Steeds meer veroordeelden vragen "gratie" aan de Koning: maar waarom kan die eigenlijk straffen kwijtschelden?
Het aantal veroordeelden dat "koninklijke gratie" vraagt is de afgelopen jaren flink gestegen. Dat blijkt uit cijfers van de overheidsdienst Justitie. Het aantal toekenningen blijft zeer laag en stijgt niet. Maar wat is die "gratie" of "genade" van de Koning precies? En wordt het vaak toegekend?
Het aantal genadeverzoeken is in 4 jaar tijd met ongeveer 50 procent gestegen. In 2016 waren er 633 verzoeken, en dat aantal steeg tot 1.232 in 2019 om dan weer te dalen naar 1.015 in 2020. Het aantal toekenningen blijft zeer laag, het gaat maar om een handvol per jaar: in 2016 waren er 3, in 2017 6, in 2018 13, in 2019 7 en in 2020 maar 2. Dat blijkt allemaal uit cijfers van FOD Justitie.
"De stijging komt er wellicht omdat sinds een aantal jaar onze dienst voor gratieverzoeken ook per e-mail bereikbaar is, wat de drempel verlaagt", aldus Sharon Beavis, woordvoerder van FOD Justitie. In de praktijk wordt gratie uitsluitend toegekend in verkeersdossiers, bijvoorbeeld als er geldboetes of rijverboden (maar ook gevangenisstraffen) zijn uitgesproken.
Het is heel uitzonderlijk, vorig jaar zijn er maar twee gratieverzoeken toegekend
Wat is koninklijke gratie eigenlijk?
Met het "genaderecht" - artikel 110 van de Grondwet - heeft de Koning het recht om straffen van veroordeelden (gedeeltelijk) kwijt te schelden of te verminderen.Â
De "genadeverzoeken" moeten wel voldoen aan enkele strenge criteria. Zo gaat het enkel om straffen die definitief zijn (dus niet als er nog beroep mogelijk is bijvoorbeeld), en moeten er nieuwe elementen zijn opgedoken na de veroordeling waardoor de rechter misschien een ander besluit had genomen.Â
"De twee gratieverzoeken die dit jaar zijn ingewilligd, gingen over verkeersinbreuken waarbij er een rijverbod was, maar waarbij achteraf bleek dat de inbreuken eigenlijk niet konden worden vastgesteld", aldus Beavis.
"Het gaat over uitzonderlijke gevallen waarbij er menselijke en redelijke redenen zijn om de straf aan te passen", gaat Beavis verder. "In de praktijk stellen we vast dat genade nooit wordt toegepast als er slachtoffers zijn, of als er sprake is van vluchtmisdrijf of dronkenschap."Â
De stijging komt er wellicht omdat onze dienst nu ook via e-mail bereikbaar is
Het is de dienst Justitie die de gratieverzoeken bekijkt (samen met het parket). Men houdt rekening met bijvoorbeeld het eerdere strafrechtelijke verleden en de familiale en persoonlijke context. De verzoeken worden dan doorgestuurd naar de minister van Justitie en de Koning. "Gratie" of "genade" resulteert niet in het kwijtschelden van de veroordeling, enkel in het aanpassen van de straf.Â