Hoe de clash tussen Magnette en Bouchez Vivaldi vergiftigt: ‘De premier moet ingrijpen’

Het hanengevecht tussen PS-voorzitter Paul Magnette en MR-voorzitter Georges-Louis Bouchez dreigt de goede werking van de federale regering, op zich al geen eenvoudig politiek project, te ondergraven.

Het is sinds de start van de Vivaldi-regering al vaker gezegd: tijdens de vorige regering-Michel vormden de ruziënde Vlaamse partijen CD&V en N-VA de instabiele factor. Ditmaal, in de regering-De Croo, zit het venijn aan Franstalige kant. Dat bleek alweer tijdens de recente begrotingsonderhandelingen. Politiek opbod van PS- en MR- onderhandelaars, aangevuurd door hun respectieve voorzitters, lieten het nachtelijke begrotingsoverleg bijna ontsporen. Het was chaos. Vaak ging het om veeleer symbolische maatregelen zoals een mogelijke versoepeling van het nachtwerk in de e-commerce, of de sociale bijdragen voor eerste aanwervingen. Uiteindelijk wist premier Alexander De Croo (Open VLD) de gemoederen te bedaren, onder meer door niet te beslissen en heikele punten door te schuiven naar de sociale partners. Zo kon de beleidsverklaring van de premier in de Kamer alsnog plaatsvinden zoals gepland, zij het niet zonder nieuwe imagoschade voor de Vivaldi- ploeg.

Verschillende partijvoorzitters leggen de schuld van de paniek tijdens de begrotingsgesprekken bij PS-vicepremier Pierre-Yves Dermagne. Hij was onzeker over een voorstel over onder meer de e-commerce, en zou in het holst van de nacht opnieuw Magnette hebben gebeld, die daarop zijn veto stelde. ‘In plaats van als een vicepremier die mee de politieke lijnen uitzet, gedroeg Dermagne zich als een vakminister die rechtstreeks orders van zijn voorzitter krijgt’, zegt een partijvoorzitter.

Dermagne, samen met staatssecretaris Thomas Dermine de oren en ogen van Magnette in de Vivaldi-regering, zou doorlopend op alles ‘nee’ hebben gezegd, en permanent in contact hebben gestaan met Paul Magnette in het PS-hoofdkwartier aan de Brusselse Keizerslaan. ‘De PS probeerde met name voorstellen tegen te houden waarover Bouchez voorafgaand aan het begrotingsoverleg in de media had getoeterd. Onder geen beding mocht hij die zaken binnenhalen’, aldus een Vlaamse vicepremier.

In socialistische kringen wordt een en ander afgedaan als ‘indianenverhalen’, en wijst men naar MR-vicepremier Sophie Wilmès. ‘Normaal gezien valt er met Wilmès te praten, maar voor de begrotingsonderhandelingen had ze van haar voorzitter duidelijk instructies, veel rode lijnen en de opdracht om niets toe te geven meegekregen.’

Waarnemers aan weerzijden van de taalgrens spraken na afloop van slecht politiek theater. PS-voorzitter Magnette probeerde naderhand in privégesprekken met journalisten ook het beeld van twee kemphanen die de Vivaldi-regering gijzelen bij te sturen en het politieke gesteggel te minimaliseren. Op hun Instagramaccounts deelden Magnette en Bouchez daags na het begrotingsakkoord een foto waarop ze tijdens een galadiner samen breedlachend poseren naast Mehdi Bayat, de algemeen directeur van Sporting Charleroi. Maar het was heel wat aanwezigen op het liefdadigheidsevenement niet ontgaan dat de rivaliserende partijvoorzitters elkaar bij aankomst niet eens hadden begroet.

Machogehalte

Het is niet meer dan logisch dat de PS en de MR zich gedragen als elkaars voornaamste politieke concurrenten. Wat op het spel staat, is het politieke marktleiderschap in Wallonië. En dat lijkt steeds meer een nek-aan- nekrace te zullen worden. Het verschil in de laatste peiling van Le Soir-RTL- Het Laatste Nieuws-VTM tussen PS (21,4 procent) en MR (20,3 procent) bedroeg nog maar 1 procent, minder dan de foutenmarge. ‘De inzet voor beide voorzitters is hoog’, zegt politoloog Pascal Delwit (Université Libre de Bruxelles). ‘Welke partij en welke politieke leider zullen de komende vijf à tien jaar de Franstalige politiek bepalen? Anders gezegd: wie wordt straks de volgende Waalse minister-president, of wie weet, de volgende Franstalige eerste minister?’

