Rechtszaak tegen koeriersdiensten legt wantoestanden in sector bloot: "Gratis levering bestaat niet"
De koeriersbedrijven PostNL en GLS moeten zich voor de rechtbank verantwoorden voor sociale fraude. Ze zouden pakjesbezorgers onterecht als zelfstandigen in plaats van als werknemers behandelen. Transporteconoom Roel Gevaers kent het businessmodel en de wantoestanden in de sector. "Gratis levering bestaat niet", zegt hij in "Laat". "Een correcte prijs voor levering is minstens vijf euro."
Het rommelt in de wereld van de koeriersdiensten, ofwel de bedrijven die onze pakjes bezorgen. Twee van die bedrijven, PostNL en GLS, moeten zich voor de rechtbank van Mechelen verantwoorden voor sociale fraude. De inleidende zitting heeft intussen plaatsgevonden en de christelijke vakbond ACV heeft zich burgerlijke partij gesteld. Het ACV wil dat er een einde komt aan de wantoestanden in de sector. "We willen dat het businessmodel van de hele sector aangepakt wordt".
De controle op de hele keten wordt moeilijk
Waarvoor worden de koeriersbedrijven aangeklaagd?
PostNL en GLS maken voor de bezorging van pakketjes deel uit van een piramidesysteem. Dat werkt als volgt: je bestelt een pakketje bij een e-commercebedrijf, zoals Zalando of Bol.com. Dat bedrijf schakelt voor de levering van je pakketje een koeriersbedrijf in, zoals PostNL of GLS. Die koeriersbedrijven schakelen op hun beurt opnieuw onderaannemers in, en zo komt de opdracht uiteindelijk bij de bezorger terecht die het pakje tot aan je deur zal brengen.
Het probleem met dat piramidesysteem, is dat er zo mogelijk sprake kan zijn van schijnzelfstandigheid. Dat krijg je als een zelfstandige, zoals een pakjesbezorger, maar voor één klant werkt, zoals PostNL. In dat geval moet de pakjesbezorger aangenomen worden als werknemer, want schijnzelfstandigheid is wettelijk verboden. In totaal zijn er 52 koeriersbedrijven, waaronder PostNL en GLS, die zo in het vizier van het gerecht gekomen zijn.
Moeten we verbaasd zijn dat er een rechtszaak tegen koeriersbedrijven komt, of was dit al langer in de maak? Transporteconoom Roel Gevaers vertelt:
Transporteconoom aan de Universiteit Antwerpen Roel Gevaers benadrukt wel dat niet elk bedrijf met dit piramidesysteem werkt, "maar het is inderdaad wel zo dat men soms iets uitbesteedt en dat daar veel partijen tussen zitten. De controle op de hele keten wordt dan moeilijk."
Wat verdient een pakjesbezorger per pakje?
Wie vooral de dupe is van dat piramidesysteem is de laatste onderaannemer, de bezorger die je pakje uiteindelijk tot aan je deur brengt. "Ze krijgen een bepaald bedrag uitgekeerd per pakje. Vaak is dat één euro tot anderhalve euro", weet Gevaers. "Ze leveren zo'n 120 tot 150 pakjes per dag, afhankelijk van de regio. In de stad wat meer, op het platteland wat minder." Dat levert een bezorger op een goede dag dus ongeveer 200 euro bruto per dag op, maar daar moeten vaste kosten zoals benzine en onderhoud aan het bestelbusje nog vanaf. Ook sociale bijdragen moeten betaald worden. "Dat soort bedrijven onderaan de piramide draaien vaak amper break-even of maken zelfs verlies", vertelt Gevaers.
Hoe verdient een pakjesbezorger onderaan de piramide zijn brood? Transporteconoom Roel Gevaers legt uit:
Als je bij Bol.com iets bestelt van twintig euro en je ziet dat een correcte prijs voor levering minstens vijf euro is, dan is dat niet haalbaar
Zelfs om alleen maar de kosten te dekken, zou een pakjesbezorger volgens Gevaers 2,5 tot 3 euro per pakje moeten krijgen. "En dan spreek ik puur over kosten", merkt hij op. "Wil je daar nog iets aan kunnen verdienen, dan kom je snel uit aan 5 euro per pakje."
De gratis levering die webshops vandaag massaal aanbieden, lijkt zo dus onhoudbaar. "Gratis bestaat niet. Als je bij Bol.com of Zalando iets bestelt van twintig euro en je ziet dat een correcte prijs voor levering minstens vijf euro is, dan is dat niet haalbaar."
Wat maakt de job dan nog aantrekkelijk?
Onze redactie sprak met heel wat pakjesbezorgers die het probleem herkennen, maar er niet publiekelijk over durven spreken. De christelijke Vakbond ACV spreekt voor hen. "Wij krijgen zowel van die onderaannemers zelf, als van de werknemers van die bij enkele van die onderaannemers in dienst zijn heel veel klachten", zegt Christof Valcke van het ACV. "Dat gaat over loon dat niet is uitbetaald, overuren die niet correct vergoed worden, mensen die veel te lange dagen moeten doen, die niet correct ingeschreven zijn. Met alle gevolgen vandien, want die mensen zijn zo op verschillende vlakken niet sociaal verzekerd."
In welke werkomstandigheden moeten pakjesbezorgers presteren? De christelijke vakbond neemt het op voor de pakjesbezorgers:
In sommige gevallen kan het een snelle oplossing zijn om een job te vinden
Gevaers herkent het probleem. "Er is een race to the bottom bezig, e-commerce-webshops eisen vandaag de laagste prijs en dan gaat men knippen waar men kan knippen." In sommige gevallen, bij sommige koeriersdiensten, leidt dat volgens Gevaers tot de schrijnende arbeidsomstandigheden die het ACV schetst.
Toch blijven vooral kwetsbare mensen kiezen voor een job als pakjesbezorger. "In sommige gevallen kan het een snelle oplossing zijn om een job te vinden", weet Gevaers. "Je hebt een bestelwagen nodig en dat is het."
Last mile-bedrijven hebben ons tijdens de lockdown heel lang heel hard geholpen
Meer respect voor pakjesbezorgers na corona?
De koeriersbedrijven PostNL en GLS moeten zich nu dus voor de rechtbank verantwoorden voor sociale fraude. De woordvoerder van PostNL benadrukt in elk geval dat ze goede werkomstandigheden voor hun onderaannemers hoog in het vaandel dragen. "Wij mikken op een goede en duurzame samenwerking met onze onderaannemers en onze bezorgers en dat kan je alleen faciliteren door goede contractuele afspraken te maken, door fatsoenlijk werk aan te bieden en daar ook fatsoenlijke verloning tegenover te stellen", zo klinkt het bij Post NL.
Moeten we als consument eerst in onze eigen boezem kijken? Transporteconoom Roel Gevaers weet dat jij en ik ook een deel van het probleem zijn:
Vandaag vond de inleidende zitting van het proces plaats. Pas volgend jaar in september beginnen de pleidooien. Zou dat voor verandering in de sector kunnen zorgen? "Ik had eigenlijk gehoopt dat dat tijdens corona al gebeurd zou zijn", geeft Gevaers toe. "Heel veel van die last mile-bedrijven (bedrijven onderaan de keten, die ons pakketje tot aan de deur brengen, red.) hebben ons tijdens de lockdown heel lang heel hard geholpen. Ik had gehoopt dat dat wij als consumenten en de e-commerce-webshops toch iets meer bereid zouden zijn om te betalen en soms iets flexibeler zouden zijn naar de koeriersbedrijven toe."