Direct naar artikelinhoud
NieuwsPolen

Poolse premier belooft hervorming rechtsstaat na financiële druk EU: ‘Misverstanden en misinterpretaties’

De Poolse premier Mateusz Morawiecki arriveert in Brussel voor de EU-top met Europese leiders.Beeld AP

Polen zegt bereid te zijn omstreden onderdelen van zijn juridische stelsel aan te passen om de twijfels in de EU over de Poolse rechtsstaat weg te nemen. De Poolse premier Morawiecki liet dat donderdagavond aan zijn EU-collega’s weten. Die spraken hem aan op de ondermijning van de rechtsstaat.

Veel leiders uitten hun “diepe en fundamentele zorg” over de manier waarop regeringspartij PiS in Warschau de onafhankelijkheid van de rechterlijke macht knevelt. Volgens betrokkenen was de toon “kalm, niet verhit”. Morawiecki weersprak de kritiek en zei dat die op “misverstanden en misinterpretaties” berust.

Al bij aankomst van de EU-top maakten verscheidene leiders duidelijk niet uit te zijn op een harde confrontatie, zoals in juni toen de Hongaarse leider Orbán onder vuur werd genomen vanwege diens lhbti-wetten. “Gefocust maar zo kalm mogelijk”, zei premier Rutte over het debat dat hij over de rechtsstaat in Polen wenste. Bondskanselier Merkel pleitte bij aanvang van haar laatste (107de) EU-top voor “dialoog” in plaats van een “waterval aan rechtszaken” tegen Polen. Ze overlegde vooraf met Morawiecki, net als de Franse president Macron, om verrassingen te voorkomen.

Lees ook:

De EU heeft het gehad met Polen. Sancties en ‘nucleaire optie’ rond stemrecht liggen op tafel

Tuchtkamer

De Poolse premier ligt zwaar onder vuur nadat het Poolse Constitutionele Hof (gevuld met regeringsgezinde rechters) begin deze maand delen van het EU-Verdrag als “onverenigbaar” betitelde met de Poolse wetgeving. Praktisch stelt Polen zich daarmee deels buiten de Europese rechtsorde waarvoor het tekende bij toetreding. Eerder oordeelde het Europese Hof van Justitie dat de nieuwe Poolse Tuchtkamer voor kritische rechters niet door de beugel kan. Warschau weigert echter gehoor te geven aan deze uitspraak van het Europese Hof, tot grote boosheid van lidstaten, de Europese Commissie en het Europees Parlement. Die dreigen de EU-subsidies voor Polen af te knijpen.

Morawiecki zei tegen zijn EU-collega’s niet te zullen zwichten “voor chantage”. Volgens Morawiecki gedraagt Polen zich niet anders dan andere EU-landen. Hij verklaarde “open te staan” voor gesprekken om “de geschillen” op te lossen en kondigde “hervormingen” aan die het vertrouwen in de Poolse rechtsstaat moeten herstellen, een belofte die hij al eerder deed.

Morawiecki gaf geen details maar betrokken EU-ambtenaren verwachten een herziening van de omstreden (regeringsgezinde) Tuchtkamer. Daar hangt Polen sowieso een dwangsom boven het hoofd vanwege het negeren van het vernietigende vonnis hierover van het Europese Hof van Justitie. De Luxemburgse premier Bettel noemde het jammer dat Polen alleen gevoelig is voor financiële druk en niet voor ‘morele argumenten’.

De Commissie overweegt de EU-geldkraan naar Polen dicht te draaien als het land zich buiten de Europese rechtsorde blijft plaatsen. Dat is een stevig drukmiddel, want Warschau kan komende jaren rekenen op zeker 125 miljard euro aan EU-subsidies. Veel leiders steunden die aanpak, evenals premier Rutte.

Natiestaat

Merkel benadrukte dat de principiële vraag over de reikwijdte van de Europese bevoegdheden een bredere discussie vergt. Eerder lag zij overhoop met het Duitse grondwettelijke hof in Karlsruhe dat oordeelde dat de ECB haar boekje te buiten was gegaan bij het stutten van de euro. “Hoe kijken lidstaten naar de EU: als een steeds hechtere Unie of zijn ze meer gericht op de natiestaat. Dat is niet alleen in Polen een discussie”, aldus Merkel. Zij wil dat de speciale Conferentie over de Toekomst van Europa – die begin volgend jaar met adviezen moet komen – zich hierover buigt.

Polen kreeg volop steun van Hongarije. De Hongaarse premier Orbán noemde Polen “het beste EU-land”. Sancties tegen Warschau zouden “belachelijk” zijn. Hij richtte zijn pijlen op Europees Commissaris Timmermans (van de Green Deal) die met zijn “groene utopieën de Europese middenklasse vermoordt”. Hongarije en Polen verzetten zich tegen de Commissievoorstellen voor het duurder maken van brandstof voor verwarming en vervoer om de CO2-uitstoot te verminderen.