Sinds ‘GLB’ in 2019 aan het hoofd van de Franstalige liberalen kwam te staan, is de frontale aanval op politieke rivalen zijn voornaamste handelsmerk geworden. Bouchez hanteert de strategie van het permanente conflict, altijd de concurrentie boven de samenwerking verkiezend, met agressieve communicatie waarin hij persoonlijke charges niet schuwt. Hij is alomtegenwoordig in de pers en is verslingerd aan sociale media, waar hij schiet op alles en iedereen, de tegenstellingen opzoekt en polariseert. En zo zijn politieke tegenstrevers haast dwingt om ook het strijdtoneel te betreden. ‘De permanent splijtende houding van Bouchez breekt met de gangbare omgangsvormen tussen Franstalige toppolitici. En in het Franstalige politieke landschap is de voorzitter van de PS, de grootste Franstalige partij, uiteraard zijn voornaamste doelwit’, zegt Delwit.

Een partijvoorzitter vindt dat het tweegevecht tussen Magnette en Bouchez – allebei afkomstig uit Henegouwen, wat de rivaliteit des te groter maakt – een hoog ‘machogehalte’ heeft. Hij ziet ook hoe Bouchez er inderdaad in lijkt te slagen om Magnette, ’tot voor kort een eerder gereserveerde universiteitsprofessor’, mee omlaag te halen ’tot een soort zandbakniveau.’

‘Bouchez plaatst ons allemaal voor een dilemma’, vervolgt de partijvoorzitter. ‘Moeten we meedoen aan het verminken van het voorzittersambt? Of kunnen we ons afzijdig houden en die bijna ziekelijke, kinderachtige, niet aflatende stroom aanvallen en beledigingen negeren?’ Doorgaans kunnen de andere partijvoorzitters niet anders dan Bouchez toch op de een of andere manier van antwoord dienen, al was het maar omdat hun achterban en het partijapparaat nu eenmaal een reactie verwachten.

Nu hoeft normale politieke rivaliteit een gezonde samenwerking in een regering rondom een gezamenlijk onderhandeld regeerakkoord niet in de weg te staan. ‘Maar het probleem tussen Bouchez en Magnette is ook heel persoonlijk’, zegt een MR-kopstuk. ‘Ze kunnen elkaar niet luchten. Ik ken ze allebei goed, en heb de ene nog nooit iets aardigs over de andere horen zeggen. Het zijn twee totaal verschillende mensen, die in twee totaal verschillende werelden leven. De persoonlijke banden tussen hen zijn barslecht, ik zou zelfs zeggen, onverzoenbaar slecht. En dat heeft een grote impact op de ministers die namens de MR en de PS in de federale regering zitten.’

Ook Pascal Delwit denkt dat de slechte persoonlijke verstandhouding tussen Magnette en Bouchez voor spanningen kan zorgen tussen de Vivaldi-coalitiepartners. ‘Magnette beschouwt Bouchez als een wat overspannen mannetje zonder veel belang of inhoud. Omgekeerd ziet Bouchez Magnette als een nogal hautain en zelfingenomen academicus.’ Maar we mogen ons daar ook niet op blindstaren, aldus Delwit. ‘Bij momenten kunnen ze prima samenwerken – daarvoor zijn ze toppoliticus genoeg – en als het in hun kraam past een front vormen om een derde partij te grazen te nemen.’

Als er al iets de regering-De Croo van buitenaf bedreigt, is het volgens Delwit minder de tweestrijd tussen Magnette en Bouchez, dan wel de een-tegen-allenstrategie waarbij Bouchez zweert. ‘Het kan hem niet schelen wie en hoeveel mensen hij tegen zich in het harnas jaagt. Hij is er rotsvast van overtuigd dat hij daarmee 25 à 30 procent van de Waalse kiezers achter zich kan krijgen.’

