om de naam Macedonië tussen Griekenland en Noord-Macedonië, de harde aanpak van migranten door Kroatië en de inmenging van buitenlandse grootmachten in de regio.

(lp)

Meer