Voor schut zetten

Vreemd genoeg kunnen socialisten en liberalen het in de Waalse en de Franse Gemeenschapsregering doorgaans uitstekend met elkaar vinden. Wellicht daardoor lijkt de heibel tussen de MR en de PS een groter item in Vlaanderen dan in Franstalig België. ‘De Waalse begrotingsopmaak is, in tegenstelling tot de federale, rimpelloos verlopen’, zegt Caroline Sagësser van het onderzoekscentrum CRISP. Volgens een Waalse excellentie komt dat omdat Magnette en Bouchez minder grip hebben op hun partijgenoten in de deelstaatregeringen. ‘Wij gedragen ons een stuk autonomer ten opzichte van onze respectieve partijvoorzitters. Daarom is er in de Waalse regering een sfeer van vertrouwen, die niet wordt verzuurd door partijpolitieke inmenging. Dat is heel belangrijk. Zonder vertrouwen kun je geen grote beslissingen nemen. Bovendien leidt al die scherpe ideologische scherpslijperij nergens toe. Met ideologie kun je niet besturen.’

Een Vlaams partijvoorzitter is het daarmee eens: ‘Waals minister-president Elio Di Rupo (PS) lijkt misschien een anachronisme, maar hij ís wel de Waalse regering. Magnette heeft daar nauwelijks iets in de melk te brokkelen, en moet lijdzaam toekijken. Ook al beseft hij dat Di Rupo, zeker qua communicatie, de overstromingsramp van deze zomer niet goed heeft aangepakt.’ Hetzelfde geldt voor Bouchez. ‘Telkens als Bouchez iets over de Waalse regering durft te zeggen, staat de Waalse MR-sterkhouder Jean-Luc Crucke een dag later in de krant om hem op de vingers te tikken.’

In de coulissen valt ook te horen dat de regionale MR-ministers in de deelstaten, nog benoemd door toenmalig MR-voorzitter Charles Michel, zich werkelijk niets gelegen laten aan Georges-Louis Bouchez, en er ook niet voor terugdeinzen hem openlijk voor schut te zetten. Zo ging Bouchez als een duivel tekeer tegen de invoering van een coronapas in Wallonië. Zijn Waalse ministers gingen zonder verpinken akkoord met de invoering ervan per 1 november.

Het mag ook niet verbazen dat de MR-excellenties in de deelstaatregeringen hun uiterste best doen om zich als betrouwbare regeringspartners te gedragen. ‘Magnette denkt erover, niet voor het eerst, om de MR uit de Waalse regering te gooien en ze door het CDH te vervangen’, zegt een Waals toppoliticus. ‘Bouchez beseft onvoldoende dat zijn partij aan een zijden draadje hangt. Magnette heeft een kort lontje. Als het hem opeens te veel wordt, zal hij niet aarzelen. En dan zal hij zéker op de steun van Ecolo kunnen rekenen.’

Een MR-minister vreest dat de profileringsdrang van de voorzitters van de PS en de MR – ‘aanvankelijk bezondigde alleen Bouchez zich eraan, maar hij heeft Magnette meegesleurd’ – de werkzaamheden van de Vivaldi-regering zal blijven verlammen. ‘Wat we hebben gezien bij de federale begrotingsgesprekken was nog maar het begin. Wacht tot grote dossiers zoals de kernuitstap hun beslag moeten krijgen. Dan gaan de poppen pas echt aan het dansen’, aldus het kopstuk. ‘Ik heb te doen met Alexander De Croo. Hij staat behoorlijk machteloos tegenover dit hanengevecht.’

Een partijvoorzitter vergelijkt de omgang van Bouchez met zijn eigen partij en de coalities waaraan hij deelneemt dan weer met diens favoriete sport, de Formule 1: ‘Crashen met andermans auto: dat is typisch voor Bouchez.’

Enige liberaal

In Vlaanderen geldt de Vivaldi-regering als de federale regering van de laatste kans, die moet tonen dat België nog kan functioneren. En dus moeten Open VLD, Vooruit, CD&V en Groen proberen om de nodige samenhang aan de dag te leggen tegenover een sterke anti-Belgische oppositie van N-VA en Vlaams Belang. Ook al gaat het de Vlaamse Vivaldi-partijen in de peilingen niet bepaald voor de wind.

Voor de Franstalige regeringspartijen PS, MR en Ecolo is de inzet op het eerste gezicht minder hoog, met alleen de postcommunisten van de PTB/PVDA als noemenswaardige oppositie. Daar heeft uiteraard vooral de PS last van; de MR komt een sterke PTB en dus een verzwakte PS goed uit. Aan Franstalige kant zochten politieke analisten met een vergrootglas naar rode accenten in het recente begrotingsakkoord. De oogst was mager. De geplande strengere begeleiding van langdurig zieken lijkt niet meteen een schrikbewind te worden, maar geeft de PTB wel de kans om op sociale media een offensief tegen ‘ la chasse aux malades de longue durée’ te ontketenen.

‘Je mag niet vergeten dat het beeld van de Vivaldi-regering aan beide kanten van de taalgrens heel anders is’, zegt historica Caroline Sägesser. ‘In de ogen van de Vlamingen is het een centrumlinkse regering, en dat klopt ook als je louter naar de zetelverdeling kijkt. Maar in de ogen van de Franstaligen is dit een regering met een rechtse premier, waarin de belangrijkste portefeuilles in handen van de Vlamingen zijn. Voor de PS is het daarom heel belangrijk om een inhoudelijke breuk met de vorige Zweedse regering te kunnen aantonen.’

Bouchez en Magnette konden tijdens het begrotingsoverleg de voorstellen waar ze vooraf op hamerden niet verzilveren. Er komt geen gratis openbaar vervoer, en er komen geen straffen voor werkzoekenden die een knelpuntberoep weigeren. ‘De honden blaffen, de karavaan trekt verder’, zegt een partijvoorzitter van de meerderheid ironisch.

Toch heeft de PS haar voornaamste trofeeën uit het Vivaldi-regeerakkoord al binnen, zegt een insider. ‘Ze heeft ervoor gezorgd, strategisch slim, dat ze een aantal cruciale punten al bij het begin van de regeerperiode kon binnenhalen. Denk aan de verhoging van de minimumpensioenen en de laagste uitkeringen.’ Voor het overige, vervolgt de insider, ‘is Magnette dezer dagen door de slechte peilingen bang voor zijn eigen schaduw. Bij Bouchez ligt het anders. Hij heeft in Wallonië op rechts geen enkele concurrentie, en kijkt hoever hij kan gaan.’

Toch is het niet iedereen duidelijk wat Bouchez op rechts te winnen heeft, juist omdat de meeste Franstalige kiezers zich links van de MR bevinden. ‘Hij moet veeleer de kiezers die hij bij de laatste verkiezingen in Waals-Brabant en Brussel aan Ecolo heeft verloren, zien terug te winnen’, meent politoloog Pascal Delwit. Hoe dan ook zal Bouchez bij de volgende verkiezingen bijzonder goed moeten scoren. Zo niet dreigt het politieke isolement, aangezien de andere Franstalige partijvoorzitters maar wat graag een paar rekeningen willen vereffenen. En qua persoonlijke populariteit in Franstalig België moet Bouchez het in eigen rangen nog altijd afleggen tegen Sophie Wilmès.

Premier Alexander De Croo staat voor de lastige opgave om het hanengevecht tussen de Franstalige partijvoorzitters zo veel mogelijk buiten de deur te houden. Volgens een Vlaamse vicepremier slaagt De Croo daar tot dusver vrij behoorlijk in, al moet hij soms dossiers on hold zetten of op de lange baan schuiven.

Blijft de vraag of de bitse spanningen tussen Magnette en Bouchez van de voorbije weken de voorbode zijn van permanent geruzie binnen de Vivaldi- regering, en of premier De Croo zich stilaan ernstig zorgen moet maken over de tijd die zijn regering rest. Kopstukken van andere regeringspartijen hebben de premier alvast laten weten dat er iets moet gebeuren, en dat Vivaldi op deze manier niet verder kan. ‘Ik heb de premier erover aangesproken,’ zegt een partijvoorzitter boos, ‘hij moet ingrijpen. Het voortdurende gestook van met name Bouchez, die zich wil laten gelden als de enige echte liberaal in deze meerderheid, zal ook de Open VLD in Vlaanderen zuur opbreken. Het probleem is natuurlijk dat er federaal eigenlijk geen alternatief is voor deze coalitie. Dat weet Bouchez, en dus gaat hij ongeremd voort met zijn electorale strategie. Wat kan hem de goede werking van de Vivaldi-regering uiteindelijk schelen?’